Νέα, όσο και επικίνδυνα, δεδομένα επιχειρεί να θέσει το νομοσχέδιο-«σκούπα» του υπουργείου Πολιτισμού, με τίτλο «Θέματα Ολυμπιακής φιλοξενίας, έργων Ολυμπιακής υποδομής και άλλες διατάξεις», ειδικά σε ό,τι αφορά στο ρόλο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας στις χωροθετήσεις έργων.

Το ν/σ παρουσιάστηκε πριν λίγο καιρό από τον Ε. Βενιζέλο και βρίσκεται στο στάδιο της συζήτησης στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής, πριν την κατάθεσή του και τη διαδικασία της ψηφοφορίας. Πρόκειται για ένα νομοθέτημα το οποίο «επιλύνει» ορισμένα «εκκρεμή» ζητήματα από τους προηγούμενους νόμους για τους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Οι αρχαιολόγοι, όμως, έμειναν έκπληκτοι όταν διαπίστωσαν, πως το ν/σ δεν έρχεται να «επιλύσει» απλώς (προς την κατεύθυνση, έτσι κι αλλιώς, της νομοθετικής ενίσχυσης της «λαίλαπας» που ακούει στο όνομα «Ολυμπιακοί Αγώνες») αλλά να ανατρέψει την πρακτική και τις διατάξεις μιας πάγιας διαδικασίας χωροθετήσεων, η οποία, παρά τις όποιες - δικαιολογημένες - ενστάσεις ως προς την πληρότητα της εφαρμογής της, ωστόσο υπάρχει και, όπως φαίνεται, ενοχλεί.

Το κυβερνητικό άγχος για να κερδηθεί ο «χαμένος χρόνος» των Ολυμπιακών έργων, το οποίο έχει μετατραπεί σε πραγματική απειλή για το περιβάλλον, τις αρχαιότητες, τα ιστορικά τοπία και, εν τέλει, την ποιότητα ζωής, δε θα μπορούσε παρά να εκλάβει ως εμπόδιο τον αυτονόητο αρχαιολογικό έλεγχο σε όλα τα στάδια κατάρτισης και ελέγχου των διαφόρων μελετών των έργων.

Ετσι, όπως ανέφερε, εκφράζοντας και την αντίθεσή του, ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, η «διά νόμου» (μέσω του συγκεκριμένου ν/σ) χωροθέτηση των έργων παρακάμπτει τη μέχρι τώρα «εφαρμοζόμενη διαδικασία της προεγκρίσεως χωροθετήσεως, με συνέπεια να μην μπορεί να ελεγχθεί αρμοδίως από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, κατά πόσον βλάπτονται αρχαιολογικοί χώροι». Και προσθέτουν πως το πρόβλημα είναι «ιδιαίτερα οξύ» με τις χωροθετήσεις σε περιοχές όπου υπάρχουν ήδη αρχαιότητες ή που η ύπαρξή τους είναι πολύ πιθανή. Εμείς να θυμίσουμε το τρανταχτό παράδειγμα του Μαραθώνα, όπου και μόνο η ιστορικότητα του τόπου θα επαρκούσε για να εφαρμοστούν οι διεθνείς συνθήκες (συνυπογραμμένες και από την Ελλάδα) για να μην πειραχτεί η περιοχή, ενώ οι αρχαιολόγοι ανησυχούν και για τα έργα στον Αγιο Κοσμά, όπου υπάρχει πρωτοελλαδικός οικισμός.

Η συνηθισμένη διαδικασία ανατρέπεται και στο στάδιο της έγκρισης των οριστικών μελετών, όπου «με τις διατάξεις του νομοσχεδίου δεν κατοχυρώνεται η διαδικασία... ώστε να διασφαλιστεί η προστασία των αρχαίων και να τηρηθεί η συνήθης πρακτική της παρακολουθήσεως των εργασιών από την Αρχαιολογική Υπηρεσία».

