ΚΚ Τουρκίας

Η τουρκική αριστερά δεν κατάφερε να μπει στο Κοινοβούλιο, αλλά έκανε αισθητή την παρουσία της...

Είναι αμφίβολο, σχολίασε η Washington Post (5 Νοεμβρίου) σε κύριο άρθρο της, το κατά πόσον οι Τούρκοι ψηφοφόροι είχαν την πρόθεση να «παντρέψουν τις ισλαμικές αξίες με τη δυτική δημοκρατία», δίνοντας την απόλυτη πλειοψηφία στο Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης. Κατά την άποψη των περισσοτέρων, εκείνο που ήθελαν ήταν να «τιμωρήσουν το περιχαρακωμένο πολιτικό κατεστημένο, που οδήγησε τη χώρα σε μια βαθιά οικονομική κρίση, που συνοδεύεται από μια φαινομενικά ενδημική διαφθορά». Ωστόσο, η επιλογή των Τούρκων ψηφοφόρων, σχολίασε η εφημερίδα, αποτελεί «ένα πολιτικό πείραμα», κάτι που μοιάζει με μια απόπειρα δημιουργίας του αντίστοιχου των «Χριστιανοδημοκρατικών κομμάτων της Ευρώπης» στο μουσουλμανικό κόσμο.

Η αμερικανική πολιτική ηγεσία θα δώσει στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν την ευκαιρία να κυβερνήσει (δεν πρόκειται απλώς για σχήμα λόγου...), όπως και να επιχειρήσει να δημιουργήσει ένα «Μουσουλμανικό - Δημοκρατικό» κόμμα, έστω κι αν για το (εξοστρακισθέν) πολιτικό κατεστημένο, πολλούς βιομηχάνους και αναλυτές η προσπάθεια μοιάζει καταδικασμένη να αποτύχει. Είναι ενδεικτικό ότι ο στρατηγός Χιλμί Οζκόκ, επικεφαλής του τουρκικού επιτελείου, βρισκόταν την επομένη των εκλογών στην πρωτεύουσα των ΗΠΑ, όπου έως την Παρασκευή είχε σειρά συναντήσεων με τα κορυφαία στελέχη της αμερικανικής κυβέρνησης. Από εκεί, σημείωσε ο Economist, διόλου τυχαία, βεβαίωσε ότι «σέβεται το αποτέλεσμα, που εκφράζει τη βούληση του τουρκικού λαού».

Associated Press

Πανηγυρισμοί για τη νίκη του Ισλαμικού Κόμματος, που του δίνει τη δυνατότητα σχηματισμού αυτοδύναμης κυβέρνησης...

Ούτως ή άλλως, η συμβίωση του Ερντογάν και του κόμματός του με το τουρκικό κατεστημένο δε θα είναι τόσο εύκολη, όσο, ίσως, πίστεψαν ο ίδιος και τα στελέχη του κόμματός του τις πρώτες δυο - τρεις ημέρες. Ηδη, οι πρώτες του δηλώσεις περί επίλυσης του Κυπριακού κατά το «βελγικό μοντέλο» προκάλεσαν σκληρές αντιδράσεις και ειρωνικά σχόλια από τον απερχόμενο υπουργό Εξωτερικών Σουκρού Σινά Γκιουρέλ και διπλωμάτες («Ριζοσπάστης», 6 Νοεμβρίου). Ο άπειρος στα παιγνίδια τέτοιου επιπέδου Ερντογάν έχει να αντιμετωπίσει, εκτός της διπλής δόσης δυσπιστίας των γραφειοκρατών της Αγκυρας, τα γεράκια του στρατού, που θα καιροφυλακτούν ώσπου να τους δοθεί μια καλή ευκαιρία.

Associated Press

Το αντιπολεμικό κίνημα είναι ένας πρόσθετος παράγοντας «προβληματισμού»

Η αμερικανική κυβέρνηση δηλώνει «ικανοποιημένη» με το αποτέλεσμα, αλλά, στην πραγματικότητα, είπαν εμπιστευτικά στην USA Today διπλωματικές πηγές, αισθάνεται «φρίκη» με το αποτέλεσμα, ειδικά αν εφεξής ο Ερντογάν κυβερνά δι' εκπροσώπου, μ' έναν πρωθυπουργό - μαριονέτα. Αυτό, έγραψε η εφημερίδα (5 Νοεμβρίου), αποτελεί εφιαλτικό σενάριο, αν οι ΗΠΑ θελήσουν να συζητήσουν με την πιο σημαντική χώρα - βάση τους στην περιοχή το θέμα του Ιράκ. Ο πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Αγκυρα Μαρκ Πάρις έθεσε το πρόβλημα με τρεις λέξεις: «Σε ποιον τηλεφωνείς;». Μια πιθανή απάντηση έδωσε ο τουρκολόγος του Washington Institute Σονέρ Καγκάπταϊ: «Η τουρκική δημοκρατία έχει την πολυτέλεια μιας αξιόπιστης παρέμβασης»: Αυτής του στρατού.

