Για την πραγματικότητα που διαμορφώνεται για τις νέες γυναίκες και την αντιμετώπισή της συζητήσαμε με την Χριστίνα Παναγιωτακοπούλου, μέλος του Γραφείου του Κεντρικού Συμβουλίου της ΚΝΕ:

- Η εμπειρία από την επικοινωνία με τους νέους ανθρώπους δείχνει να υπάρχει μια διαφοροποίηση σε σχέση με τα πρότυπα που υπήρχαν στο παρελθόν;

- Το γεγονός ότι οι νέες γυναίκες βγαίνουν στην παραγωγή και μάλιστα συχνά από τις πολύ μικρές ηλικίες είναι καθοριστικό, υπογραμμίζει. Πιστεύουμε ότι έχουν αλλάξει σημαντικά ορισμένα θέματα και στις αντιλήψεις σε σχέση με το παρελθόν, αλλά και στον τρόπο της ζωής τους. Είναι βέβαια μεγάλα τα ποσοστά των νέων γυναικών που είναι άνεργες - και μάλιστα μακροχρόνια άνεργες. Από την άλλη πλευρά, για να μπορέσουν να επιβιώσουν, πρέπει να δουλέψουν, να σταθούν στα δικά τους πόδια.

Επιπλέον έχει ανέβει και το μορφωτικό επίπεδο των νέων γυναικών σε σύγκριση με το παρελθόν: Ολοκληρώνουν τη βασική εκπαίδευση και είναι μεγάλα τα ποσοστά των κοριτσιών που περνούν στις ανώτατες σχολές. Αυτό τους δίνει τη δυνατότητα να παραμερίσουν παρωχημένες αντιλήψεις που είναι δυνατό να υπάρχουν. Βέβαια εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι και τα κορίτσια, όπως και τα αγόρια υφίστανται σήμερα στο σχολείο τις συνέπειες της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης - αναγκάζονται δηλαδή εξαιτίας των ταξικών φραγμών στα σχολεία να εγκαταλείψουν το Λύκειο, να πάνε σε κάποιο TEE ή να ζητήσουν από πολύ νωρίς - ακόμα και από τα 15 χρόνια - μια δουλιά προκειμένου να ζήσουν.

Οι εξοντωτικοί ρυθμοί στο Λύκειο, το ίδιο το πρόγραμμα, τα φροντιστήρια, ωθούν περισσότερο ίσως τα κορίτσια να εγκαταλείψουν τη βασική εκπαίδευση και να αναζητήσουν μια δουλιά...

- Που συχνά πρόκειται για μερική απασχόληση...

- Τις περισσότερες φορές η πρώτη δουλιά είναι μερική απασχόληση - είτε αυτή είναι δουλιά του καλοκαιριού, που αναλαμβάνουν για να βοηθήσουν την οικογένειά τους, είτε είναι δουλιά που κάνουν προκείμενου να επιβιώσουν.

- Τα τελευταία χρόνια η εμφάνιση των νέων γυναικών παίζει πολύ μεγαλύτερο ρόλο απ' ό,τι στο παρελθόν για να βρουν μια δουλιά...

- Δεν είναι άσχετο αυτό με το τι πρότυπα καθημερινά καλλιεργούν ή μάλλον με τι πρότυπα βομβαρδίζουν σήμερα τις νέες γυναίκες, πρότυπα που διαμορφώνονται είτε από τα ΜΜΕ είτε από τα περιοδικά «λάιφ στάιλ». Αυτό που σήμερα - με πολύ έντεχνο και έξυπνο τρόπο - καλλιεργούν στις νέες είναι ότι η εμφάνισή τους πρέπει να υπακούει σ' ένα συγκεκριμένο ύφος και ότι πρέπει να συμπεριφέρονται με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Κάτι που μπορεί να δημιουργήσει αντίστοιχες ανάγκες και απαιτήσεις όταν χρειαστεί να αναζητήσουν εργασία.

- Το κακό είναι ότι πολλές κοπέλες «εσωτερικεύουν» αυτό το πρότυπο, δηλαδή πείθονται να το πιστέψουν, να το ενστερνιστούν και οι ίδιες, να το κάνουν «δικό» τους...

- Μπορεί να συμβαίνει κι αυτό... Ετσι κι αλλιώς δεν υπάρχει χρόνος, αυτός ο «βομβαρδισμός» με τα λεγόμενα πρότυπα ξεκινάει από πολύ μικρή ηλικία και αυτά είναι πολύ διαδεδομένα στους μαθητές και τις μαθήτριες. Εκπομπές όπως ο «Μπιγκ Μπράδερ», «Φάρμες» κλπ. που έχουν κατακλύσει τη νεολαία, αλλά και άλλες εκπομπές - μουσικές, ψυχαγωγικές - ξεκινούν από τον τρόπο εμφάνισης και συμπεριφοράς για να καταλήξουν στον τρόπο διασκέδασης...

- Είναι η κουλτούρα που διαδίδεται ακόμα και μέσα από τη μουσική, στα τραγούδια, όπου συχνά προβάλλονται υποπροϊόντα...

