Εξαιρετικά ενδιαφέρον και απίστευτα πρωτότυπο είναι το νέο βιβλίο του πολυτάλαντου γιατρού και συγγραφέα Γεράσιμου Ρηγάτου « Η Ιατρική στο Δημοτικό Τραγούδι», που κυκλοφόρησε αυτές τις μέρες από τη «Συλλεκτική Βιβλιοθήκη Ελληνικού Πολιτισμού» (Διαχρονικές Εκδόσεις) σε έναν σπάνιο, μοναδικό θα λέγαμε, δερματόδετο τόμο. Καθώς ξεφυλλίζουμε αυτόν τον θησαυρό, με μεγάλο θαυμασμό, αλλά και με κάποια αμηχανία, διαβάζουμε στην εισαγωγή τα εξής:

«Η φύση του δημοτικού τραγουδιού είναι, πολύ συχνά, τρισυπόστατη. Απαρτίζεται από λόγο (ποίηση), μουσική και χορό. Την τριπλή αυτή φύση τη βλέπουμε και τη βιώνουμε στις γιορτές και στα πανηγύρια, που γίνονται ολοχρονίς σε ολόκληρη την Ελλάδα. Τη βλέπουμε ακόμα και σε ιδιωτικές συναθροίσεις για κάποιο προσωπικό ή οικογενειακό ευχάριστο γεγονός. Την απολαμβάνουμε σε μείζονες συναθροίσεις συντοπιτών, σε μεγάλους ανοιχτούς δημόσιους χώρους(λ.χ. ανταμώματα Ηπειρωτών, Ποντίων, Σαρακατσαναίων κλ.π.). Την απολαμβάνουμε -και κυρίως οι ξένοι- σε ημιεπαγγελματικές, περισσότερο ή λιγότερο πιστές, εκτελέσεις, σε θεσμοθετημένες ή ευκαιριακές κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού (φεστιβάλ, καλλιτεχνικές εκδηλώσεις κ.λπ.).

Σε άλλες περιπτώσεις, το δημοτικό τραγούδι είναι δισυπόστατο: λόγος και μουσική. Είναι τα λεγόμενα τραγούδια της τάβλας ή του τραπεζιού, που τραγουδιούνται, κατά τη διάρκεια ομαδικών γευμάτων, που γίνονται με διάφορες ευκαιρίες: Τρώτε και πίνετ' άρχοντες κι εγώ θα σας δι(η)γούμαι.

Και πιο κάτω, ο συγγραφέας σημειώνει: «Η έκδοση αυτή φιλοδοξεί να είναι χρηστική. Επιδιώκει να διαβαστεί από τον γενικό αναγνώστη, που αγαπά το δημοτικό τραγούδι, από το γιατρό, το φιλόλογο, το λαογράφο, τον εκπαιδευτικό και δεν προϋποθέτει ιδιαίτερες γνώσεις. Ακριβώς επειδή έχει χρηστικό χαρακτήρα, αποφύγαμε τις υποσέλιδες σημειώσεις, την παράθεση διαφορετικών εκδοχών για κάποιες λέξεις στους στίχους, τα φιλολογικά σχόλια. Το θεματικό μέρος της μελέτης αυτής και η ποιότητα του δημοτικού ποιητικού κειμένου νομίζουμε ότι αποτελούν επαρκή στοιχεία για τον αναγνώστη, που ο αστικός τρόπος ζωής τον έχει ήδη απομακρύνει από το δημοτικό τραγούδι».

«Φάτε και πιείτε,/ βρε παιδιά,/ χαρείτε να χαρούμε,/ κι εγώ δεν έχω τίποτε, παρά είμαι λαβωμένος./ Πικρή που είναι η λαβωματιά, φαρμακερό το βόλι!..».

Με τούτη την αξιόλογη εργασία του, ο Γεράσιμος Ρηγάτος μάς καλεί, ακόμη μια φορά, να αφυπνιστούμε. Να αφήσουμε τον καναπέ και όλα τα συμπαρομαρτούντα. Να τελειώσουμε μια για πάντα με την εύκολη αποχαύνωση, που μας «προσφέρουν» οι διάφορες αποβλακωτικές σαπουνόπερες, που καμιά σχέση δεν έχουνε μαζί μας. Και μας προτρέπει να επιστρέψουμε στη γνώση, στο δημοτικό τραγούδι, αλλά και στις ρίζες μας.

