Στις 16 του Γενάρη έκλεισαν 10 χρόνια από την υπογραφή των Συμφωνιών Ειρήνης στο Μεξικό ανάμεσα στην κυβέρνηση του Σαλβαδόρ και το Μέτωπο Φαραμπούντο Μαρτί για την Εθνική Απελευθέρωση (FMLN), που έβαλε τέλος στο 12ετή εμφύλιο πόλεμο και μετέβαλε το Μέτωπο από συντονιστικό 5 πολιτικοστρατιωτικών κομμάτων και οργανώσεων σε ενιαίο πολιτικό κόμμα.

Μεγάλες ήταν οι προσδοκίες και οι ελπίδες που είχε τότε, το 1992, ο λαός του Σαλβαδόρ για το μέλλον που ανοιγόταν μπροστά του. Ωστόσο, σήμερα, 10 χρόνια αργότερα, οι περισσότερες έχουν ξεθυμάνει, σβήσει ή έχουν δώσει τη θέση τους στην απογοήτευση για κάποιους, σε αποφασιστικότητα για νέους αγώνες σε κάποιους άλλους.

Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης των 10 χρόνων, το Εθνικό Ιδρυμα Ανάπτυξης του Σαλβαδόρ και το Ιδρυμα Φρίντριχ Εμπερτ της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας διοργάνωσαν στις 15 Γενάρη εκδήλωση όπου μίλησαν εκπρόσωποι και των δυο πλευρών. Ενδιαφέρον είχε η ομιλία του Χόρχε Σαφίκ Αντάλ, πρώην Γενικού Γραμματέα του ΚΚ Σαλβαδόρ, συνομιλητή και υπογράφοντα τη Συμφωνία και σήμερα επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας του Μετώπου, που έκανε και τον απολογισμό από την πλευρά του FMLN.

Τέσσερις ήταν ουσιαστικά οι στόχοι που είχε το Μέτωπο υπογράφοντας συμφωνία:

• Ο τερματισμός του πολέμου.
• Ο εκδημοκρατισμός της χώρας.
• Ο σεβασμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων του λαού του Σαλβαδόρ.
• Η συμφιλίωση και επανένωση της κοινωνίας, που είχε χωριστεί στα δύο, όλα αυτά τα δώδεκα χρόνια εμφυλίου πολέμου.

Από τους στόχους αυτούς στην πραγματικότητα μόνο ο πρώτος επιτεύχθηκε στο σύνολό του και ξεκίνησαν οι διαδικασίες για τον εκδημοκρατισμό, όπου μέχρι σήμερα δεν έχουν γίνει και πολλά. Το Μέτωπο άφησε τα όπλα, μετατράπηκε σε νόμιμο πολιτικό κόμμα, αναγκάζοντας την κυβέρνηση να βάλει τέλος στην κρατική τρομοκρατία, στα τάγματα θανάτου, στη στρατιωτικοποίηση του κράτους. Σαν κομμάτι της Συμφωνίας, έγινε μια βαθιά μεταρρύθμιση στις Ενοπλες Δυνάμεις και την αστυνομία. Ετσι, μειώθηκε δραστικά ο αριθμός του στρατού και εκκαθαρίστηκε απ' όλους εκείνους που βαρύνονταν με δολοφονίες κλπ., ενώ η αστυνομία διαλύθηκε και δημιουργήθηκε μια καινούρια με την ονομασία Εθνική Αστυνομία των Πολιτών, στην οποία συμμετέχουν πολίτες, πρώην αντάρτες και μέλη της παλιάς αστυνομίας.

Κι εδώ τελειώνουν τα θετικά. Γιατί όλα αυτά άνοιξαν βέβαια το δρόμο για τον εκδημοκρατισμό, αλλά οι τρεις κυβερνήσεις του ακροδεξιού κόμματος ARENA (Εθνικιστική Επαναστατική Συμμαχία) που κυβερνούν από το 1989, μη νιώθοντας πια την πίεση του αντάρτικου κινήματος, εφάρμοσαν και εφαρμόζουν μια ολέθρια νεοφιλελεύθερη πολιτική που έριξε το λαό στη χειρότερη εξαθλίωση. Η αγροτική οικονομία έχει καταστραφεί, τα μέτρα που επρόκειτο να τεθούν σε ισχύ για τους τραυματίες πολέμου έμειναν στα χαρτιά, η ανεργία και η φτώχεια έχουν αυξηθεί, η παιδεία και η υγεία έχουν ιδιωτικοποιηθεί σχεδόν στο σύνολό τους. Σήμερα, το Σαλβαδόρ εξακολουθεί να είναι μια από τις πιο φτωχές χώρες της Λατινικής Αμερικής και να μετράει ακόμα και νεκρούς από την πείνα. Σύμφωνα με επίσημα κυβερνητικά στοιχεία, 12.000 παιδιά το χρόνο πεθαίνουν από υποσιτισμό.