- Ναι, είναι πολύ εύκολο να συναντήσει κανείς ακόμα και σε λαϊκές συνοικίες τα διάφορα κλαμπ με την εκκωφαντική μουσική και τραγούδια που δε δίνουν στη νεολαία τη δυνατότητα μιας επικοινωνίας, μιας ψυχαγωγίας δημιουργικής, αλλά την ωθούν μόνο στο να εκτονωθεί. Δεν μπορεί να βρει κανείς πραγματικά πολιτιστικά κέντρα στις περισσότερες συνοικίες, όπου και οι νέες κοπέλες θα μπορούσαν όχι μόνο να αναπτύξουν δημιουργικά κάποιες τάσεις, κλίσεις που έχουν, αλλά και να αξιοποιήσουν τον ελεύθερο χρόνο τους.

- Ομως έχουν ελεύθερο χρόνο οι εργαζόμενες νέες;

- Είτε στο Λύκειο με τους εξοντωτικούς ρυθμούς διαβάσματος - «παπαγαλία» και το φροντιστήριο, προκειμένου να εξασφαλίσουν το απολυτήριο για μια θέση στο Πανεπιστήμιο ή ακόμα και στις ίδιες τις ανώτατες σχολές, είτε με τις νέες συνθήκες εργασίας, ο ελεύθερος χρόνος διαρκώς συρρικνώνεται... Εξανεμίζεται με τις «σύγχρονες» συνθήκες εργασίας, όταν υπάρχει ανάγκη να δουλέψουν είτε πέντε ώρες σήμερα, είτε δέκα ώρες αύριο και όλη η ζωή τους να ανακυκλώνεται γύρω από αυτό, να βρίσκονται στην αναμονή. Δεν τους μένει ελεύθερος χρόνος όχι μόνο για να ασχοληθούν δημιουργικά με διάφορα ενδιαφέροντα που έχουν, αλλά ούτε να ξεκουραστούν, να ψυχαγωγηθούν, να ασχοληθούν με οτιδήποτε άλλο.

- Η αλλαγή συνθηκών εργασίας ωθεί τις νέες γυναίκες να γίνονται πιο ανταγωνιστικές, πιο «καπάτσες», για να αρπάξουν τις υποτιθέμενες ευκαιρίες;

- Νομίζω ότι το πιο σημαντικό είναι η αίσθηση ανασφάλειας και αβεβαιότητας που κυριαρχεί στις νέες... Η ίδια η πολιτική, οι κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ορίζει ότι σήμερα παίρνεις ένα «χαρτί» και μπορείς να δουλέψεις για ένα διάστημα, αύριο όμως θα χρειαστεί να δουλέψεις σε μια άλλη δουλιά - άρα πρέπει να αποκτήσεις και μια άλλη κατάρτιση. Ετσι βλέπουμε να αναζητούν ολοένα και περισσότερα προσόντα, περισσότερα «χαρτιά» ώστε να εξασφαλίσουν μια δουλιά στο μέλλον, που είναι άδηλο...

- Πόσο όμως οι νέες συνθήκες επιδρούν ιδεολογικά στις νέες και τις ωθούν να γίνουν απολίτικες, ατομίστριες, παθητικές;

- Πραγματικά, υπάρχουν τέτοια παραδείγματα νέων που πολύ εύκολα καταφεύγουν στη λογική του «ρουσφετιού», του «μέσου». Εχουμε πρόσφατα τα παραδείγματα στις εκλογές που είναι πάρα πολλά σε διάφορες περιοχές, σε διάφορους δήμους. Παραδείγματα νέων που τους εκμεταλλεύτηκαν, ακριβώς επειδή υπήρχε οικονομικό πρόβλημα, πρόβλημα ανεργίας... Με διάφορες υποσχέσεις τους απέσπασαν την ψήφο! Κατ' αρχήν υπάρχουν οι νέοι και νέες που δουλεύουν στους δήμους με συμβάσεις - και προκειμένου να εξασφαλίσουν την ανανέωση της σύμβασής τους πηγαίνουν και ψηφίζουν τη συγκεκριμένη παράταξη.

Από την άλλη πλευρά, ωθούν να δουλέψουν προεκλογικά όχι μόνο οι ίδιοι, αλλά και η οικογένειά τους. Νέοι και νέες που είναι άνεργοι τάζοντάς τους ότι θα τους βρουν δουλιά...Βέβαια, δεν μπορούμε να γενικεύσουμε: Σε αρκετές περιπτώσεις υπάρχουν αντιστάσεις, παρ' όλες τις δυσκολίες που μπορεί να υφίστανται οι νέοι και περισσότερο οι νέες, που έχουν το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας και μάλιστα μακροχρόνιας.

- Οι νέες σήμερα μορφώνονται περισσότερο απ' ό,τι στο παρελθόν κι όμως προκύπτει το ερώτημα πώς δεν αντιστέκονται «στην πλύση εγκεφάλου» που τους γίνεται, αλλά κάθονται και παρακολουθούν εκπομπές τύπου «Μπιγκ μπράδερ», που είναι ανάμεσα στ' άλλα ανυπόφορα ανιαρές;

- Αυτό είναι φυσικό επακόλουθο των μηνυμάτων που έχουν δεχτεί όλο το προηγούμενο διάστημα, τα συγκεκριμένα πρότυπα, οι ιδέες, οι αξίες που έχουν ενστερνιστεί...

