O Δ. Χριστόφιας αναφέρει ότι η ιστορία του κυπριακού προβλήματος είναι μια ιστορία παρεμβάσεων πρώτα από το βρετανικό ιμπεριαλισμό αλλά επίσης και από τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό. Οι Βρετανοί, τονίζει, όλα αυτά τα χρόνια χρησιμοποίησαν ακροδεξιά σοβινιστικά στοιχεία και στις δύο κοινότητες για να δημιουργήσουν συγκρούσεις μεταξύ τους και να επιβάλουν τη διχοτόμηση του Νησιού. Οι παρεμβάσεις αυτές έχουν τις ρίζες τους στην περίοδο της ανεξαρτησίας και ακόμα και πριν. Φτάσαμε σε μια ανεξαρτησία, συνεχίζει ο ΓΓ του AKEΛ, υπό την κηδεμονία της Βρετανίας, η οποία μάλιστα φρόντισε να εμπλέξει και να δώσει δικαιώματα επί της Κύπρου και στην Τουρκία, που από το 1925 παρέδωσε το Νησί στους Βρετανούς απεμπολώντας έτσι κάθε δικαίωμα.

Ακολούθως, ο Δ. Χριστόφιας καταθέτει τα γεγονότα των διακοινοτικών συγκρούσεων, την έλευση του Γρίβα και τη δημιουργία της EOKA B', τη χούντα των Αθηνών και τις απόπειρες ανατροπής του Μακαρίου. Μιλά στη συνέχεια για το πραξικόπημα και την εισβολή με τα τετελεσμένα της, τα ψηφίσματα του OHE που ακολούθησαν και καλούσαν την Τουρκία να αποχωρήσει από την Κύπρο και να αποκατασταθεί η νόμιμη τάξη στο Νησί και φτάνει στον ιστορικό συμβιβασμό και στην αποδοχή της Ομοσπονδίας.

Ακολούθως, μιλά για την αδιάλλακτη στάση της Τουρκίας που δε σέβεται της υπογραφή της και επιδιώκει δύο ξεχωριστά κυρίαρχα κράτη στην Κύπρο, στα πλαίσια μιας συνομοσπονδίας και συνδυάζει αυτή την αδιαλλαξία με την ανοχή της διεθνούς κοινότητας και ιδιαίτερα των Βρετανών και των Αμερικανών, για τους οποίους, όπως τονίζει, η Τουρκία είναι εξαιρετικής σημασίας στρατηγικός σύμμαχος.

O Δ. Χριστόφιας αναφέρεται και στη δημιουργία της Ομάδας των G8 η οποία σταδιακά, όπως λέει, υποκαθιστά τα Ηνωμένα Εθνη, υπογραμμίζει την εκτροπή από τα βάση των ψηφισμάτων του OHE και του Συμβουλίου Ασφαλείας για το Κυπριακό, αναφέροντας ενδεικτικά την απόφαση «όλα στο τραπέζι» και κάνει λόγο για ανάγκη εξάσκησης πίεσης προς την Τουρκία και τον Ντενκτάς να αλλάξουν φιλοσοφία και να συνομιλήσουν για λύση στη βάση των ψηφισμάτων του OHE.

Αναφερόμενος στην ενταξιακή πορεία, σε συνάρτηση με το Κυπριακό, καλεί την EE να ενεργοποιήσει τη θέση ότι η λύση του προβλήματος δεν αποτελεί προϋπόθεση για ένταξη της Κύπρου και λέει όχι σε ενδεχόμενα εκβιαστικά διλήμματα τα οποία μπορεί να τεθούν ενώπιον του κυπριακού λαού σε σχέση με την ένταξη και τη λύση. Τέλος, ο Δ. Χριστόφιας κάνει αναφορά στον εποικισμό των κατεχομένων από τους Τούρκους και στη δημογραφική αλλοίωση που επιχειρείται και καταθέτει αριθμητικά στοιχεία ενδεικτικά της σοβαρότητας του προβλήματος.

