Διεθνής Μέρα της Γυναίκας η 8η του Μάρτη, όμως δεν είναι πλατιά γνωστή η ιστορία της καθιέρωσης αυτής της επετείου. Η μέρα αυτή έχει τις ρίζες της βαθιά στην ιστορία του εργατικού κινήματος. Η Β` Διεθνής Συνδιάσκεψη των Σοσιαλιστριών Γυναικών, που συνήλθε στην Κοπεγχάγη το 1910, καθιέρωσε, μετά από πρόταση της επιφανούς προσωπικότητας του διεθνούς εργατικού κινήματος Κλάρας Τσέτκιν, τη μέρα της 8ης Μάρτη σαν Διεθνή Μέρα της Γυναίκας, κάτω από δυο βασικά συνθήματα: Την πάλη για τα δικαιώματά της και την πάλη για την ειρήνη.
Γιατί όμως η επιλογή της συγκεκριμένης μέρας; Ας δούμε τι ακριβώς έγινε τότε.
Στις 8 του Μάρτη 1857 οι εργάτριες στα υφαντουργεία και τα ραφτάδικα της Νέας Υόρκης κατεβαίνουν σε απεργία και διαδηλώσεις. Ζητούν ανθρώπινες συνθήκες δουλιάς και μείωση των ωρών εργασίας. Υπολογίζεται ότι οι γυναίκες εκείνη την εποχή δούλευαν στα εργοστάσια περίπου 16 ώρες τη μέρα, ενώ οι μισθοί τους ήταν σημαντικά μικρότεροι απ' τους μισθούς των ανδρών. Ετσι στα αιτήματα των εργατριών της Νέας Υόρκης περιλαμβάνονταν και η μείωση των ωρών εργασίας στις 10, αλλά και η εξίσωση των μισθών ανδρών και γυναικών. Ομως εκτός των άλλων διακρίσεων, οι εργάτριες είχαν να αντιμετωπίσουν και τη διάκριση που γινόταν ανάμεσα στους εργαζόμενους αγγλοσαξονικής καταγωγής και στους υπόλοιπους, υπέρ των πρώτων.
Αισθανόμενοι την απειλή μιας γενικευμένης εργατικής εξέγερσης, οι εργοστασιάρχες απαντούν με ομαδικές απολύσεις και τρομοκρατούν τις εργάτριες που πρωτοστατούσαν στην απεργία. Παρά την τρομοκρατία, οι διαδηλώσεις εκείνης της μέρας χαρακτηρίστηκαν από το μέγεθος και τη μαχητικότητά τους. Στους εργοδότες και στην κυβέρνηση δεν έμενε άλλος δρόμος από το να χρησιμοποιήσουν την αστυνομία. Οι αστυνομικές δυνάμεις ρίχνονται με μανία πάνω στις εργάτριες και οι διαδηλώσεις βάφτηκαν στο αίμα.
Η απεργία της 8ης του Μάρτη 1857 ήταν από τις πιο σημαντικές στιγμές του παγκόσμιου εργατικού κινήματος, γιατί έβαζε στην πρώτη γραμμή το ζήτημα της πάλης κατά των φυλετικών διακρίσεων, κατά της ανισοτιμίας ανδρών και γυναικών, και μάλιστα σε συνδυασμό με τον αγώνα ενάντια στην εκμετάλλευση.
Ο «Ριζοσπάστης», αντί ιστορικού αφιερώματος, παρουσιάζει σήμερα ορισμένα χαρακτηριστικά αποσπάσματα από έργα των Μαρξ, Ενγκελς, Λένιν, για το «Γυναικείο Ζήτημα». Η θέση της γυναίκας σε κάθε κοινωνία, αλλά και η σχέση της με την κοινωνικοπολιτική πάλη έγινε αντικείμενο μελέτης των κλασικών του Μαρξισμού. Το ενδιαφέρον τους πήγαζε από την επιδίωξή τους να μελετούν κάθε κοινωνικό ζήτημα, αναπτύσσοντας την κοσμοθεωρία και καθοδηγώντας την επαναστατική δράση της εργατικής τάξης και των λαϊκών μαζών. Είναι χαρακτηριστικό το κλασικό έργο του Ενγκελς «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους», στο ολόπλευρο φώτισμα όλων των πτυχών των σχέσεων και των αντιθέσεων ανάμεσα στα δύο φύλα, της ταξικής τους καταβολής και της προοπτικής οριστικής λύσης τους στον κομμουνισμό, στο κοινωνικοοικονομικό σύστημα που θα απελευθερώσει πραγματικά τη γυναίκα. Μόνο με το πέρασμα από το μικρό σπιτικό στο συλλογικό νοικοκυριό μπορεί να πάψει πλέον να αποτελεί σκλάβα του σπιτιού και να αναλώνει τις δυνάμεις της σε πράγματα που την περιορίζουν, στενεύουν τους ορίζοντές της και την οδηγούν στην καθυστέρηση.