Οι αρχαιολόγοι έχουν επισημάνει πως σε όλο το νομοσχέδιο δε γίνεται καν μνεία της αρχαιολογικής νομοθεσίας. Οι εξηγήσεις του υπουργού Πολιτισμού, Ε. Βενιζέλου, ότι, ουσιαστικά, ο αρχαιολογικός νόμος και οι σχετικές διαδικασίες «εννοούνται», δεν τους καθησυχάζουν. Για παράδειγμα, σε πολλά άρθρα υπάρχουν διαγράμματα δρόμων και έργων πάνω σε γνωστές αρχαιολογικές θέσεις, τα οποία θεωρούνται μόνον από τους προϊστάμενους Διευθύνσεων του ΥΠΕΧΩΔΕ. Το ΥΠΕΧΩΔΕ αναδεικνύεται μέσω του νομοσχεδίου... σε γενικό «δερβέναγα», αφού στο άρθρο 1 καταργείται η γνωμοδότηση των συναρμόδιων υπουργών για τις προεγκρίσεις και χωροθετήσεις και αναφέρονται μόνο το ΥΠΕΧΩΔΕ και το Σχέδιο Χωροταξίας-Οικισμού- Περιβάλλοντος.

Διαπιστώνουν, επίσης, πως στο άρθρο 4 και στις πόλεις όπου θα γίνουν Ολυμπιακά έργα (Βόλος, Ηράκλειο, Θεσσαλονίκη, Πάτρα) αυτά χωροθετούνται σε ζώνες προστασίας αρχαιολογικών χώρων, χωρίς τις εισηγήσεις των Εφορειών Αρχαιοτήτων και τη γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου. Ενώ, με το άρθρο 5, το μόνο αρμόδιο για την έκδοση οικοδομικών αδειών για τις Ολυμπιακές κτιριακές εγκαταστάσεις καθίσταται το ΥΠΕΧΩΔΕ.

Ειδικότερα για την Αθήνα, στο άρθρο 7, όπου γίνεται λόγος για την αναβάθμιση της αισθητικής και της εικόνας της πόλης, «δεν αναφέρεται η Αρχαιολογική Υπηρεσία για τους 32 οδικούς άξονες της Αττικής, που διέρχονται από αρχαιολογικούς χώρους και απεικονίζονται σε διαγράμματα θεωρημένα μόνο από τον προϊστάμενο της Γενικής Διεύθυνσης Πολεοδομίας του ΥΠΕΧΩΔΕ. Επίσης, αρμοδιότητα του ΥΠΕΧΩΔΕ είναι και τα ιστορικά κέντρα Αθήνας-Πειραιά, οι παραλιακές ζώνες και η περιβάλλουσα ζώνη των χαρακτηρισμένων αρχαιολογικών χώρων και ιστορικών τόπων μέχρι βάθους 200 μ.».

Αναλόγως μονοπωλείται η αρμοδιότητα χωροθετήσεων από το ΥΠΕΧΩΔΕ και σε ό,τι αφορά στα λατομεία εκτός Αττικής, που μαζί με τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας καθορίζουν και τους όρους λειτουργίας τους, καθώς και για τους χώρους στάθμευσης και τους κοινόχρηστους χώρους. Επίσης, με το άρθρο 11 «χωροθετούνται αθλητικές εγκαταστάσεις και καθορίζονται χρήσεις γης στην περιοχή του Σταδίου Καραϊσκάκη, όπου είναι γνωστό ότι υπάρχουν σημαντικές αρχαιότητες».

Οι αρχαιολόγοι αναφέρουν πολλά ακόμη παραδείγματα παράκαμψης και απαξίωσης της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, στο όνομα των Ολυμπιακών Αγώνων. Μιας απαξίωσης άκρως επικίνδυνης για την πολιτιστική μας κληρονομιά, για την οποία η κυβέρνηση επιφυλάσσει ακόμη χειρότερες μέρες.