Θα αναφερθώ στην ουσία του κυπριακού προβλήματος, την εμφάνιση και τις αιτίες του όχι μόνο μέσα από τη σκοπιά του AKEΛ, αλλά και μέσα από μια λεπτομερή ανάλυση και ομόφωνη απόφαση του Κυπριακού Εθνικού Συμβουλίου, που άρχισε να λειτουργεί μετά το πραξικόπημα και την εισβολή και συστάθηκε από τον τότε Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπο Μακάριο για να τον συμβουλεύει και να αποφασίζει μαζί του την ανάπτυξη του προβλήματος.

Το Δεκέμβριο του 1988 σε μια μακροσκελή συνάντηση το Εθνικό Συμβούλιο, στο οποίο συμμετέχουν οι αρχηγοί των κοινοβουλευτικών κομμάτων υπό την προεδρία του Προέδρου της Δημοκρατίας, έκανε μια λεπτομερή εκτίμηση του προβλήματος και των προοπτικών και στη βάση αυτής της εκτίμησης συνέταξε μια κατανοητή πρόταση λύσης του προβλήματος, την οποία επέδωσε στον ΓΓ του OHE, στα Μόνιμα Μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας και στον κύριο Ντενκτάς. Με βάση εκείνη την εκτίμηση, η ουσία του προβλήματος βρίσκεται στις εξωτερικές επεμβάσεις.

Οι προσπάθειες ξένων δυνάμεων του βρετανικού και αμερικανικού ιμπεριαλισμού να επιβάλουν στην Κύπρο τη θέλησή τους, μέσω λύσεων οι οποίες δεν ανταποκρίνονται στα συμφέροντα της Κύπρου και του λαού της. Αυτές οι επεμβάσεις έχουν τις ρίζες τους ουσιαστικά στην περίοδο που η Κύπρος ανακηρύχτηκε ανεξάρτητη δημοκρατία. Οι Βρετανοί χρησιμοποίησαν το "διαίρει και βασίλευε" με τη χρήση σοβινιστικών και αντιδραστικών ακροδεξιών δυνάμεων τόσο στην τουρκοκυπριακή όσο και στην ελληνοκυπριακή κοινότητα, πριν την ανεξαρτησία, με στόχο η κυπριακή δημοκρατία που θα εμφανιζόταν να ήταν κάτω από την κηδεμονία τους. Φτάσαμε σε μια ατελή ανεξαρτησία, η οποία ήταν υπό κηδεμονία, αφού συμπεριλάμβανε και την Τουρκία, η οποία από το 1925 είχε απεμπολήσει τα δικαιώματά της επί της Κύπρου, που ανήκε στην οθωμανική αυτοκρατορία, αφού είχε παραχωρήσει το νησί στους Βρετανούς, των οποίων η Κύπρος έγινε αποικία.

O κυπριακός λαός πολέμησε για ανεξαρτησία και αυτοδιάθεση τότε, σε σύνδεση με την απαίτηση για ένωση με την Ελλάδα, τη λεγόμενη ΕΝΩΣΗ, που ήταν η απαίτηση της μεγάλης πλειοψηφίας των Κυπρίων που ήταν Ελληνοκύπριοι. Ολοι οι αγώνες του κυπριακού λαού έβρισκαν αντιμέτωπη τη βρετανική αποικιοκρατική δύναμη και, παρόλο που μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τη νίκη των αντιφασιστικών δυνάμεων το αποικιοκρατικό σύστημα άρχισε σταδιακά να καταρρέει, η Βρετανία πεισματικά αρνείτο να δώσει το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης στην Κύπρο, γιατί θεωρούσε την Κύπρο ένα σημαντικό στρατηγικό σημείο για την προώθηση των δικών της συμφερόντων στην περιοχή της Μεσογείου, που είναι πολύ πλούσια σε πετρέλαιο, και με τη δημιουργία του NATO και των συμφερόντων της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας. Τελικά, η Βρετανία, χρησιμοποιώντας αυτή τη μέθοδο και στρέφοντας τη μια κοινότητα εναντίον της άλλης, κατάφερε να οδηγήσει τον κυπριακό λαό από την ένωση με την Ελλάδα στην ανεξαρτησία, κάνοντας στροφή δηλαδή από αυτό τον στρατηγικό στόχο σε έναν άλλο στρατηγικό στόχο.