Το Σαλβαδόρ είναι η μικρότερη και πιο πυκνοκατοικημένη χώρα της Κεντρικής Αμερικής, με έκταση περίπου όσο η Πελοπόννησος και με περίπου 6 εκατομμύρια πληθυσμό. Με μια ιστορία πλούσια σε ξένες επεμβάσεις, στρατιωτικά πραξικοπήματα και κοινωνικούς αγώνες. Με πολύ υψηλούς δείκτες ανεργίας (πάνω από 1,5 εκατομμύρια άνεργοι και ημιάνεργοι), βρεφικής θνησιμότητας, αναλφαβητισμού, αλλά και από τις πρώτες χώρες σε παιδική ανεπίσημη εργασία (πάνω από 600.000 παιδιά μεταξύ 3-18 ετών εργάζονται ή ζητιανεύουν αντί να σπουδάζουν) - η καθημερινή ζωή έχει γίνει βάσανο. Πάνω από 5,3 εκατομμύρια ζουν σε διαφορετικά επίπεδα φτώχειας, ενώ μόλις 1,3 εκατ. δε θεωρούνται φτωχοί.

Το δημόσιο εσωτερικό χρέος αντιπροσωπεύει το 39% του ΑΕΠ και μετά τον επικείμενο νέο δανεισμό προβλέπεται να φτάσει το 45%. Μαζί το δημόσιο και ιδιωτικό χρέος φτάνουν το 54% του ΑΕΠ.

Εδώ και πέντε χρόνια η χώρα βρίσκεται στο έλεος μιας βαθιάς ύφεσης και κρατιέται οικονομικά χάρη στα εμβάσματα που στέλνουν στους συγγενείς τους, το ένα εκατομμύριο περίπου Σαλβαδοριανοί που ζουν στο εξωτερικό, και κυρίως στις ΗΠΑ. Το Μέτωπο Φαραμπούντο Μαρτί καταγγέλλει τη σημερινή κυβέρνηση του Φρανσίσκο Φλόρες, αλλά και τις δύο προηγούμενες, την ακροδεξιά ARENA και την ολιγαρχία της χώρας για οικονομική και κοινωνική τρομοκρατία σε βάρος των λαϊκών στρωμάτων. Ταυτόχρονα κάνει και την αυτοκριτική του γιατί αυτά τα 10 χρόνια, «δεν έκανε τις απαραίτητες προσπάθειες για να προωθήσει την οργάνωση και την πάλη του λαού για την υπεράσπιση των ζωτικών του συμφερόντων απέναντι σ' αυτή την άδικη πολιτική κοινωνικής τρομοκρατίας και υπέρ της ευημερίας του», όπως αναφέρει σε κείμενο που κυκλοφόρησε η Πολιτική Επιτροπή του στις 16 Γενάρη, με τίτλο «Για τα 10 χρόνια από τις Συμφωνίες Ειρήνης».

Και όντως έτσι έχουν τα πράγματα. Οι μεγάλοι λαϊκοί αγώνες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια στο Σαλβαδόρ, είχαν βέβαια πάντα την πολιτική και ηθική συμπαράσταση του Μετώπου, αλλά τα μέλη του εδώ και αρκετά χρόνια έχουν πάψει πια να είναι οι λαϊκοί αγωνιστές που υπήρξαν στο παρελθόν και που έμπαιναν επικεφαλής κάθε λαϊκής κινητοποίησης, με αποτέλεσμα να έχουν καταντήσει απλοί εκλογείς. Το Μέτωπο είναι ένα ισχυρό κόμμα, θεωρητικά το μεγαλύτερο στη Βουλή, αφού μέχρι την πρόσφατη ανεξαρτητοποίηση 6 βουλευτών του είχε τις περισσότερες έδρες στην 84μελή Βουλή, αλλά το γεγονός αυτό ίσως να οφείλεται περισσότερο στην ηρωική ιστορία του και στην επιθυμία του λαού για μια πραγματική αλλαγή και λιγότερο στην προσφορά του τα τελευταία αυτά χρόνια στη λαϊκή υπόθεση. Σ' αυτό έπαιξε κυρίως ρόλο η σοβαρή εσωκομματική πάλη, που ξέσπασε πια ανοιχτά μετά την υπογραφή των συμφωνιών, και στις απανωτές διαστάσεις, διαγραφές και αποχωρήσεις.

