Παπαγεωργίου Βασίλης

«Αυτό το οικονομικό μοντέλο στον επιθανάτιο ρόγχο του τα σάρωσε όλα, συνέχισε ο Ντουάλτε. Κατέστρεψε τη μεσαία τάξη, χρεοκόπησε τη βιομηχανία μας και συνέτριψε τα προϊόντα του μόχθου των Αργεντίνων». Πρόκειται, αν δεν κάνουμε λάθος, για την πιο σκληρή κριτική που ακούστηκε ποτέ από τα χείλη ενός κρατικού ηγέτη για τη «νεοφιλελεύθερη», μονεταριστική πολιτική του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Και να σκεφθεί κανείς ότι ο Ντουάλτε, ως υποψήφιος για τις προεδρικές εκλογές του 1999, ήταν από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές αυτού του «μοντέλου». Είναι προφανές ότι η άρχουσα τάξη της Αργεντινής και οι πολιτικοί της εκφραστές έλαβαν το μήνυμα από την εξέγερση των εκατομμυρίων Αργεντίνων, στην πιο σκληρή μέχρι σήμερα σύγκρουση των εργαζομένων και των λαϊκών στρωμάτων μιας χώρας με την πολιτική της «απελευθέρωσης» των αγορών και τους όρους των διεθνών ιμπεριαλιστικών οργανισμών, όπως το ΔΝΤ, και βεβαίως προσπαθούν να διασώσουν το ίδιο το σύστημα που υπηρετούν ψάχνοντας πολιτική διεξόδου από την κρίση.

Στην Αργεντινή, λοιπόν, έχουμε μια πρώτη και ηχηρή ήττα της «παγκοσμιοποίησης», αλλά και της πολιτικής του άκρατου νεοφιλελευθερισμού ως φάρμακου για την αντιμετώπιση της κρίσης, κάτω από τη δράση των εργαζομένων. Η μεταφορά των συνεπειών της κρίσης στις πλάτες του λαού ήταν τόσο άγρια, που οδήγησε στην παλλαϊκή δράση, αναγκάζοντας την ηγεσία της χώρας σε υποσχέσεις για μια λιγότερο αντιλαϊκή πολιτική. Το αν και κατά πόσο αυτή η πολιτική θα μειώσει αυτές τις συνέπειες, σε συνδυασμό με την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης, θα κριθεί στην πράξη, στους αγώνες και στους διαμορφούμενους συσχετισμούς, αν και η μόνη φιλολαϊκή διέξοδος από την κρίση της καπιταλιστικής οικονομίας είναι η ανατροπή του συστήματος. Πάντως, την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, δεν είχε ανακοινωθεί ακόμα το οικονομικό πρόγραμμα του Προέδρου Ντουάλτε, το οποίο εικάζεται ότι μεταξύ των άλλων θα περιλαμβάνει την αποδέσμευση του αργεντίνικου νομίσματος από τον ασφυκτικό του εναγκαλισμό με το αμερικανικό δολάριο.

Τον Απρίλη του 1991 στην Αργεντινή έγινε κάτι που έμελλε να παίξει καθοριστικό ρόλο στις περαιτέρω εξελίξεις. Ο τότε υπουργός Οικονομικών, Ντομίνγκο Καβάγιο, ανακοίνωσε τη μετατρεψιμότητα του πέσο σε δολάριο (ένα πέσο προς ένα δολάριο). Ηταν μια συνταγή του ΔΝΤ με στόχο την ενίσχυση του αμερικανικού νομίσματος. Για να κατοχυρωθεί μάλιστα αυτή η «αλλαγή», η ισοτιμία πέσο-δολαρίου πέρασε στο Σύνταγμα της Αργεντινής!

Αυτή η σταθερή ισοτιμία οδήγησε αυτόματα στην υπερτίμηση των αργεντίνικων προϊόντων και είχε αρνητικές συνέπειες σε πολλές ντόπιες βιομηχανίες, οι οποίες έβλεπαν τις εξαγωγές τους να μειώνονται δραματικά. Απ' την άλλη, τα εισαγόμενα προϊόντα έγιναν φθηνότερα και κατέκλυσαν την αγορά, ωθώντας στα ύψη το εμπορικό έλλειμμα και επιταχύνοντας τη χρέωση της χώρας.

Στη συνέχεια, και πάλι το ΔΝΤ εισηγήθηκε ένα πρόγραμμα σαρωτικών ιδιωτικοποιήσεων με το επιχείρημα ότι «το κράτος δεν είναι επιχειρηματίας» και ότι «με τα έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις θα μειωθεί το μεγάλο χρέος». Στο τέλος αυτού του προγράμματος το αποτέλεσμα ήταν και πάλι απογοητευτικό: Μετά την ολοκλήρωση των ιδιωτικοποιήσεων, το δημόσιο χρέος άρχισε να αυξάνεται με ταχύτατους ρυθμούς, για να φτάσουμε στο σημερινό αδιέξοδο!

Ομως, και πάλι το ΔΝΤ έσπευσε να δώσει τη «συνταγή» για την έξοδο από την κρίση. Στις αρχές του 2001, μπροστά στον κίνδυνο διακοπής των πληρωμών, η κυβέρνηση της Αργεντινής πήρε ένα δάνειο ύψους 40 δισ. δολαρίων, με «αντάλλαγμα» ένα πρόγραμμα «διαρθρωτικών αλλαγών», όπως τη μείωση των μισθών κατά 13%, την αύξηση των απολύσεων, την ιδιωτικοποίηση της Κοινωνικής Ασφάλισης και τη μείωση της φορολογίας του μεγάλου κεφαλαίου. Αυτό το πρόγραμμα ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι!