H ανεξαρτησία, που ήταν κάτω από την κηδεμονία άλλων, ήταν κουτσουρεμένη στην πραγματικότητα, γιατί στα πλαίσια της συμφωνίας εκείνης για την ανεξαρτησία κληρονομήσαμε τρεις εγγυήτριες δυνάμεις, την Ελλάδα, την Τουρκία, που όπως είπα οι Βρετανοί ενέπλεξαν έτσι ώστε να της δώσουν δικαιώματα, και, φυσικά, την ίδια τη Βρετανία, η οποία κατάφερε επίσης να παραμείνει στην Κύπρο εγκαθιστώντας στρατιωτικές βάσεις που θεωρούνται κυρίαρχες, έδαφος δηλαδή του Ηνωμένου Βασιλείου. Γι' αυτό κάνω μια παρένθεση τώρα λέγοντας ότι στις διαπραγματεύσεις της Κύπρου με την EE για την ένταξη εξαιρούνται οι βρετανικές βάσεις. Οταν η Βρετανία εντάχθηκε στην EE, με ειδική συμφωνία άφησαν έξω από την EE τις βάσεις στην Κύπρο. Και τώρα στις διαπραγματεύσεις που γίνονται έθεσαν στόχο να διασφαλίσουν τα ανθρώπινα και τα άλλα δικαιώματα των Κυπρίων πολιτών που ζουν στις βρετανικές βάσεις.

Ολα αυτά τα πράγματα δεν ήταν τυχαία, αφού είχαν το σπέρμα των περαιτέρω συγκρούσεων και δυσκολιών μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, με στόχο να συνεχιστεί η βρετανική κυριαρχία και κηδεμονία σε εκείνη τη νεοσυσταθείσα κυπριακή δημοκρατία. H ιστορία του κυπριακού προβλήματος είναι μια ιστορία παρεμβάσεων πρώτα από τον βρετανικό ιμπεριαλισμό, αλλά επίσης και από τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό. Και την ιστορία των συγκρούσεων μεταξύ Eλληνοκυπρίων και Tουρκοκυπρίων χρησιμοποίησαν οι Βρετανοί με σοβινιστικά στοιχεία και στις δύο κοινότητες όλα αυτά τα χρόνια για να δημιουργήσουν συγκρούσεις μεταξύ τους, έτσι ώστε να επιβάλουν διχοτόμηση του νησιού.

O Πρόεδρος Μακάριος προσπάθησε να βελτιώσει αυτή την κατάσταση, κατά την άποψη του AKEΛ κάπως βεβιασμένα. Το 1963 ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, μια μεγάλη προσωπικότητα στο διεθνή χώρο, πρότεινε την αλλαγή 13 σημείων του Κυπριακού Συντάγματος με στόχο να βελτιώσει τη λειτουργικότητά του και να αφαιρέσει τα διαχωριστικά και διαιρετικά στοιχεία. Το «βεβιασμένα» έγκειται στο γεγονός ότι κατά τη δική μας άποψη ο Μακάριος έπρεπε έστω αυτή την ατελή και κουτσουρεμένη ανεξαρτησία να τη λειτουργήσει και να δημιουργήσει τις συνθήκες μέσα από τις οποίες οι Eλληνοκύπριοι και οι Tουρκοκύπριοι μαζί να προχωρήσουν στην κατεύθυνση της βελτίωσης του Συντάγματος.