Η απειλή είναι ελάχιστα συγκεκαλυμμένη για τον Ερντογάν και την 7μελή ομάδα των «σοφών», που, όπως λέγεται, διαχειρίζεται την τύχη του κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης. Η ηγετική ομάδα του ΑΚΡ το έχει, φυσικά, αντιληφθεί. Οι δηλώσεις κατευνασμού των στρατηγών και των επιχειρηματιών, η «επίθεση φιλίας» στην αντιπολίτευση του Ντενίζ Μπαϊκάλ κι η προαγγελθείσα περιοδεία Ερντογάν στην Ευρώπη (αρχής γενομένης από την Αθήνα;) και στις ΗΠΑ, συνιστούν, πέρα από διερευνητικές κινήσεις, και την πρώτη, ίσως πρόωρη, δοκιμασία της ερχόμενης τουρκικής ηγεσίας. Η ένταξη στην ΕΕ, το Κυπριακό, το Ιράκ, οι σχέσεις της Αγκυρας με το Ισραήλ - όλα τίθενται υπό επανεξέταση.

Ο αρθρογράφος Τζενγκίζ Τσαντάρ, της εφημερίδας Yeni Safak, δήλωσε στην Φραγκώ Καραογλάν της εφημερίδας Τα Νέα (6 Νοεμβρίου) ότι «η 3η Νοεμβρίου 2002 ήταν η ισχυρότερη πολιτική σεισμική δόνηση στην πρόσφατη ιστορία της Τουρκίας, αλλά περιμένετε τι μετασεισμικές δονήσεις θα ακολουθήσουν». Η ανταποκρίτρια ερμήνευσε τη δήλωσή του ως αναγγελία μιας «ενδεχόμενης - και ποθούμενης - ανακατάταξης όλου του συστήματος». Προς ποια κατεύθυνση -έναν ιδιόμορφο εκδημοκρατισμό με «ισλαμικό άρωμα» ή ένα νέο πραξικόπημα, μεταμοντέρνο ή μη - μένει να φανεί. Το βέβαιο είναι πως οι γνωστότερες πολιτικές προσωπικότητες της γείτονος βγαίνουν από το παιγνίδι, πολλές τελεσίδικα: Ετσεβίτ, Γιλμάζ, Μπαχτσελί, Τζεμ, Τσιλέρ, «μεγάλα ονόματα» αναμφίβολα.

Τι αλλάζει, όμως, επί της ουσίας; Μπορεί ο Ερντογάν να συνεφέρει την οικονομία, όπου η kriz, η κρίση του 2001, άφησε 1,5 εκατομμύριο ανέργους, προκάλεσε το κλείσιμο χιλιάδων επιχειρήσεων και την καταβαράθρωση της λίρας; Να λύσει το Κουρδικό χωρίς να προκαλέσει έκρηξη; Να πείσει τη Γερμανία, τη Γαλλία, τους ισχυρούς της Ευρώπης να κάνουν την Τουρκία ισότιμο μέλος της ΕΕ - μια χώρα 70 εκατομμυρίων με καθυστερήσεις και προβλήματα κάθε είδους; Να αλλάξει το καθεστώς στις φυλακές, όπου στενάζουν οι πολιτικοί κρατούμενοι; Να αλλάξει τη φύση του κεμαλισμού; Μ' όλες του τις 363 έδρες, απίθανο. Πιθανότερο είναι να γίνει απλώς το τέλειο, «δημοκρατικό» άλλοθι του κατεστημένου.

Τα κόμματα της τουρκικής Αριστεράς μπορεί να μην πέτυχαν να έχουν κοινοβουλευτική εκπροσώπηση, ωστόσο η παρουσία τους ήταν αξιοσημείωτη ούτως ή άλλως. Ποιες είναι όμως οι δικές τους εκτιμήσεις;

Στην εκτίμησή της για το εκλογικό αποτέλεσμα η ΚΕ του ΚΚ Τουρκίας (4 του Νοέμβρη) σημείωσε πως «είναι προφανές ότι το κόμμα μας κέρδισε λιγότερες ψήφους από όσες αναμενόταν. Βεβαίως η κοινή γνώμη, η Αριστερά, αλλά και η Δεξιά, ανέμεναν ότι το κόμμα θα λάμβανε πολύ περισσότερες», παρότι και το ΚΚ ξεπέρασε «τους μέσους όρους του στην Κωνσταντινούπολη, στην Αγκυρα, στη Σμύρνη, στη Σινώπη, στο Τεγκιρντάγκ και στο Ζονγκουλντάκ. Η ανεπαρκής αλλά σημαντική ψήφος στις μεγάλες πόλεις ανταποκρίνεται στα πιο οργανωμένα τμήματα του κόμματος». Οφείλεται όμως σε ένα χαμηλό «βαθμό συσπείρωσης», ή σε κάτι άλλο ο μικρός αριθμός ψήφων;