Ωστόσο, σύντομα, το Μάρτη του 2003, στο Σαλβαδόρ θα γίνουν βουλευτικές και δημοτικές εκλογές, και για τα δεξιά και ακροδεξιά κόμματα έχει αρχίσει κιόλας η προεκλογική περίοδος. Επομένως, το Μέτωπο Φαραμπούντο Μαρτί δεν έχει πολύ χρόνο μπροστά του, αν θέλει να συνεχίσει να είναι το ισχυρότερο κόμμα στη Βουλή και να διατηρήσει τους δήμους των κυριότερων πόλεων, συμπεριλαμβανομένου και εκείνου της πρωτεύουσας Σαν Σαλβαδόρ. Παράλληλα, το 2004 πρόκειται να διεξαχθούν και εκλογές για πρόεδρο της χώρας. Το Μέτωπο έχει σαν στόχο αυτή τη φορά να μην τις χάσει, όπως συνέβη στις δύο προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις.

Τα χρονικά περιθώρια επομένως, στενεύουν, γι' αυτό και βιάζεται να κλείσει το εσωτερικό μέτωπο και να τερματιστούν οι εσωτερικές διαμάχες που το ταλανίζουν τα τελευταία χρόνια για να προχωρήσει απερίσπαστο. Ηδη το νέο Εθνικό Συμβούλιο και η νέα Πολιτική Επιτροπή του έχουν πάρει μια σειρά αποφάσεις για την εκκαθάριση των γραμμών του από τα σοσιαλδημοκρατικά στοιχεία, αποφάσεις που έχουν αρχίσει να δρομολογούνται μέσα από προσεκτικά βήματα, ώστε να υπάρξουν οι λιγότερες δυνατές απώλειες. Η μάχη που δίνει στο εσωτερικό του το Μέτωπο δεν είναι εύκολη και απαιτεί επιδέξιους χειρισμούς, αλλά και αποφασιστικότητα. Πάντως, είναι η κατάλληλη στιγμή, αφού η σοσιαλδημοκρατική τάση βρίσκεται στη χειρότερη καμπή της και η επαναστατική σοσιαλιστική, όπως ονομάζεται, φαίνεται να έχει πια καταλάβει ότι κόμμα με δύο πολιτικές γραμμές δεν είναι δυνατό να υπάρξει για μεγάλο διάστημα. Ετσι εξηγείται και η αισιοδοξία και ο ενθουσιασμός που έχουν καταλάβει τα μέλη και τους οπαδούς του Μετώπου Φαραμπούντο Μαρτί.

Το Μέτωπο Φαραμπούντο Μαρτί για την Εθνική Απελευθέρωση (FMLN) ιδρύθηκε στις 10 Οκτώβρη του 1980, με την ενοποίηση πέντε πολιτικοστρατιωτικών κομμάτων και οργανώσεων: Του Κομμουνιστικού Κόμματος Σαλβαδόρ, των Λαϊκών Δυνάμεων Απελευθέρωσης, του Επαναστατικού Στρατού του Λαού, της Εθνικής Αντίστασης και του Επαναστατικού Κόμματος των Κεντροαμερικανών Εργαζομένων. Και οι πέντε αυτές οργανώσεις είχαν συγκροτηθεί μέσα στη δεκαετία του '70, εκτός από το Κομμουνιστικό Κόμμα, που είχε δώσει σημαντικές μάχες, ήδη, από την ίδρυσή του, το 1930.

Η ίδρυση του Μετώπου ήταν μια ώριμη απόφαση, που πήραν τα αντάρτικα κινήματα, ύστερα από μια σειρά ενωτικές κινήσεις και ανταποκρινόταν στην κατάσταση που υπήρχε στη χώρα και την περιοχή εκείνη την εποχή. Μόλις πριν από ένα χρόνο, είχαν νικήσει οι Σαντινίστας στη Νικαράγουα (19.7.1979), η Κουβανική Επανάσταση αποτελούσε, ήδη, μέλος του Συμφώνου Οικονομικής Αλληλοβοήθειας και οι σχέσεις της με τη σοσιαλιστική κοινότητα ήταν στο καλύτερο σημείο. Ηδη, από το 1979, τη διακυβέρνηση του Σαλβαδόρ είχε αναλάβει το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα.

Η ένταση του πολέμου, η όλο και μεγαλύτερη ανάμειξη της κυβέρνησης των ΗΠΑ στον πόλεμο και η άνοδος του μαζικού κινήματος, ανάγκασαν το FMLN σε πιο γρήγορες ενωτικές κινήσεις. Το Μέτωπο άρχισε να εμφανίζεται όλο και πιο ενιαία και να διεξάγει τον πόλεμο κάτω από την καθοδήγηση της Γενικής Διοίκησης και έφτασε να ελέγχει το 1/3 του εδάφους της χώρας.