Οι Βρετανοί διαβεβαίωσαν τότε τον Πρόεδρο Μακάριο ότι θα μπορούσε να προχωρήσει και ότι ήταν πολύ θετικοί. Την ίδια ώρα όμως μιλώντας με Τουρκοκύπριους ηγέτες τους εξωθούσαν να αντιδράσουν. Αυτό είναι η βρετανική διπλωματία και αυτός ήταν ο ρόλος των Βρετανών. Το αποτέλεσμα ήταν η ένοπλη διακοινοτική σύγκρουση το Δεκέμβριο του 1963 η οποία κατέληξε σε ακρότητες και από τις δύο πλευρές. Από τότε άρχισε να χαράσσεται η λεγόμενη πράσινη γραμμή, μια διαχωριστική γραμμή. Οι Τουρκοκύπριοι απομονώθηκαν και δημιουργήθηκαν οι συνθήκες για την Τουρκία να αξιοποιήσει νέες δυνατότητες που οι Ελληνοκύπριοι και οι Ελληνες τους έδωσαν για να οδηγήσουν στο διαχωρισμό του νησιού και στην κατοχή.

Πώς έγινε αυτό; Μετά το 1963, ο Ντενκτάς δημιούργησε σε διάφορες περιοχές, αλλά ειδικά στη Λευκωσία ομάδες τις οποίες απομόνωσε από τους Ελληνοκύπριους και άρχισε να εργάζεται με στόχο να πείσει την τουρκοκυπριακή κοινότητα ότι δεν μπορούσαν να ζήσουν μαζί με τους Ελληνοκύπριους. Από την πλευρά κάποιων Ελληνοκυπρίων υπήρχε ο Γρίβας για παράδειγμα, ένας γνωστός ακροδεξιός αντικομμουνιστής στην περίοδο της αντίστασης κατά των Γερμανών, όταν υπηρετούσε στον Ελληνικό Στρατό, που ουσιαστικά ήταν συνεργάτης των ναζί και δημιούργησε μια οργάνωση που ονομαζόταν «X», με την οποία αντιπάλευε τις προοδευτικές και δημοκρατικές δυνάμεις στην Ελλάδα. O Γρίβας σε κάποιο σημείο βρέθηκε σαν επικεφαλής του αγώνα της EOKA εναντίον των αποικιοκρατικών δυνάμεων. Σαν αρχηγός εκείνης της οργάνωσης ήρθε στην Κύπρο μετά την ανεξαρτησία και ανέλαβε το 1964 ως αρχηγός του στρατού. Ως αρχηγός του στρατού το 1967 έκανε επιθέσεις εναντίον των ομάδων των Τουρκοκυπρίων στο δρόμο προς τη Λεμεσό και εκεί έγιναν ακρότητες. Βεβαίως, οι Τουρκοκύπριοι παρεμπόδιζαν τη διακίνηση και παρενοχλούσαν τον κόσμο που πήγαινε από τη Λευκωσία στη Λεμεσό και την Πάφο και αντίστροφα.

Εκείνη τη στιγμή δημιουργήθηκε σοβαρή κρίση με τον κίνδυνο παρέμβασης από την Τουρκία. Επειδή ο Μακάριος ήταν εμπόδιο, αντέδρασε και απέρριψε προτάσεις και σχέδια που προωθούσαν οι Βρετανοί και οι Αμερικανοί, που ουσιαστικά ήταν σχέδια διαχωρισμού και παροχής στρατιωτικών βάσεων και στην Τουρκία, άρχισε να οργανώνεται παράνομη ένοπλη δράση εναντίον του, της οποίας επικεφαλής ήταν ο Γρίβας. Ονομάστηκε EOKA B' και ανατίναζε αστυνομικούς σταθμούς, δολοφονούσε δημοκρατικούς ανθρώπους και έκανε συγκεκριμένες προσπάθειες εναντίον του Προέδρου Μακαρίου, που εξελέγη Πρόεδρος με ποσοστό 95%, ενώ σε μια εκλογική αναμέτρηση εξασφάλισε μέχρι και 98% των ψήφων.