- Και ποιος είναι ο τρόπος άμυνας απέναντι σ' αυτό τον ιδεολογικό καταιγισμό;

- Είναι συνολικά ο τρόπος ζωής που προτείνει η ΚΝΕ, τρόπος αντίδρασης και αντίστασης σ' αυτή την κατάσταση. Γιατί αυτό που καλλιεργούν σήμερα πολύ έντονα και με πολλούς τρόπους στη νεολαία είναι: «Να ζεις παθητικά, να αντιμετωπίζεις όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω σου με μοιρολατρία» κι αυτό που προβλήθηκε ιδιαίτερα πριν από τις εκλογές ήταν ότι «αυτή είναι η κατάσταση, δεν αλλάζει, άρα κι εσύ πρέπει να προσαρμοστείς σ' αυτή την κατάσταση, να βρεις τον καλύτερο δυνατό τρόπο να περάσεις καλά μέσα σ' αυτά τα πλαίσια που φτιάξαμε για σένα».

Κι αυτή η πλύση εγκεφάλου γίνεται ακόμα από το σχολείο π.χ. κάτι θα βρεθεί για τον καθένα. Ε, δεν μπορεί όλοι οι μαθητές να σπουδάσουν, κάποιοι δεν «παίρνουν τα γράμματα», δεν μπορούν όλοι να μπουν στο Πανεπιστήμιο και «βέβαια δεν μπορούμε όλοι να έχουμε μια καλή δουλιά που θα μας εξασφαλίζει σταθερό εισόδημα, δικαιώματα και ασφάλιση»! Ειδικότερα στις νέες κοπέλες καλλιεργείται μια παθητικότητα, ότι δεν υπάρχει προοπτική, άρα αυτό που έχεις να κάνεις είναι να βολευτείς, να παντρευτείς ή να ψάξεις να βρεις το καλύτερο «μέσον» - έτσι θα λύσεις το ατομικό σου πρόβλημα... Η Οργάνωσή μας έχει να κάνει ακόμα πολλή δουλιά, προκειμένου όχι μόνο να σπάσει τέτοιες αντιλήψεις, αλλά να οργανώσει καλύτερα την αντίσταση της νεολαίας απέναντι σ' αυτή την κατάσταση.

Ωστόσο και σ' όλο το προηγούμενο διάστημα εκδηλώθηκαν τέτοιες πολύμορφες αντιστάσεις. Με εργατικά συλλαλητήρια, αντιπολεμικές διαδηλώσεις, πιο πριν με τις μαθητικές κινητοποιήσεις. Νομίζω ότι όλα αυτά αποδεικνύουν ότι υπάρχουν αντιστάσεις στους νέους που μπορούν να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους στη μόρφωση, στη δουλιά, στη ζωή...

- Και οι εκδηλώσεις μέσα από την τέχνη, που εμπνέει έξαρση και μαχητικότητα είναι ένας τρόπος αντίστασης...

- Φέτος έγιναν περισσότερες από τετρακόσιες εκδηλώσεις του Φεστιβάλ σ' όλη την Ελλάδα - σε γειτονιές, σε σχολεία. Η συμμετοχή της νεολαίας ήταν πολύ μεγάλη. Εκδηλώσεις που πρόβαλαν την πρόταση ζωής της ΚΝΕ και είχανε καλλιτεχνικό, πολιτιστικό περιεχόμενο. Υπάρχει κόσμος που όχι μόνο έρχεται, αλλά έχει και τη διάθεση να αγωνιστεί, να κάνει κάτι δημιουργικό...

- Βλέπετε, δηλαδή, ότι υπάρχουν πολλοί νέοι που έρχονται όχι για «χαβαλέ», για να ακούσουνε ένα συγκρότημα που τους αρέσει και μετά να «εξαφανιστούν», αλλά νέοι και νέες που είναι συνειδητοποιημένοι.

- Μόνο στο Κεντρικό Φεστιβάλ της ΚΝΕ οι νέοι μας ζήτησαν χιλιάδες κάρτες γνωριμίας. Με πολλά από παιδιά αυτά είχε γίνει προεργασία, είχαμε συζητήσει μαζί τους, ήξεραν ότι στο Φεστιβάλ θα ζήσουν κάτι διαφορετικό. Πολλά παιδιά οργανώθηκαν στην ΚΝΕ στη διάρκεια του Φεστιβάλ. Κι εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι αρκετοί επιχείρησαν κατά καιρούς να μας μιμηθούν, αλλά κανένα Φεστιβάλ δεν είχε την επιτυχία της ΚΝΕ. Ο,τι ενθουσιάζει είναι η ιδεολογική δουλιά, η παρακίνηση του νέου ανθρώπου να δρα μαζί με άλλα παιδιά, συλλογικά...