Σας αρέσει το σκι; Εάν ναι, τότε αντί να ονειρεύεστε να πάτε στη Μεζέβ, στο Νταβός, και εγώ δεν ξέρω πού αλλού, γιατί δεν έρχεστε στα Καλάβρυτα μαζί μας; Πού να μπαίνετε σε αεροπλάνα τέτοιες μέρες και από πάνω να ξοδεύετε τα μαλλιά της κεφαλής σας, τώρα που το δώρο των Χριστουγέννων έχει ήδη φαγωθεί; Πού να βρει κανείς ξενοδοχείο, να μάθει τη γλώσσα, τις συνήθεις και όλα τα συμπαρομαρτούντα μιας ηρωικής εξόδου στο εξωτερικό... Δηλαδή, τι λιγότερο ωραιότερο διαθέτει η Ελλάδα μας; Με λίγα χρήματα και πολλή καλή διάθεση θα φτάσουμε στην Πάτρα. Από εκεί θα διανύσουμε μόνον 75 χιλιόμετρα. Και φτάσαμε!

Θα ανέβουμε στο τουριστικό χιονοδρομικό κέντρο του Χελμού, και ενώ θα πίνουμε τον καφέ μας, θα σας κοιτούμε με θαυμασμό να κινείστε πάνω στο χιόνι. Με τα πολύχρωμα ρούχα σας θα κατεβαίνετε με χορευτικές κινήσεις τις ονειρικές πάλλευκες πλαγιές. Διότι οφείλουμε να σας ομολογήσουμε ότι δεν ξέρουμε να κάνουμε σκι. Εχουμε όμως ακούσει πολλά από τους λάτρεις του αθλήματος. Μερικοί μάλιστα λένε ότι κάνοντας σκι νιώθεις σαν ένα επίγειο πουλί. Πετάς πάνω στη γη, γλιστράς πάνω στο λευκό σεντόνι που άπλωσε η φύση για σένα, για να νιώσεις την απόλυτη ελευθερία, για να νιώσεις πως δεν ανήκεις σε κανέναν, πως είσαι μια αυτάρκης ύπαρξη χωρίς δεσμεύσεις. Δεν παίρνουμε τις κουβέντες αυτές τοις μετρητοίς αλλά για να το υποστηρίζουν με τόσο απόλυτο τρόπο έτσι θα νιώθουν. Μην τους χαλάσουμε το χατίρι. Πάντως, για μας τους αδαείς είναι, δυστυχώς, κάπως αργά να ξεκινήσουμε τώρα... Το ΚΑΤ μας πέφτει άλλωστε κάπως μακριά... Μα στην ιστορική κωμόπολη που θα επισκεφτούμε, την κωμόπολη με τα πολλά νερά, που είναι χτισμένη σε υψόμετρο 750 μέτρων, στη θέση της αρχαίας πόλης Κύναιθας, στις πλαγιές των Αροανιών (Χελμού), θα βρεθούμε. Προσέξτε, εκεί θα συναντηθούμε.

Τη στιγμή που εσείς θα εξαφανίζεστε από το οπτικό μας πεδίο καθώς θα διασχίζετε τη λευκή μαλακή γη, εμείς θα την κάνουμε αλά γαλλικά, κοινώς θα την κοπανήσουμε και θα πάμε στα αξιοθέατα.

Διαβάζουμε επιγραμματικά: Στα χρόνια της Φραγκοκρατίας τα Καλάβρυτα ήταν έδρα βαρονίας. Κατά τη διάρκεια του 1821 διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο, γι' αυτό και οι Τούρκοι έκαψαν το χωριό δυο φορές. Στα χρόνια της Κατοχής οι Γερμανοί κατέστρεψαν την κωμόπολη και εκτέλεσαν όλον τον ανδρικό πληθυσμό που είχε ηλικία πάνω από 13 ετών... Σήμερα τα Καλάβρυτα έχουν δυο χιλιάδες και εκατόν κάτι κατοίκους. Πάλι καλά.