Κάτω από ενιαία διοίκηση, διεξήχθησαν και οι ειρηνευτικές συνομιλίες με την κυβέρνηση, υπό από την αιγίδα του ΟΗΕ, που ολοκληρώθηκαν στις 16 Γενάρη του 1992. Στις 14 Σεπτέμβρη της ίδιας χρονιάς, το Ανώτατο Εκλογικό Δικαστήριο δίνει την έγκρισή του ώστε να καταγραφεί το Μέτωπο σαν επίσημο και νόμιμο πολιτικό κόμμα, διατηρώντας την ονομασία του. Το 1993, κάνει το πρώτο του συνέδριο και αποφασίζει την κάθοδό του στις πρώτες εκλογές μετά την υπογραφή της ειρήνης.

Από τότε, αρχίζουν πιο επίσημα πια οι προσπάθειες κυρίως του Δημοκρατικού Κόμματος των ΗΠΑ και της ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας να βάλουν το Μέτωπο στον «ίσιο δρόμο». Οι προσπάθειες αυτές βρίσκουν την πρώτη τους έκφραση την Πρωτομαγιά του 1994, με την ανεξαρτητοποίηση 7 βουλευτών του, που ψηφίζουν στη Βουλή υπέρ του προεδρείου της, νομιμοποιώντας, έτσι, τους ελιγμούς του κυβερνητικού ακροδεξιού κόμματος Εθνικιστική Επαναστατική Συμμαχία (ARENA). Λίγους μήνες αργότερα, αποχωρούν από το Μέτωπο οι δύο οργανώσεις στις οποίες ανήκαν οι βουλευτές: Η Ανανεωτική Εκφραση του Λαού (όπως είχε μετονομαστεί μετά τη συμφωνία ειρήνης ο Επαναστατικός Λαϊκός Στρατός) και η Εθνική Αντίσταση, που ήδη μετά την Πρωτομαγιά εμφανιζόταν σαν Δημοκρατική Τάση.

Ενώ φαινόταν ότι το Μέτωπο θα προχωρούσε χωρίς προβλήματα, έχοντας πια ξεκαθαρίσει τις γραμμές του από τα σοσιαλδημοκρατικά στοιχεία, τα πράγματα δεν ακολούθησαν αυτήν τη λογική. Τον Ιούνη του 1995, ύστερα από πολλές συζητήσεις, το Εθνικό Συμβούλιο αποφασίζει τη μετατροπή του Μετώπου σε ενιαίο κόμμα τάσεων, επιβεβαιώνοντας, παράλληλα, το σοσιαλιστικό του χαρακτήρα. Τα κόμματα και οι οργανώσεις που το συναποτελούσαν αυτοδιαλύονται. Το ΚΚ Σαλβαδόρ αυτοδιαλύεται στις 8 Αυγούστου του 1995, όχι χωρίς κάποιους εσωτερικούς κραδασμούς, ύστερα από 65 χρόνια αγώνων. Λίγο νωρίτερα, είχαν διαλυθεί και οι Λαϊκές Δυνάμεις Απελευθέρωσης και το Επαναστατικό Κόμμα Κεντροαμερικανών Εργαζομένων.

Το Δεκέμβρη του 1995, στο 5ο Συνέδριο του Μετώπου, στην ηγεσία του αναδεικνύεται ο Φακούντο Γουαρδάδο, από τις ΛΔΑ, που ανήκε στη σοσιαλδημοκρατική τάση, που είχε και πάλι διαμορφωθεί στο εσωτερικό του. Στο Συνέδριο του 1997, αποφασίζεται η εξάλειψη των τάσεων, πράγμα που δεν οδηγεί στην ενότητα, αφού παραμένουν 2 μεγάλοι σχηματισμοί: Ο σοσιαλδημοκρατικός και ο επαναστατικός - σοσιαλιστικός. Από τότε, το Μέτωπο χάνει τη μία εκλογική αναμέτρηση μετά την άλλη και η εκλογική του δύναμη μειώνεται.