Ενδεχομένως, όπως προκύπτει από την ανάγνωση της ανακοίνωσης της ΚΕ του ΚΚ Τουρκίας, σε πόλεις όπως η Μπούρσα, τα Αδανα, η Αττάλεια και η Σαμσούν, αυτό που έπαιξε καθοριστικό ρόλο να ήταν η χαμηλή συσπείρωση, καθώς οι ψηφοφόροι επέλεξαν να ψηφίσουν κόμματα εξουσίας. Ρόλο όμως έπαιξε και η καμπάνια του Δημοκρατικού Λαϊκού Κόμματος, του DEHAP, με τίτλο «Ξεπερνάμε το όριο του 10%», που ώθησε πολλούς ψηφοφόρους να στραφούν σε αυτό, όπως και «η ξεχωριστή συμμετοχή του ODP». Το ΚΚ Τουρκίας εκτιμά πως δεν κατευθύνθηκαν σε αυτό «οι ψήφοι διαμαρτυρίας», τις οποίες προφανώς συγκέντρωσε στο μέγιστο βαθμό το AKP του Ερντογάν.

Η ΚΕ του ΚΚ Τουρκίας τονίζει ότι συμμετείχε στην προεκλογική εκστρατεία με στόχο ευρύτερο από τη συγκέντρωση ψήφων, δηλαδή τη νομιμοποίηση και καθιέρωσή του ως υπολογίσιμης πολιτικής δύναμης. Πάντως, σημειώνει ότι «δεν πέτυχε να αναλύσει επαρκώς τη μικροαστική ιδεολογία που επικρατεί στην εργατική και μέση τάξη. (...) Ολα τα κόμματα παρουσίασαν αποφασιστικούς στόχους στην προεκλογική τους εκστρατεία... Το Κόμμα Δικαιοσύνης & Ανάπτυξης είχε το σύνθημα "Στην εξουσία αυτοδύναμοι", το Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα "Εναλλακτική λύση", τα υπόλοιπα αστικά κόμματα όπως και το DEHAP έκαναν εκστρατεία με το στόχο να υπερβούν το 10%. Το μόνο κόμμα χωρίς άμεση στόχευση ήταν το ΚΚΤ».

Πολλοί ψηφοφόροι προτίμησαν να στραφούν στο Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα των Μπαϊκάλ-Ντερβίς, στο ΑΚΡ και στο DEHAP την «τελευταία στιγμή», αν και εμφανίζονταν ως υποστηρικτές του ΚΚΤ, εκτιμάται στην ανακοίνωση. Ωστόσο, παρά το μικρό ποσοστό που συγκέντρωσε το Κομμουνιστικό Κόμμα Τουρκίας (0,2%), τονίζει τις θετικές πλευρές της πολιτικής του παρουσίας. Αυτές είναι η κινητοποίηση λαϊκών μαζών στην Αγκυρα, στην Κωνσταντινούπολη, στα Αδανα και στη Σμύρνη, όπως και η καθιέρωση του κόμματος στις λαϊκές συνειδήσεις και στο πολιτικό σκηνικό, πράγμα χρήσιμο ενόψει της συνεχιζόμενης διαδικασίας απαγόρευσής του στο Ανώτατο Δικαστήριο - λόγω του ότι φέρει στο όνομά του τη λέξη «κομμουνιστικό», ακριβώς.

Σε ό,τι αφορά στο αποτέλεσμα γενικότερα, το ΚΚ Τουρκίας υπογραμμίζει πως «η προσπάθεια αναπαλαίωσης, της ανανέωσης του πολιτικού συστήματος, δημιούργησε μια μάλλον περίπλοκη εικόνα... το αποτέλεσμα είναι προϊόν ιμπεριαλιστικών προτιμήσεων και συγκεκριμένων κοινωνικών δυναμικών στην Τουρκία. Το αντιδραστικό κίνημα μπορεί να κέρδισε μεγάλες επιρροές, αν και δεν μπορεί να γίνει λόγος για έναν μεγάλο κίνδυνο. Ο χαρακτήρας της επόμενης Βουλής είναι υπέρ των Αμερικανών, του ΔΝΤ και της ΕΕ. Το γεγονός ότι τα δεξιά κόμματα επωφελήθηκαν δε σημαίνει πως η Αριστερά βρίσκεται σε ύφεση... Το ΑΚΡ δε διαθέτει την ποιότητα ή την υποστήριξη που θα απαιτούνταν για να ασκήσει "σταθερή εξουσία"... πρέπει να αναμένονται εντάσεις, κυρίως με το στρατό. Το κουρδικό πρόβλημα βρίσκεται σε πλήρες αδιέξοδο και κανένας πολιτικός ελιγμός δεν μπορεί να το άρει».