Αν προσέξει κανείς τα στοιχεία αυτής της πολιτικής (ιδιωτικοποιήσεις, νομισματικές προσαρμογές, απολύσεις, κατεδάφιση του συστήματος της δημόσιας Κοινωνικής Ασφάλειας, μείωση της φορολογίας των επιχειρηματικών κερδών, κλπ.), διαπιστώνει ότι αυτή εφαρμόζεται με μικρές μόνον παραλλαγές σε όλα τα κράτη που βρίσκονται στην ίδια περίπου θέση. Βεβαίως, μπορεί να φέρει κάποια αποτελέσματα στην καπιταλιστική οικονομία, αλλά δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την κρίση (αυτή δεν αντιμετωπίζεται με καμιά πολιτική διαχείρισης), και βεβαίως χτυπά άγρια τους λαούς.

Οσοι έσπευσαν να μιλήσουν για σημάδια βελτίωσης στην αμερικανική οικονομία, σίγουρα θα απογοητεύτηκαν μετά την ανακοίνωση του υπουργείου Εργασίας των ΗΠΑ για την πορεία της ανεργίας τον Δεκέμβρη. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, οι νέες αιτήσεις για επίδομα ανεργίας αυξήθηκαν την τελευταία βδομάδα του Δεκέμβρη κατά 36.000 και έφθασαν τις 447.000, που είναι το υψηλότερο επίπεδο από τις αρχές του μήνα. Σημειώνεται ότι την αμέσως προηγούμενη βδομάδα η αύξηση είχε φθάσει τις 26.000.

Την Παρασκευή ανακοινώθηκε και το ποσοστό ανεργίας στις ΗΠΑ. Ετσι, το ποσοστό έφθασε το Δεκέμβρη στο 5,8%, έναντι 5,7% του περασμένου Νοέμβρη. Η αύξηση του ποσοστού ανεργίας προκάλεσε σχετική έκπληξη αφού, σύμφωνα με τους υπολογισμούς της κυβέρνησης, αναμενόταν είτε σταθεροποίηση, είτε μια μικρή μείωση εξαιτίας της μείωσης της φορολογίας και της υπολογιζόμενης αύξησης των επενδύσεων και των θέσεων εργασίας. Αντίθετα, μετά και τα τελευταία στοιχεία ενισχύεται η εκτίμηση ότι η συνεχιζόμενη χαμηλή ζήτηση θα οδηγήσει τις επιχειρήσεις σε νέο κύμα ομαδικών απολύσεων και σε μεγαλύτερη αύξηση της ανεργίας. Εγκυροι αναλυτές εκτιμούσαν ότι η ανεργία θα συνεχίσει να αυξάνεται και κατά το πρώτο εξάμηνο του 2002 και υπολόγιζαν ότι περί τον Απρίλη το ποσοστό ανεργίας στις ΗΠΑ θα φθάσει στο 7%.

Μικρή υποχώρηση, που αποδίδεται σε τεχνικούς λόγους, μετά τη μεγάλη άνοδο της Τετάρτης, σημείωσε την Πέμπτη η τιμή του πετρελαίου, η οποία όμως παραμένει κοντά στα 21 δολάρια, που αποτελεί την υψηλότερη τιμή από τον περασμένο Νοέμβρη και μετά. Η μεγάλη άνοδος της Τετάρτης, κατά την οποία η τιμή του βαρελιού αυξήθηκε περισσότερο από ένα δολάριο, αποδίδεται στο κύμα ψύχους που πλήττει τις βορειοανατολικές πολιτείες των Ηνωμένων Πολιτειών και τη Βόρεια Ευρώπη και, κυρίως, στην πρόθεση των παραγωγών του ΟΠΕΚ να θέσουν σε άμεση ισχύ τη μείωση της παραγωγής που αποφάσισαν από τις 28 του Δεκέμβρη. Ηδη από την Τρίτη η Σαουδική Αραβία έχει ενημερώσει τους μεγάλους της πελάτες σε Ασία και Ευρώπη για τις μειωμένες εξαγωγές, βάσει των νέων επίσημων ποσοστώσεων.

Δεν μπορούσε να κρύψει τον ενθουσιασμό του ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Βιμ Ντούιζενμπεργκ, κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου την περασμένη Πέμπτη με αφορμή την επίσημη κυκλοφορία του ευρώ. Η αλήθεια είναι ότι η συγκυρία ωφέλησε το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα εξαιτίας της ύφεσης στην οικονομία των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας, γεγονός που βοήθησε στην ανάκαμψη του ευρώ έναντι του δολαρίου και του γιεν. Κανείς, βεβαίως, ούτε ο κ. Ντούιζενμπεργκ, ούτε οι άλλοι «κεντροτραπεζίτες» ξέχασαν τις περσινές περιπέτειες του ευρώ, όταν μέσα σε ελάχιστους μήνες έχασε το 30% της αξίας του έναντι των δύο ανταγωνιστών του. Τότε μάλιστα είχαν ακουστεί πολλές φωνές στα κράτη-μέλη της ΕΕ για αναβολή του εγχειρήματος της κυκλοφορίας του νομίσματος.