Σε ό,τι αφορά τη διεθνή κατάσταση: Ο αραβοϊσραηλινός πόλεμος που ξέσπασε τον Οκτώβρη του '73, οι αμερικανικές απειλές για άμεση επέμβαση στις αραβικές πετρελαιοπηγές, η απόφαση του Προέδρου Νίξον στις 23 Οκτώβρη 1973 να θέσει τις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις ανά τον κόσμο - και αυτές που στάθμευαν στην Ελλάδα - «εις συναγερμόν πυρηνικού πολέμου» και εν τέλει ο άμεσος κίνδυνος να μετατραπεί το ελληνικό έδαφος σε πολεμικό ορμητήριο των αμερικανικών δυνάμεων, έφερναν τη χούντα σε δεινή θέση, αν και αυτή για να καθησυχάσει τα πνεύματα και να κάμψει τις λαϊκές αντιδράσεις έσπευσε να δηλώσει «ουδετερότητα» της χώρας μπρος στο διαγραφόμενο κίνδυνο του πολέμου. Είναι πάντως γεγονός ότι αυτή η κατάσταση ενίσχυε το μίσος των λαϊκών μαζών ενάντια στον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό, που ήταν και το στήριγμα της χούντας.

Τα αντιιμπεριαλιστικά αισθήματα του λαού και της νεολαίας ενίσχυαν επίσης η χοντροκομμένη αμερικανική επέμβαση στη Χιλή και η επιβολή του δικτατορικού καθεστώτος του Πινοτσέτ, καθώς και οι παρεμβάσεις της χούντας στην Κύπρο, που στόχευαν στην υπονόμευση την ανεξαρτησίας του νησιού και στη μετατροπή του σε ΝΑΤΟική βάση. Από την άλλη, οι επιτυχίες μιας σειράς εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων ανά τον κόσμο (εξέγερση λαού και φοιτητών στην Ταϊλάνδη, νίκες της επανάστασης στο Βιετνάμ, άνοδος του κινήματος στην Αφρική κλπ.) δυνάμωναν την πίστη του λαού στις δυνάμεις του και ενίσχυαν μέσα στις τάξεις του τις αγωνιστικές διαθέσεις για την ανατροπή του δικτατορικού καθεστώτος.

Γίνεται πια φανερό σ' αυτούς που κινούν τα νήματα, στους Αμερικανούς και τους ντόπιους συνεργάτες τους, πως πρέπει να ετοιμαστεί διάδοχη λύση. Κι όντως ετοιμάζεται, με το δημοψήφισμα για το πολιτειακό και τη «φιλελευθεροποίηση» του Μαρκεζίνη. Ο λαός, όμως, και το φοιτητικό κίνημα δεν ξεγελιούνται. Τα σχέδια της χούντας και των ξένων υποστηρικτών της ξεσκεπάζονται και σ' αυτό συμβάλλουν αποφασιστικά εκείνες οι αντιστασιακές δυνάμεις, με τους κομμουνιστές στην πρώτη γραμμή, που καταγγέλλουν τη «φιλελευθεροποίηση» και βγάζουν τη μάσκα από το καθεστώς.

Το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς βρίσκει το φοιτητικό κίνημα ισχυρό, ακμαίο, ωριμότερο, αμετακίνητο στις θέσεις του, με υψηλό φρόνημα, έτοιμο να παλέψει για να πετύχει τους στόχους του. Αλλωστε, λήγει και η θητεία των διοικήσεων των φοιτητικών συλλόγων που είχαν προέλθει από τις εκλογές - παρωδία του προηγούμενου έτους και είναι φανερό πως οι φοιτητές με ακόμη μεγαλύτερη οξύτητα θα διεκδικήσουν ελεύθερες εκλογές και συλλόγους με διοικήσεις εκλεγμένες από τους ίδιους.

