«Ενα στράτευμα, τονίζει ο συνομιλητής μας, για να είναι αξιόμαχο θα πρέπει να συνδυάζει τέσσερα στοιχεία και μάλιστα σε υψηλότερο βαθμό από τον αντίπαλο. Δηλαδή οργάνωση, εκπαίδευση, πειθαρχία και ηθικό. Μέσα στην οργάνωση ανήκουν και τα εξοπλιστικά συστήματα. Ομως, μπορεί να μιλάμε για τα εξοπλιστικά συστήματα αλλά ποτέ δε μιλήσαμε για την οργάνωση, την εκπαίδευση, την πειθαρχία και το ηθικό. Η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Αμυνας δεν έχει τέτοιες προτεραιότητες. Μπορεί να δίνει υποσχέσεις μεταθέσεις, κέτερινγκ, καλοζωία, όλο και μικρότερη θητεία, ποτέ όμως δεν είδαμε ένα κονδύλι σοβαρό να κατευθυνθεί προς την εκπαίδευση».

Ειδικά όσον αφορά τα εξοπλιστικά προγράμματα και πώς αυτά συνδέονται με την Εθνική Αμυνα, το πρόβλημα εδώ εντοπίζεται τόσο στην επιλογή του είδους των οπλικών συστημάτων όσο και στη διαδικασία.

«Ο νόμος περί απορρήτου τα καλύπτει όλα και στο τέλος κάνει ο υπουργός ό,τι θέλει. Η γνώμη των ειδικών, των στρατιωτικών που μοχθούν, εκπαιδεύουν, σχεδιάζουν και καταρτίζουν τα πολεμικά σχέδια, κάνουν όλες τις διοικητικές ενέργειες έχει τεθεί εκτός. Οι δύο υπηρεσίες, ΕΠΥΕΘΑ (Επιτελείο Υπουργού Εθνικής Αμυνας)και ΓΔΕ (Γενική Διεύθυνση Εξοπλισμών), που ασχολούνται με τους εξοπλισμούς, ξοδεύουν δεκάδες δισ. μόνο και μόνο για τη συντήρησή τους. Τελικά, τα κριτήρια που υπερισχύουν στις επιλογές των οπλικών συστημάτων δεν είναι τα επιχειρησιακά κριτήρια που έχει ανάγκη η εθνικής μας άμυνα.

Στο σημείο αυτό ο Δ. Δήμου επισημαίνει και το γεγονός ότι τα ρωσικής προέλευσης αντιαεροπορικά συστήματα που έχουν εγκατασταθεί στα νησιά, όπως τα OSA και τα TOR-M1, έχουν πρόβλημα συμβατότητας με το όλο σύστημα αντιαεροπορικής προστασίας, που είναι δομημένο σύμφωνα με τη ΝΑΤΟική φιλοσοφία. Ο λόγος γίνεται για το σύστημα IFF (σύστημα αναγνώρισης ταυτότητας), με βάση το οποίο ένα βλήμα που εκτοξεύεται κατά αεροσκάφους αναγνωρίζει ποιο είναι το φίλιο και ποιο είναι το εχθρικό.

Η αναφορά του αυτή στο σύστημα αντιαεροπορικής προστασίας αφορά και στους πυραύλους «S-300». Ο ίδιος, ως αρχηγός της Εθνικής Φρουράς της Κύπρου πήγε στη Ρωσία και πήρε μέρος στην εκπαίδευση και στις δοκιμαστικές βολές που έγιναν πριν την παραλαβή. Σήμερα, βέβαια, οι πύραυλοι αυτοί, που αγοράστηκαν από την Κύπρο, βρίσκονται στην Κρήτη.

Συνεχίζοντας την αναφορά του στο ρόλο των Αμερικανών επισημαίνει: «Νομίζω ότι υπάρχει μια αντίρρηση από τον αμερικανικό και τον ΝΑΤΟικό παράγοντα στη χρησιμοποίηση και στην ένταξη στα αμυντικά οπλοστάσια των κρατών - μελών οπλικών συστημάτων προερχομένων από τη Ρωσία. Ο πρώτος λόγος είναι ο εμπορικός. Υπαγορεύει ο κύριος Ρόμπερτσον, ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, τα οπλικά συστήματα που πρέπει να αγοράσουμε ή να ενοικιάσουμε.