Θα βρεθούμε στο Σπήλαιο των Λιμνών, στο όρος Αμόλιντσα, στους πρόποδες του ορεινού όγκου του Χελμού. Και θα μείνουμε άναυδοι μπροστά σε τόση ομορφιά που θα προβάλει στα έκπληκτα και αχόρταγα μάτια μας. Δεκατρείς κλιμακωτές λίμνες θα εμφανιστούν σε τρία επίπεδα, επιβλητικά σταλαγμιτικά συμπλέγματα που όμοιά τους δεν έχουμε ξαναδεί. Τα νερά του σπηλαίου προέρχονται από το κλειστό οροπέδιο του Απανώκαμπου και τρέχουν προς τις πηγές του Αροάνιου ποταμού, κοντά στο χωριό Πλανητέρο. Η ύπαρξη του σπηλαίου ήταν γνωστή από την αρχαιότητα και είναι γραμμένη στα «Αρκαδικά» του Παυσανία, αλλά μόλις το Νοέμβρη του 1964 κάτοικοι των Καστριών, με διάφορα εργαλεία, κατόρθωσαν να ανακαλύψουν τον δεύτερο όροφο. Σύμφωνα πάντα με τα αρχαιολογικά ευρήματα - εργαλεία από πυριτόλιθο και οψιανό, υπολείμματα εστιών, πολυάριθμα θραύσματα αγγείων - όλα δείχνουν ότι το σπήλαιο χρησιμοποιήθηκε κατά τους Οψιμους Νεολιθικούς Χρόνους.

Την ιστορική Μονή της Αγίας Λαύρας και το Παρεκκλήσι, όπου ορκίστηκαν οι οπλαρχηγοί της Επανάστασης στις 23 του Μάη του 1821, πρέπει να επισκεφτούμε. Δεν είναι πολύς δρόμος, μόνον τέσσερα χιλιόμετρα από τα Καλάβρυτα. Η Μονή της Αγίας Λαύρας ιδρύθηκε από τον Αθανάσιο Αβωνίτη, 500 μέτρα ανατολικά της σημερινής μονής. Η αρχική μονή πυρπολήθηκε στα 1585 από τους Τούρκους. Επειτα μεταφέρθηκε, δηλαδή ξαναχτίστηκε, στη θέση που είναι σήμερα, αλλά δυστυχώς δε γλίτωσε και αυτή, ούτε από τον Ιμπραήμ (1827) ούτε από τους Γερμανούς (1943). Σε πείσμα όμως όλων των κατακτητών, η Μονή της Αγίας Λαύρας ξαναχτίστηκε και είναι εδώ μπροστά μας, φορτωμένη με πατριωτικές ιστορικές μνήμες, ενώ στο σκευοφυλάκιό της φιλοξενεί σπάνια κειμήλια όπως είναι το λάβαρο της Επανάστασης, τα άμφια του Παλαιών Πατρών Γερμανού, η κάρα του Αγίου Αλεξίου και το αδαμαντοκόλλητο Ευαγγέλιο, δώρο της Μεγάλης Αικατερίνης. Επίσης, η Μονή της Αγίας Λαύρας διαθέτει και μια εξαιρετική βιβλιοθήκη, η οποία περιλαμβάνει χίλιους τόμους βιβλίων και χειρόγραφους κώδικες που χρονολογούνται από τον 11ο αιώνα.

Μα έχουμε πολλά να δούμε και άλλα τόσα να θαυμάσουμε. Τον γραφικό σταθμό του ΟΣΕ, το σπίτι της Αικατερίνης Παλαιολόγου, που αυτοκτόνησε το 1463 για να μην πέσει στα χέρια των Τούρκων. Ετσι λέγεται τουλάχιστον. Επίσης έχουμε διαδρομή μεγάλη μπροστά μας. Θα περπατήσουμε όλο το Φαράγγι του Βουραϊκού Ποταμού, που αρχίζει σε απόσταση δυο χιλιομέτρων από το Διακοφτό και συνεχίζει για 20 ολόκληρα χιλιόμετρα και φτάνει μέχρι την πόλη των Καλαβρύτων. Υπάρχει και εκεί, όπως και στο Πήλιο, ένα υπέροχο ρομαντικό τρενάκι, το οποίο, απ' ό,τι μας έχουν πει, θα μας προσφέρει μια ονειρεμένη διαδρομή για 65 λεπτά της ώρας που αξέχαστη θα μας μείνει. Θα γυρίσουμε στα Καλάβρυτα όχι μια αλλά πολλές φορές και σε όλες τις εποχές του χρόνου. Δε χορταίνεις αυτόν το χώρο με μια φορά. Εις το επανιδείν λοιπόν.