Από το 1999 και πέρα, οι δύο σχηματισμοί εδραιώνονται για τα καλά και αρχίζει μια έντονη εσωκομματική πάλη, που εμποδίζει το Μέτωπο να ασχοληθεί με τα πραγματικά προβλήματα της χώρας και του λαού. Το ακροδεξιό κόμμα παίζει με μεγάλη μαεστρία μέσα στη Βουλή με την εσωκομματική πάλη του Μετώπου, χρησιμοποιεί τη σοσιαλδημοκρατική πτέρυγα, εντείνει τον αντικομμουνισμό. Τα ΜΜΕ της χώρας αναφέρουν συνέχεια ειδήσεις για την ιδεολογική πάλη μέσα στο Μέτωπο, υποστηρίζοντας ανοιχτά τη σοσιαλδημοκρατική πτέρυγα, τους «ανανεωτές», και καταφέρονται με ιδιαίτερη μανία ενάντια στους δογματικούς, τους «ορθόδοξους», όπως αναφέρουν τις δύο ομάδες. Το Σοσιαλιστικό Επαναστατικό Ρεύμα, που αποτελείται από τα μέλη και στελέχη του ΚΚΣ και πολλά από τις ΛΔΑ, δημιουργεί ανεπίσημα κομματικές σχολές και περνάει στην αντεπίθεση.

Το Μάρτη του 2000, το Μέτωπο ξεκαθαρίζει κάπως περισσότερο τη στρατηγική και την τακτική του, παραμερίζει τους σοσιαλδημοκράτες και πετυχαίνει θετικά ποσοστά στις εκλογές, αφού παίρνει την πλειοψηφία στη Βουλή με 31 βουλευτές, κερδίζει 81 δήμους, συμπεριλαμβανομένης και της πρωτεύουσας, που εκπροσωπούν το 60% του συνολικού πληθυσμού της χώρας και γίνονται κυβέρνηση στις 8 από τις 14 επαρχίες. Από τους 19 δήμους της περιοχής της πρωτεύουσας, οι 13 είναι του Μετώπου.

Μέσα στο 2001, η κατάσταση αρχίζει να ξεκαθαρίζει τελείως. Αλλοι από τους «ανανεωτές» υποστηρίζουν τη δολαριοποίηση της χώρας, δηλαδή την παράλληλη με το εθνικό νόμισμα κυκλοφορία του δολαρίου. Ο Φακούντο Γουαρδάδο, ηγέτης της σοσιαλδημοκρατικής πτέρυγας, ύστερα από μια σειρά χειρισμούς που υπονομεύουν ανοιχτά την ύπαρξη του Μετώπου, διαγράφεται από τις γραμμές του τον Οκτώβρη. Στα τέλη Νοέμβρη του 2001, στο νέο Συνέδριο, το Σοσιαλιστικό Επαναστατικό Ρεύμα κερδίζει την πλειοψηφία παντού: Στις οργανώσεις βάσης, στους δήμους, στο Εθνικό Συμβούλιο, στην Πολιτική Επιτροπή. Νέος γενικός συντονιστής του FMLN εκλέγεται ο Σαλβαδόρ Σάντσες Σερέν (Λεονέλ Γκονσάλες, στη διάρκεια του πολέμου) και η Νόρμα Γκεβάρα (πρώην μέλος του ΠΓ του ΚΚΣ), αναπληρωτής συντονιστής. Αυτό επισπεύδει τις εξελίξεις στο εσωτερικό του και το Δεκέμβρη, οι έξι από τους 31 βουλευτές του ψηφίζουν τον προϋπολογισμό που καταθέτει η κυβέρνηση και ανεξαρτητοποιούνται.

Το Μέτωπο μένει με περίπου 5.000 μέλη του να έχουν στηρίξει στις τελευταίες εσωτερικές εκλογές τη σοσιαλδημοκρατική τάση και το σημερινό ηγέτη της, Φρανσίσκο Χοβέλ, έναν από τους 6 βουλευτές που αποστάτησαν. Στην ουσία, η διάσπαση έχει γίνει, απομένει μόνο να επισημοποιηθεί. Τώρα, είναι ζήτημα της Επιτροπής Ηθικής να διαγράψει τους βουλευτές αυτούς. Το μόνο θέμα που παραμένει ανοιχτό είναι οι διαδικασίες που θα ακολουθηθούν με αυτά τα 5.000 περίπου μέλη που ψήφισαν υπέρ του Χοβέλ.

Με τις νέες κομματικές οργανώσεις που σχηματίστηκαν, το Μέτωπο ελπίζει να προχωρήσει σε καλά αποτελέσματα στις εκλογές του Μάρτη του 2003 για Βουλή και για δήμους και να δώσει από καλύτερες θέσεις τη μάχη για τις προεδρικές εκλογές του 2004, κυρίως όμως να καθοδηγήσει και να προωθήσει τις μεγάλες λαϊκές κινητοποιήσεις, που έχουν ήδη αρχίσει με τον ερχομό του 2002.