Η γνώμη των Ελλήνων στρατιωτικών, στην επιλογή των οπλικών συστημάτων που αγοράζει η χώρα μας, έχει περάσει σε δεύτερη μοίρα. Αγοράζουμε όπλα που δεν καλύπτουν τις ανάγκες μας, ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις που αγοράζουμε όπλα με τέτοιες ελλείψεις που δεν επιτρέπουν την επιχειρησιακή τους αξιοποίηση, όπως στις περιπτώσεις που δεν είναι ολοκληρωμένο το λογισμικό τους (software)».

- Μήπως λοιπόν οι επιλογές αυτές σχετίζονται με καταμερισμούς που γίνονται στα πλαίσια του ΝΑΤΟ, σύμφωνα με τις κατευθύνεις των Αμερικανών;

«Πιθανότατα. Οπωσδήποτε θα υπάρχει για αυτό βλέπουμε ότι καμία χώρα του ΝΑΤΟ δεν μπορεί να αποκτήσει παρά μόνο περιφερειακά οπλικά μέσα από άλλες χώρες. Και μάλιστα ένας μεγάλος πονοκέφαλος των Ενόπλων Δυνάμεων είναι και τα ελλιπώς αγοραζόμενα όπλα. Πετάμε μια μεγάλη φωτοβολίδα ότι αγοράζουμε "Απάτσι" και ξαφνικά βλέπουμε ότι δε διαθέτουν όλα τα πυρομαχικά για να είναι επιχειρησιακά έτοιμα. Αγοράζουμε επίσης "Πάτριοτ" και έρχονται μετά να μας πουν να αγοράσουμε το λογισμικό, χωρίς το οποίο δεν μπορείς να υπηρετήσεις το σύστημα».

Στους παράγοντες οι οποίοι φανερώνουν την αλλαγή του αμυντικού δόγματος, την τάση εγκατάλειψης της εθνικής άμυνας και τη δράση του στα πλαίσια της «νέας τάξης» αναφέρθηκε στη συνέχεια ο Δ. Δήμου. Στο πρώτο που στάθηκε είναι η ιδιαίτερη σημασία της εκπαίδευσης των στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων.

«Κάποιοι, σημειώνει, χωρίζουν τους αξιωματικούς σε μορφωμένους και καραβανάδες. Μορφωμένοι θεωρούνται εκείνοι που αποκτούν ένα πτυχίο, ενώ οι άλλοι, εκείνοι που ζουν το αμυντικό μας πρόβλημα και μοχθούν στις μονάδες περνάνε σε δεύτερη μοίρα. Μάλιστα, τα τελευταία 10-15 χρόνια έχουμε και μια νέα τάση. Σύμφωνα με αυτή, εάν κάποιος υπηρέτησε στο ΝΑΤΟ, χωρίς να κάνει τίποτα εκεί και αποκομμένος από το αμυντικό πρόβλημα της Ελλάδας, περιβάλλεται με ένα φωτοστέφανο ότι δήθεν είναι καλύτερος των άλλων επειδή υπηρέτησε στο ΝΑΤΟ».

Εδώ θέσαμε στο συνομιλητή μας το ερώτημα: Μήπως μ' αυτό τον τρόπο παίρνουν κάποια ΝΑΤΟική διαπίστευση;

«Είναι γεγονός - λέει - παίρνουν κάποια διαπίστευση και από κει και πέρα μπορεί να παρασυρθούν σε οποιαδήποτε απόφαση, διότι δε γνωρίζουν το αμυντικό πρόβλημα της χώρας. Το θέμα είναι πάρα πολύ σοβαρό. Εχουμε μια ελίτ των καλοζωισμένων αξιωματικών, μακριά από το αμυντικό πρόβλημα της χώρας, οι οποίοι είναι αυτοί που χειρίζονται και τα εξοπλιστικά προγράμματα».

