Η Φαλίτσα με τον Γιάννη Ρίτσο και την κόρη τους Ερη

Η Φαλίτσα Ρίτσου, η σύζυγος, η συντρόφισσα του ποιητή της Ρωμιοσύνης, η πρώτη γυναίκα γιατρός της Σάμου, που τίμησε το λειτούργημά της, προσφέροντας επί πολλά χρόνια τις υπηρεσίες της στο νησί της και τους ανθρώπους του, με δέος και υπευθυνότητα, είχε μιλήσει στο «Ρ» για μια και μοναδική φορά για «τη μεγάλη σε συγκινήσεις ζωή», στο πλευρό ενός «τεράστιου ανθρώπου». Μια ζωή, μεγάλη σε προσφορά, θυσίες, οράματα, αγωνιστικότητα, αλληλοκατανόηση.

«Γνωριστήκαμε», είχε πει τον Οκτώβριο του 1995, «το 1947. Ημουν ακόμη φοιτήτρια. Κάποιοι νέοι - τότε ήμασταν στην ΕΠΟΝ - με έστειλαν στον Ρίτσο να του ζητήσω βιβλία για να διαβάσουν. Είπαν ότι ο Ρίτσος θα μπορούσε να μας δώσει βιβλία, αν και δυσκολευόταν να το κάνει, με το φόβο μήπως του τα χαλάσουν. Ηθελαν να στείλουν εμένα, όμως εγώ δεν ήθελα. Τι να πω εγώ με τον Ρίτσο; Ποίηση διάβαζα από τα γυμνασιακά μου χρόνια. Ηταν αυτή, η παλιά η ποίηση: Παλαμάς, Γρυπάρης, Μαλακάσης, ποιητές που μας γέμιζαν τη ζωή. Για τον Ρίτσο, άκουγα πολλά, όμως δεν είχα ιδέα ποιος ήταν. Επειδή, όμως, ανάμεσα σε αυτούς, που μου ζητούσαν να πάω υπήρχε και ένας νέος άνθρωπος, που ήταν άρρωστος και ήθελε βοήθεια, το πήρα απόφαση. Την παραμονή του Ευαγγελισμού, 24 Μαρτίου του 1947, χτύπησα την πόρτα του»...

«Το '48 τον πιάσανε. Σε κάποια από τις πολύ αραιές επισκέψεις μου στο σπίτι του, μου είπαν ότι δεν ήταν εκεί. Εμαθα ότι τον είχαν στείλει εξορία στο Κοντοπούλι της Λήμνου. Αργότερα τον στείλανε στη Μακρόνησο. Οταν γύρισε το '50, τον άφησαν για πολύ λίγο ελεύθερο. Μάλιστα, ο ίδιος δεν ήθελε να ανοίξει ούτε τη βαλίτσα του, γιατί πίστευε ότι σε λίγο θα τον ξανάστελναν εξορία. Οπως και έγινε. Τον στείλανε στον Αϊ - Στράτη το '50. Δύο χρόνια μετά, τον άφησαν πια ελεύθερο. Εκείνη τη χρονιά εγώ είχα πάει, ήδη, στη Σάμο. Είχα πάρει το πτυχίο μου και άρχισα να δουλεύω σαν γιατρός από τον Ιούνιο του '52. Οταν το Σεπτέμβρη του '52 ήρθα στην Αθήνα, πήγα και τον είδα... Παντρευτήκαμε στις 7 Δεκεμβρίου του '54».

Επειδή δεν υπήρχαν οι προϋποθέσεις να μείνουν στην Αθήνα, καθώς εκείνος έπρεπε να δουλέψει απερίσπαστος, κι εκείνη να προσφέρει τις υπηρεσίες της σαν γιατρός στη Σάμο, προτίμησε να μένει με το παιδί, την Ερη, στη Σάμο και εκείνος στην Αθήνα.

«Ηταν πολύ δύσκολος αυτός ο τρόπος συμβίωσης», παραδεχόταν η ίδια. «Στη Σάμο, ο Ρίτσος ερχόταν τα καλοκαίρια. Εγραφε πάρα πολύ στη Σάμο. Από τις 9, κάθε πρωί, δούλευε μέχρι τις 2 και πάλι από το απόγευμα μέχρι την αυγή. Ισως τα καλύτερά του έργα τα έγραψε στη Σάμο».

Η πιο μεγάλη συγκίνηση, που πάντα θυμόταν και είχε χαραχτεί βαθιά στην ψυχή της, ήταν όταν βρισκόταν εξόριστος στη Λέρο. «Ξένες εφημερίδες και κυρίως ξένοι σταθμοί μετέδιδαν για τον Ρίτσο, που κινδυνεύει, που πεθαίνει. Η Μελίνα Μερκούρη, στην Αγγλία τότε, είχε πει "πώς κάθεστε έτσι; ο Ρίτσος έχει πεθάνει...". Ευτυχώς, ο Ρίτσος δεν είχε πεθάνει. Πήγα στη Λέρο (ήταν το '68), με την ελπίδα ότι θα μου επέτρεπαν να τον δω. Αλλά δε μου επέτρεψαν. Ομως, ένας στρατοπεδάρχης και ένας γιατρός με πήγαν στο νοσοκομείο της Λέρου, όπου έφεραν και τον Ρίτσο από το στρατόπεδο. Συναντηθήκαμε μέσα στο νοσοκομείο, αλλά από πολύ μακριά. Με τις διάφορες διαδόσεις και τα δημοσιεύματα είχα κλονιστεί. Αναρωτιόμουνα πώς να είναι; Κινδυνεύει; Πεθαίνει; Οταν τον είδα γερό, όμορφο, τόσο πολύ συγκινήθηκα, που φοβήθηκα ότι θα λιποθυμήσω... Η συγκίνηση ήταν απερίγραπτη».

«Το πρωί της 21ης Απριλίου, όταν, στη Σάμο, έμαθα ότι έγινε το πραξικόπημα, του τηλεφώνησα. Δεν τον βρήκα βέβαια, γιατί τον είχαν, κιόλας, συλλάβει. Σε λίγες ώρες, ήρθε ο υποδιοικητής από το Καρλόβασι και με συνέλαβε. Αφησα το παιδί μου με μια κοπέλα - βοηθό και τον πατέρα μου, που ήταν 80 χρόνων. Με πήγαν στην Υποδιοίκηση Καρλοβάσου, όπως και τους άλλους, που είχαν συλλάβει. Από εκεί, μας μετέφεραν στο Βαθύ, στο Τμήμα Μεταγωγών, και αργότερα στις φυλακές της πόλης... Ο ενωμοτάρχης, που με συνέλαβε, ήταν απέξω από την πόρτα μου και κάθε 3-4 λεπτά μου χτύπαγε την πόρτα και μου έλεγε να υπογράψω... Εν τω μεταξύ ήρθε η αδελφή μου με το παιδί για να με δουν. Το παιδί, μου λέει "μαμά μην υπογράφεις". Ηταν 12 χρόνων. Μετά από αυτό, τους είπα ότι με το όνομα Ρίτσου, που τους ενδιέφερε, δεν επρόκειτο να υπογράψω. Αυτό το όνομα δε θα το μολύνουμε, δε θα το βρωμίσουμε».