Παρότι συγκέντρωσε το αξιοσημείωτο 6,25%, ο συνασπισμός του Δημοκρατικού Λαϊκού Κόμματος (DEHAP), της «μετριοπαθούς» φωνής των Κούρδων, του Κόμματος Εργασίας (ΕΜΕΡ) και του Σοσιαλιστικού Δημοκρατικού Κόμματος (SDP) των Μουράτ Καραγιαλτσίν-Ακίν Μπιρντάλ, δεν μπήκε στη Βουλή όπως έλπιζε. Απαντώντας σε σχετικό ερώτημα του «Ριζοσπάστη», στέλεχος του ΕΜΕΡ έλεγε ότι αν τα κατάφερνε θα εισερχόταν «για πρώτη φορά στη Βουλή ένας συνασπισμός κομμάτων που θα υπερασπιζόταν τα δικαιώματα των εργαζομένων, των καταπιεζόμενων και της κουρδικής μειονότητας». Ανεξάρτητα όμως από το αποτέλεσμα, συνέχισε το στέλεχος του ΕΜΕΡ, «η πολιτική συνεργασίας θα συνεχιστεί με την προφανή στρατηγική διεξαγωγής ενός αγώνα διεκδίκησης λαϊκών δικαιωμάτων».

Ο αγώνας αυτός, για το ΕΜΕΡ, επικεντρώνεται σε τρία ζητήματα: Την αποτροπή της εφαρμογής του προγράμματος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), που «σύρει τη χώρα στην καταστροφή», την κορύφωση της προσπάθειας αποτροπής του επερχόμενου «πολέμου των ΗΠΑ κατά του Ιράκ», και μια «αυθεντική διαδικασία εκδημοκρατισμού» της χώρας. Το ΕΜΕΡ στέκεται επίσης στην άρνηση υπαγωγής της τουρκικής οικονομίας στις απαιτήσεις της ΕΕ, τη συμμετοχή στην οποία απορρίπτει, τονίζοντας πως «αν εφαρμοστούν τα κριτήρια της Κοπεγχάγης η αγροτιά και η βιομηχανία της Τουρκίας θα καταρρεύσουν». Σε ό,τι αφορά στο Κουρδικό, το ΕΜΕΡ υπογραμμίζει πως «το μειονοτικό καταλαμβάνει μια παράγραφο στο κείμενο των κριτηρίων».

Από την πλευρά του, το DEHAP δε στέκεται στον εκτρωματικό εκλογικό νόμο που - εκτός του ότι αφήνει ένα 45% των ψηφοφόρων χωρίς εκπροσώπηση στη Μεγάλη Εθνοσυνέλευση -κόστισε και στο συνασπισμό την είσοδό του σε αυτήν παρά τη συντριπτική πλειοψηφία που κέρδισε ειδικά στις κουρδικές περιοχές της χώρας. «Θα κάνουμε σκληρή αυτοκριτική για να δούμε ποιοι είναι οι λόγοι της εκλογικής μας αποτυχίας», είπε ο Μεμέτ Αμπάσογλου, πρόεδρος του DEHAP, στην Turkish Daily News (7 του Νοέμβρη) «και θα συνεχίσουμε στο εξής την προσπάθειά μας». Αν πάντως δει κανείς τον πίνακα των εκλογικών αποτελεσμάτων κατά περιοχή διαπιστώνει «εκτροπή» ψήφων προς το ΑΚΡ.

Ο Ακίν Μπιρντάλ, ο πρώην πρόεδρος της Ενωσης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, πρώην πρόεδρος και νυν στέλεχος του SDP (του απαγορεύτηκε το εκλέγεσθαι για «πρόκληση μίσους»), τόνισε μιλώντας στην ίδια εφημερίδα τη δική του θέση πως «οι επόμενες εκλογές μπορεί να γίνουν οποτεδήποτε και πρέπει να κάνουμε μια εντατική προετοιμασία γι' αυτές». Η εκτίμησή του είναι πως μια κυβέρνηση του ΑΚΡ ενδέχεται να μη διαρκέσει και πολύ. «Το θέμα είναι να αναζητήσουμε καλύτερες εναλλακτικές πολιτικές λύσεις και να πείσουμε το λαό», καταλήγει. Το μικρό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα είναι από εκείνα που αρχικά τύγχανε προβολής, ωστόσο μετά την ένταξή του στη συμμαχία «εξαφανίστηκε» από τα ΜΜΕ.