-- Σύμφωνα με τις διακηρύξεις της ηγεσίας του ελληνικού υπουργείου Εθνικής Αμυνας, στα πλαίσια του νέου δόγματος αλλάζουν οι προτεραιότητες και σε τελική ανάλυση το δόγμα υπεράσπισης των συνόρων αντικαθίσταται από τα νεοταξίτικα δόγματα περί «διεθνούς ασφάλειας» και «σταθερότητας».

-- «Πράγματι, βλέπουμε μια εκτροπή από το δικό μας δόγμα, από τις δικές μας αμυντικές εθνικές υποχρεώσεις προς άλλες υπηρεσίες, που δε μας αφορούν στο τέλος τέλος. Δεν μπορεί να μένει εδώ το στράτευμα χωρίς προσωπικό και να πηγαίνουν σε υπηρεσίες που είναι εντελώς άσχετες, όπως, για παράδειγμα, στο Αφγανιστάν».

Στο σημείο αυτό της συζήτησης τίθεται το θέμα του «επαγγελματικού στρατού».

«Το υπουργείο Αμυνας, επισημαίνει ο Δ. Δήμου, προσλαμβάνει, λέει, επαγγελματίες στρατιώτες, όμως μετά από 5-10 χρόνια τι θα κάνουν; Να υπενθυμίσω μια πολυεθνική άσκηση που έγινε προ ετών στην Ουκρανία, όπου ως 1η Στρατιά είχαμε την ευθύνη. Εάν δεν έφερνα 130 λεβεντόπαιδα από τις μοίρες καταδρομών να τα βγάλουν πέρα, οι επαγγελματίες στρατιώτες από 17 έθνη θα μας άφηναν εκτεθειμένους. Οι Αμερικανοί ήταν 38-39 χρόνων στρατιώτες και δεν μπορούσαν να κάνουν δουλιά.

Οι δικοί μας στρατεύσιμοι οπλίτες καταδρομείς κλέψανε την παράσταση. Ομως, δεν τους αξιοποιούμε για την εθνική μας άμυνα. Εχω εκφράσει κατ' επανάληψη τις ανησυχίες μου. Η μείωση της θητείας, εάν δεν είναι κομματικό πυροτέχνημα, φοβάμαι ότι είναι κάτι σοβαρότερο. Πάμε να κάνουμε έναν επαγγελματικό στρατό χωρίς εθνικά ιδεώδη.

Αποεθνικοποιείται ο στρατός. Φτιάχνουμε έναν επαγγελματικό στρατό αναποτελεσματικό όσον αφορά στις απαιτήσεις της εθνικής μας άμυνας και αποτελεσματικό για τις διεθνείς αποστολές. Δηλαδή, για τη δύναμη ταχείας ενεργείας του ΝΑΤΟ, όπου η Ελλάδα θα συνεισφέρει προσωπικό και θα διαθέσει τρομακτικά κονδύλια για να τους εξοπλίσει, καθώς, όπως είπε ο κ. Ρόμπερτσον, πρέπει να έχουν μοντέρνο εξοπλισμό.

Διερωτάται κανείς πώς μπορεί με τους επαγγελματίες στρατιώτες να επανδρωθούν τα μοντέρνα οπλικά συστήματα, τη στιγμή που ο επαγγελματίας στρατιώτης έρχεται στο στρατό από μια βιοτική και επομένως δεν έχει τη μόρφωση που μέχρι σήμερα έχει ο κληρωτός».

Οι επιλογές αυτές έχουν άμεση επίδραση και στα εξοπλιστικά προγράμματα. «Είναι χαρακτηριστικό, σημειώνει ο Δ. Δήμου, ότι ενώ είχε προκρίνει η κυβέρνηση την προμήθεια ενός σύγχρονου μέσου άρματος, ξαφνικά το άρμα ξεχάστηκε και βλέπουμε ότι φύγαμε από το άρμα και πήγαμε στα ελικόπτερα "Απάτσι". Αυτό δεν είναι άσχετο με τις εξελίξεις στο ΝΑΤΟ.