Τις τελευταίες μέρες του Οκτώβρη και το πρώτο δεκαπενθήμερο του Νοέμβρη (ως την κατάληψη του Πολυτεχνείου), τα γεγονότα κυλάνε σαν χιονοστιβάδα. Η 28η Οκτώβρη γιορτάζεται από το λαό με μαχητικές αντιδικτατορικές διαδηλώσεις. Στις 4 του Νοέμβρη, που είναι το μνημόσυνο του Γεωργίου Παπανδρέου, οργανώνεται παλλαϊκή αντιδικτατορική διαδήλωση. Πραγματοποιούνται συγκρούσεις με την Αστυνομία και συλλαμβάνονται δεκαεπτά, που θα δικαστούν λίγες μέρες μετά, στις 8 του μηνός. Η δίκη αυτή θα αποτελέσει μια ακόμη ευκαιρία για να διαδηλώσουν ο λαός και η φοιτητική νεολαία τα αντιδικτατορικά τους αισθήματα. Γίνεται μεγάλη συγκέντρωση και κυριαρχούν τα συνθήματα: «Κάτω η Χούντα», «Δημοκρατία», «Φτάνει η δικτατορία», «Ο φασισμός δε θα περάσει», «Να παραιτηθεί η κυβέρνηση Μαρκεζίνη», «Λευτεριά στους κρατούμενους» κ.ά. Νέες επιθέσεις της Αστυνομίας, νέες συγκρούσεις, νέες συλλήψεις. Ολα δείχνουν πως οι εξελίξεις θα είναι ραγδαίες.

Στους φοιτητικούς χώρους η κατάσταση είναι έκρυθμη. Ο Νοέμβρης βρίσκει τους φοιτητές της Γεωπονικής να πραγματοποιούν για δεύτερο δεκαπενθήμερο απεργία. Γίνονται συγκεντρώσεις στις σχολές, χωρίς την άδεια των πρυτανικών αρχών. Πραγματοποιούνται συγκεντρώσεις και στη Θεσσαλονίκη. Γενικά, επικρατεί μια κατάσταση αναβρασμού και ο χουντικός υπουργός Παιδείας Π. Σιφναίος αναγκάζεται να κάνει ελιγμό: Υπόσχεται ελεύθερες εκλογές στα πανεπιστήμια μετά τις βουλευτικές εκλογές. Δηλώνει ότι θα επαναφέρει τους στρατευθέντες φοιτητές την άνοιξη του '74 κι ότι θα πάρει και άλλα μέτρα για «να εξαλειφθούν λυπηρά κατάλοιπα του πρόσφατου παρελθόντος». Οι φοιτητές δεν ξεγελιούνται.

Από τις 7 ως τις 14 Νοέμβρη σημειώνεται άνοδος των αγώνων του φοιτητικού κινήματος. Στις 7 Νοέμβρη οι αγρονομοτοπογράφοι και οι χημικοί μηχανικοί του Πολυτεχνείου σε συγκέντρωσή τους διακηρύσσουν τα αιτήματα του φοιτητικού κινήματος και αποφασίζουν εκλογές για τις 27 Νοέμβρη. Στις 8-12 Νοέμβρη: 1.500 περίπου φοιτητές της Ιατρικής κάνουν μαχητική συγκέντρωση στο Γουδί. Εξακόσιοι φοιτητές πραγματοποιούν μαχητική συγκέντρωση στην Πάτρα. Οι φοιτητές της Γεωπονικής αποφασίζουν να συνεχίσουν την αποχή. Στην Πάντειο και την Οδοντιατρική, εξαναγκάζονται σε παραιτήσεις τα διορισμένα ΔΣ κλπ.

Η χούντα επιχειρεί έναν ακόμη ελιγμό, όταν στις 13 Νοέμβρη ο Σιφναίος πηγαίνει στο Πολυτεχνείο και προσπαθεί να πείσει τις επιτροπές αγώνα των 5 σχολών ότι δεν πρέπει να ζητάνε φοιτητικές εκλογές πριν τις βουλευτικές. Στην πραγματικότητα, εκβιάζει, λέγοντας ότι έχει το νομοσχέδιο για τις φοιτητικές εκλογές στην τσέπη και αν οι φοιτητές δεν το δεχτούν, εκείνο που θα ακολουθήσει - αν ξεσπάσουν διαδηλώσεις και απεργίες - θα είναι η αιματοχυσία.