Επιτέλους, πέρασαν οι γιορτές, ατέλειωτες ήταν. Οσο και να τις περιμένουμε με ανυπομονησία όλο το χρόνο, τελικά εξουθενωτικές είναι. Και μελαγχολικές. Και δαπανηρές και οδυνηρές. Ευτυχώς, στην καθημερινότητα επιστρέφουμε. Μα και τούτη εξοντωτική μοιάζει να είναι. Για να την αντέξουμε, ίσως θα έπρεπε να κάνουμε κάτι, να τη «διαμορφώσουμε», να τη διακοσμήσουμε, να της δώσουμε χρώμα. Κάτι θα κάνουμε, έτσι ώστε το σήμερα ωραιότερο, με το χτες να μοιάζει.

Θα βγούμε στο μπαλκόνι. Ναι, κάνει κρύο, αλλά πρέπει να επιθεωρήσουμε τα φυτά μας. Εκείνο που πρέπει να έχουμε κατά νου και να το βάλουμε σε εφαρμογή είναι:

Να περιορίσουμε τα ποτίσματα, να αυξήσουμε το φως σε φυτά όπως είναι τα κακτοειδή, τα σπαράγγια, ο ανανάς, η κοτρώνα, η κορδυλίνη και άλλα. Να δοκιμάσουμε τον πολλαπλασιασμό φίκων με εναέριες καταβολάδες. Να προσέχουμε τις αζαλέες, έτσι ώστε το χρώμα τους να είναι δροσερό. Να κάνουμε συχνούς ψεκασμούς των φύλλων σ' όσα φυτά δεν άνθισαν ακόμη ή έχουν μπουμπούκια για να τα διευκολύνουμε να ανθίσουν. Αν οι ποϊντσέτες μας είναι ανθισμένες να τις μεταφέρουμε σε μέρος φωτεινό με μέτρια θερμοκρασία. Να προστατεύσουμε τους ιβίσκους, τις μπουκαμβίλιες και τα γιασεμιά. Καλό θα ήταν να καλυφθούν με μια λινάτσα για να τις προστατεύσουμε από τον πάγο. Αυτό είναι το πρώτο διακοσμητικό μας βήμα. Επονται πολλά άλλα.

Σε περασμένο φύλλο σάς είχαμε υποσχεθεί πως όποιο εικαστικό έργο έπεφτε στα χέρια μας - σε φωτογραφία εννοείται - που θα «μιλά» για τα χρόνια της Γαλλικής Επανάστασης (προ, κατά τη διάρκεια, αλλά και λίγο μετά) θα σας το δείχναμε, για τον απλό λόγο ότι τα έργα αυτά είναι ελάχιστα γνωστά στο ευρύ κοινό. Ετσι, σήμερα, ρίχνουμε μια ματιά στην «καρδιά της Ιστορίας της Τέχνης», όπως είναι και ο τίτλος της μικρής λεζάντας που ακολουθεί την εξαιρετική φωτογραφία του έργου του επίσημου ζωγράφου της Αυλής, την εποχή της αυτοκρατορίας του Ναπολέοντα. Αργότερα, κατά τη διάρκεια της παλιννόστησης αυτοεξορίστηκε ο ζωγράφος. Μια νεοκλασική εικαστική εκδοχή του θανάτου του Ροβεσπιέρου, υπογεγραμμένη από τον Ζακ Λουί Νταβίντ, που εκτίθεται στο Λούβρο. Φυσικά, όπως άλλωστε βλέπετε, ο ίδιος ο Ροβεσπιέρος δεν εικονίζεται, αλλά η αλυσοδεμένη Ελευθερία, την οποία κάποιος ετοιμάζεται να αποκεφαλίσει! Ο καλλιτέχνης, όμως, είναι... ελεύθερος και να συλλάβει και να αποδώσει το θέμα του όπως εκείνος νομίζει καλύτερα. Ημαρτον...