Στην Πράγα ο ίδιος ο Ρόμπερτσον είπε ότι η δύναμη των 21.000 ανδρών θα πρέπει να έχει σύγχρονο εξοπλισμό. Οταν λέμε σύγχρονο εξοπλισμό, δεν εννοούμε βαριά άρματα που δεν μπορούν να μεταφερθούν εύκολα από το ένα σημείο της Γης στο άλλο, αλλά ελικόπτερα. Από την άλλη οι ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις είναι οι μόνες στον κόσμο που δεν έχουν πληροφορίες στρατηγικές και τακτικές».

-- Μήπως αυτός είναι ο καταμερισμός που υπάρχει στα πλαίσια του ΝΑΤΟ;

-- «Οχι μόνον ο καταμερισμός αλλά και κάτι παραπάνω. Το "ΙCΙΝΟΣ" που είναι δυτικοευρωπαϊκό σύστημα, ο σταθμός αναμεταδόσεως εδάφους, απ' όπου θα πάρεις τις πληροφορίες είναι μέσα στην Τουρκία. Επομένως σήμερα εάν εγγραφεί η Ελλάδα στο σύστημα αυτό θα παρουσιαστεί το οξύμωρο σχήμα - εν ειρήνη και εν πολέμω - να ζητάει πληροφορίες για τις τουρκικές δυνάμεις από τις τουρκικές Ενοπλες Δυνάμεις.

Ετσι έχουμε αποστερήσει σήμερα παντελώς το στράτευμά μας από τις πληροφορίες. Από την άλλη, η ΕΥΠ που φτιάχτηκε όχι για τις εσωτερικές πληροφορίες αλλά για ν' αναπτύξει ένα δίκτυο στρατηγικών πληροφοριών, μετά την υπόθεση Οτσαλάν, αντί να δούμε πού θα τη διορθώσουμε την κλείσαμε τελείως».

-- Σε τι συμπέρασμα σας οδηγεί αυτή η κατάσταση; Μήπως υπάρχει μια λογική που κατευθύνει τέτοιου είδους επιλογές που τελικά οδηγεί στην εγκατάλειψη του δόγματος περί της εθνικής άμυνας;

-- «Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να εγκαταλειφθεί η εθνική αμυντική πολιτική. Ομως βλέπω ότι το ΝΑΤΟικό πλαίσιο ενεργεί αψηφώντας τις επιμέρους εθνικές απαιτήσεις των χωρών. Αυτό είναι γεγονός. Το βλέπουμε στις αποφάσεις που παίρνονται στα συμβούλια υπουργών. Βλέπουμε μια κατεύθυνση όχι ενδιαφέροντος προς τις εθνικές στρατηγικές των χωρών αλλά περισσότερο στην αυτοπολιτική του ΝΑΤΟ, που συνδυάζεται με την πολιτική των ΗΠΑ.

Εξάλλου οι όροι "ασύμμετρες απειλές", "αμυντική στρατηγική αναθεώρηση" και όλοι αυτοί οι αμερικανικοί ακαταλαβίστικοι όροι, που τους λανσάρουν κάτι δόκτορες του υπουργείου Αμυνας, έχουν σκοπό να μας εκτρέπουν από τον κύριο σκοπό μας. Είναι πάρα πολύ σημαντικό αυτό. Λέμε τώρα ότι κυρίως σκοπός των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων είναι οι ασύμμετρες απειλές, μα εμείς έχουμε ορατό κίνδυνο από την Τουρκία και μάλιστα μια χώρα που είναι μαζί μας μέσα στο ΝΑΤΟ.

Αναρωτιέμαι, τι κάνουμε τώρα, θα περιμένουμε πότε θα μας αφαιρέσουν τον έλεγχο των νησιών ή της Θράκης; Είναι γνωστό ότι οι Τούρκοι έχουν έναν πρωτεύοντα στόχο και ένα δευτερεύοντα. Είχαν πρωτεύοντα στόχο την Κύπρο και τον πέτυχαν. Στη συνέχεια ο δευτερεύων στόχος τους, που ήταν το Αιγαίο, αναβιβάστηκε σε πρωτεύοντα στόχο και θέση δευτερεύοντος στόχου έχει πάρει η Θράκη. Επομένως δεν μπορείς να βγαίνεις και να πασπαλίζεις τα στελέχη σου με τις ορολογίες τις αγγλικές περί ασύμμετρων απειλών. Είναι λάθος».