Στις 14 του Νοέμβρη, στο Πολυτεχνείο γίνεται συγκέντρωση, ώστε να πειστεί η Σύγκλητος και να δώσει τυπικά την άδεια να γίνουν οι γενικές συνελεύσεις που έχουν οριστεί για το μεσημέρι. Το ίδιο χρονικό διάστημα, στη Νομική πραγματοποιείται παμφοιτητική συγκέντρωση, για να καθοριστεί η στάση των φοιτητών απέναντι στην άρνηση του Σιφναίου να πραγματοποιηθούν μέσα στο φθινόπωρο οι φοιτητικές εκλογές. Κατά το μεσημέρι στο Πολυτεχνείο αρχίζουν οι γενικές συνελεύσεις, ενώ στο προαύλιο συνεχίζεται η συγκέντρωση των φοιτητών με αντιδικτατορικά συνθήματα. Η Αστυνομία ζώνει το κτίριο και οι σπουδαστές πετάνε νεράτζια στους αστυνομικούς. Στη Νομική, που γίνεται η παμφοιτητική συγκέντρωση, φτάνει η είδηση ότι στο Πολυτεχνείο γίνονται επεισόδια. Ετσι σε λίγο όλοι θα κατηφορίσουν προς το Πολυτεχνείο και θα μείνουν εκεί. Σε λίγο αρχίζει να συγκεντρώνεται λαός απ' έξω. Ακολουθεί η κατάληψη του ιδρύματος, ενώ και τις επόμενες μέρες χιλιάδες λαού κατακλύζουν τους γύρω δρόμους από το Πολυτεχνείο με καθημερινές διαδηλώσεις. Είναι ακόμα χαραγμένο στη μνήμη όσων το έζησαν, αλλά και των νεότερων γενιών που τους μεταφέρθηκε με τις αφηγήσεις το συγκλονιστικό «Ερχονται οι οικοδόμοι». Το φρόνημα είναι υψηλό, ο αγωνιστικός ενθουσιασμός στο κατακόρυφο. Σε αυτό το χώρο θα γραφτεί μια από τις πιο σημαντικές σελίδες της σύγχρονης ιστορίας της πατρίδας μας, στο Πολυτεχνείο που βάφτηκε στο αίμα τις πρώτες πρωινές ώρες της 17ης Νοέμβρη 1973, με τους 56 νεκρούς που έπεσαν από την επέμβαση του στρατού και τους εκατοντάδες τραυματίες.

Πέμπτη 15 Νοέμβρη 1973: Το πρωί, η μαζικότητα και ο ενθουσιασμός της εκδήλωσης έχει πέσει, αλλά κατά το μεσημέρι η λαϊκή συμπαράσταση μεγαλώνει απότομα. Στο χώρο του Πολυτεχνείου φτάνουν οργανωμένοι εργάτες, οικοδόμοι με πλακάτ, νέοι κάθε ηλικίας, μαθητές που μόλις έχουν σχολάσει από τα σχολεία τους. Η κοινωνική σύνθεση των συγκεντρωμένων θα ολοκληρωθεί, όταν στο χώρο της εκδήλωσης θα φτάσουν πολυάριθμοι αγρότες των Μεγάρων, που προηγουμένως είχαν συγκεντρωθεί έξω από τον Αρειο Πάγο, διαμαρτυρόμενοι για τις απαλλοτριώσεις χάριν της ιδρύσεως διυλιστηρίου του Ωνάση.

Η συμπαράσταση του λαού ανεβάζει το αγωνιστικό φρόνημα. Από τις 12 το μεσημέρι, στους 1.015 χιλιοκύκλους, λειτουργεί νέος πομπός των εξεγερμένων φοιτητών - πολύ πιο ισχυρότερος από τον προηγούμενο - που εκπέμπει σ' ολόκληρο το λεκανοπέδιο της Αττικής και αποτελεί αποφασιστικό παράγοντα αφύπνισης των λαϊκών συνειδήσεων. Μέσα στο Πολυτεχνείο δυναμώνει η εσωτερική οργάνωση των φοιτητών, τα συνθήματα αποκτούν πια σαφή αντιχουντικό και αντιαμερικάνικο περιεχόμενο.

Από τη νύχτα της Πέμπτης γίνονται γενικές συνελεύσεις, από τις οποίες θα προκύψει άμεσα νέα συντονιστική επιτροπή, αποτελούμενη από 32 μέλη: 7 είναι της Αντι-ΕΦΕΕ, 8 του Ρήγα Φεραίου, 3 - 4 οργανωμένοι αριστεριστές και οι υπόλοιποι διαφόρων τάσεων, βασικά, ανοργάνωτοι αριστεριστές. Υπήρχαν επίσης 2 εκπρόσωποι της «Εργατικής Συνέλευσης».