Ο Δ. Δήμου επισημαίνει με έμφαση: «Το όλο θέμα της αναθεώρησης του αμυντικού μας δόγματος θέλει ψάξιμο. Βλέπουμε τα νησιά να αποδυναμώνονται συνεχώς. Το ίδιο και η Θράκη. Οι μονάδες του Εβρου θέλουν οπωσδήποτε ενίσχυση και η ενίσχυση αυτή όχι μόνο δε θα έρθει αλλά θα μειωθούν και περαιτέρω με τον επαγγελματικό στρατό και με τη χωρίς λόγο συνεχή μείωση της θητείας.

Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, βλέπουμε να εγκαταλείπονται και οι καθαρώς στρατιωτικές αποστολές του στρατού. Αφήνει ο στρατός τη μεθόριο, που περνάει στα χέρια της αστυνομίας. Σταματάει η ενασχόληση και η μελέτη με την άμυνα των συνόρων. Δεν μπορεί να νοηθεί ο στρατός ξηράς ότι αφίσταται της μεθορίου. Ακουσα μια εξαγγελία ότι τα σύνορα θα προστατεύονται από συνοροφύλακες που αδυνατώ και να την πιστέψω. Μου φαίνεται ακατανόητο».

ΜΕ ΛΑΧΤΑΡΑ καρτερούσαμε να φτάσουν οι γιορτές και για δυο βδομάδες να σταματήσει να χτυπά η καμπάνα, που πρωί κι απόγιομα μάς προσκαλούσε στο σχολειό. Εμείς βιαζόμαστε και μας φαινόταν πως ξαργούσαν οι μέρες κι όταν, τέλος, φτάναμε είχαμε κι αυτό χειμώνα-καλοκαίρι δουλιές που έπρεπε κι εμείς να δώσουμε στον κάμπο τη βοήθειά μας. Το ψωμί, η ελιά με το λάδι και αντάμα η μαύρη ρώγα, η σταφίδα, σταθήκανε οι πρώτες εμπειρίες. Είχε ανοίξει του κάμπου το αλφαβητάρι πριν ν' ακούσουμε του δασκάλου την καλημέρα. Πρώτη φυσικά διδαχή το ψωμί, καθώς βλέπαμε καθημερινά τα καρβέλια και το τεφτέρι να χρεώνει ψωμί για οχτώ στόματα.

ΤΕΤΟΙΟ καιρό με τις γιορτές και τις διακοπές μπορεί να μη χτυπούσε βέβαια η καμπάνα του σχολειού, είχαμε όμως το προσκλητήριο της ελιάς κι είχαμε λαχτάρες και τρεξίματα, να μπάσουμε το λάδι που μας είχε από καιρό τελειώσει...

ΜΕΝΕΙ πάντα καρφωμένη στη μνήμη μια φράση του πατέρα μας στερεότυπη που τον ακούγαμε να τη λέει πάνω στο τραπέζι, σε ώρα που η οικογένεια είχε τη γενική της σύναξη:

- Οι ελιές - έλεγε ο πατέρας μας - είναι στρώμα στο Μεροβίγκλι... Τις τρώνε τα ζωντανά και θα τις παρασύρουν τα νερά στ' αυλάκια. Κι εμείς φτάσαμε στο «αμήν» και τρέχουμε να χρεωθούμε για το λάδι στου μπακάλη τα τεφτέρια. Και τις αφήνουμε αμάζευτες...

Η ΠΡΟΤΡΟΠΗ εκείνη, υπερβολική ίσως, δε μας έπειθε βέβαια αλλά μας έβαζε μπροστά και ξεκινούσαμε το λιομάζωμα, μια δουλιά που την κρατούσαμε στα χέρια και που δεν είχαμε έξοδα. Ετσι οι γιορτές με τις δεκαπενθήμερες διακοπές έφταναν την πιο κατάλληλη στιγμή αν φυσικά ταίριαζε κι ο καιρός.

ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ το καθημερινό το βάσανο, το δρομολόγιο για το μάζεμά της, που 'θελε πολλά χέρια, άρχιζε πριν καλά καλά βγει το καλοκαίρι. Στους λινούς πατούσαν ακόμη τα σταφύλια κι εμείς με τα ξινάρια καθαρίζαμε από κάτω τα λιόδεντρα για να είναι καθαρισμένα και να μπορούμε να μαζέψουμε τον καρπό πιο εύκολα. Με τις πρώτες βροχές φρεσκάριζε ο τόπος, τα λιόδεντρα και σιγά σιγά ξεκινούσε και το δικό μας «μεροκάματο», που το συνταιριάζαμε με του σχολειού το πρόγραμμα. Σχολειό αλλά και κάμπος που έπρεπε να είναι συνταιριασμένα και το ζούσαμε έτσι χειμώνα - καλοκαίρι.

ΔΕΝ ΕΙΧΑΜΕ, τότε, καθώς άρχιζαν τα λιομαζώματα καμιά μετεωρολογική «στήριξη» κι αυτά όλα που γνωρίζαμε και μας βοηθούσαν ήταν εμπειρίες πολύχρονες που είχαν της γης οι ξωμάχοι, κι έφταναν από πατέρα σε παιδί. Ο καιρός είχε και τότε τα ξαφνικά καπρίτσια του, είχε και τότε μπουρίνια, που έπνιγαν τον κάμπο. Σταθερός πόλος αναφοράς μας ήταν η γειτόνισσά μας, η Ζάκυθος. Σ' αυτήν είχαμε του καιρού μας τα σημάδια κι απ' αυτήν και τα μηνύματα για τα ξεσπάσματα που φτάνανε σε λίγο και σε μας.

ΠΑΝΑΡΧΑΙΟΣ αυτός ο κοινός λογαριασμός με τη γειτόνισσά μας σε πολλά, αλλά περισσότερο στα νερά αλλά και στα ταρακουνήματα του σεισμού που και τα δύο νησιά έχουν ζήσει στη διαδρομή του χρόνου. Ετσι και τότε μόλις σκοτείνιαζε η Ζάκυθος παίρναμε αμέσως το μήνυμα, πως έπρεπε να βιαστούμε να φύγουμε, αν φυσικά θέλαμε να μπούμε άβροχοι στο σπίτι και να μην έχουμε αρρώστιες με πνευμονίες, που συχνά είχαν και άσχημα τελειώματα.

ΣΤΕΡΝΕΣ ώρες του χρόνου. Το γνώριμο ολλαντέζικο φορτηγό, με την κόκκινη τσιμινιέρα, έχει φουντάρει αρόδου και φορτώνει τη σταφίδα μας. Στη μικρή πολιτεία που τελειώνει τις ετοιμασίες για να δεχτεί το νέο χρόνο η παρέα με τους γνώριμους εκείνους κανταδόρους βγήκε στη γύρα κι άρχισε τον Αϊ-Βασίλη σε μαγαζιά και στα σπίτια σ' όλα με τη σειρά. Στέκονται στο δικό μας σπιτικό κι εμείς τους κερνάμε με το μπρούσκο κρασί μας. Μας χαιρετάνε και μας εύχονται. Κι εμείς ολόγυρα στο τραπέζι μας καρτερούμε τα τηγανόψωμα που σε λίγο θα 'χουμε με το καινούριο λάδι, με τις ελιές, όλες μια μια μαζεμένες με τα χέρια μας. Στη μικρή μας πολιτεία. Στο μεγάλο όμορφο σχολειό της ζωής και του κάμπου, εκεί που από ξάγναντα εδώ κι εβδομήντα χρόνια βλέπαμε και ακούγαμε το βόγκο της θάλασσας.