Τα αποσπάσματα που δημοσιεύουμε αποκαλύπτουν την ταξική ουσία της φυλετικής ανισοτιμίας, την προοπτική κατάκτησης της ισότιμης θέσης της γυναίκας στην κομμουνιστική κοινωνία, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα και τα καθήκοντα του εργατικού κινήματος, την αναγκαιότητα της κοινής πάλης του κινήματος των γυναικών με το εργατικό κίνημα. Επίσης, σ' αυτά τα κείμενα αναδεικνύονται τα πρώτα βήματα της σοβιετικής εξουσίας, για την αντιμετώπιση της ανισοτιμίας των γυναικών, αλλά και τα καθήκοντα της πάλης των γυναικών στον πρώτο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό πόλεμο.
Τα κείμενα αναδημοσιεύονται από το βιβλίο, «Μαρξ - Ενγκελς -Λένιν για το γυναικείο ζήτημα», έκδοση «Σύγχρονη Εποχή». Οι τίτλοι και οι υπότιτλοι είναι του «Ρ».
Μαρξ προς τον Λουδοβίκο Κούγκελμαν, 12 του Δεκέμβρη 1868
Κ. Μαρξ και Φ. Ενγκελς, «Απαντα», τόμ. 32, σελ. 486
...Οταν έρθουμε στην εξουσία, οι γυναίκες θα πρέπει όχι μόνο να εκλέγουν, αλλά και να εκλέγονται και να εκφωνούν λόγους. Εδώ αυτό εφαρμόζεται κιόλας στο σχολικό τομέα. Τον περασμένο Νοέμβρη έδωσα και τις 7 ψήφους μου σε μια κυρία, η οποία πλειοψήφησε ανάμεσα στους άλλους εφτά υποψήφιους που εκλέχτηκαν. Εξάλλου, οι κυρίες που εργάζονται στις εδώ σχολικές διευθύνσεις διακρίνονται για το ότι λένε πολύ λίγα λόγια και κάνουν πάρα πολλά έργα. Κατά μέσο όρο, η καθεμιά απ' αυτές εργάζεται για τρεις άντρες...
Κ. Μαρξ και Φ. Ενγκελς, «Απαντα», τόμ. 34, σελ. 196-197
...Οι γυναίκες των φίλων μας στη Γερμανία πρέπει να συμμετάσχουν στον αγώνα που διεξάγουν οι άντρες τους, ώστε οι γυναίκες μας εδώ στην ασφαλή Αγγλία, να εκπλήσσονται γι' αυτό. Σε μας εδώ είναι εύκολο να κρίνουμε και να επικρίνουμε, ενώ στη Γερμανία η κάθε απρόσεχτη ή απερίσκεπτη λέξη συνεπάγεται τον κίνδυνο της φυλάκισης και του χωρισμού από την οικογένεια. Ευτυχώς, που οι γυναίκες μας στη Γερμανία δε συγχύζονται μ' όλα αυτά και αποδείχνουν στην πράξη πως η περιβόητη γυναικεία ευαισθησία είναι μια ταξική αρρώστια που προσιδιάζει μόνο στις αστές γυναίκες...
Ενγκελς προς την Ναταλία Λίμπκνεχτ, 31 του Ιούλη 1877
Κ. Μαρξ και Φ. Ενγκελς, «Απαντα», τόμ. 34, σελ. 220
Αν οι Γάλλοι επιμένουν λιγότερο από τους Γερμανούς στον περιορισμό της εργασίας των γυναικών, αυτό οφείλεται στο ότι συγκριτικά η εργοστασιακή δουλιά των γυναικών παίζει στη Γαλλία, ιδιαίτερα στο Παρίσι, δευτερεύοντα ρόλο. Ιση αμοιβή και για τα δυο φύλα, για ίση δουλιά, ωσότου καταργηθεί γενικά η μισθοδοσία, απαιτούν, απ' ό,τι ξέρω, όλοι οι σοσιαλιστές. Το ότι η εργαζόμενη γυναίκα έχει ανάγκη, λόγω των ειδικών φυσιολογικών λειτουργιών της, από ιδιαίτερη υποστήριξη στον αγώνα ενάντια στην καπιταλιστική εκμετάλλευση, είναι για μένα ολοκάθαρο. Οι περισσότεροι από τους Αγγλους, που υποστηρίζουν το τυπικό δικαίωμα των γυναικών να υποβάλλονται από τους καπιταλιστές στην ίδια εκμετάλλευση με τους άντρες, ενδιαφέρονται στην ουσία, άμεσα είτε έμμεσα, για την καπιταλιστική εκμετάλλευση των εργαζόμενων και των δυο φύλων. Ομολογώ, ωστόσο, ότι εμένα μ' ενδιαφέρει πιο πολύ η υγεία της επερχόμενης γενιάς απ' ό,τι η απόλυτη τυπική ισότητα των δυο φύλων κατά τα τελευταία χρόνια ύπαρξης του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Η πραγματική ισοτιμία της γυναίκας και του άντρα μπορεί, κατά τη γνώμη μου, να επιτευχθεί μόνον όταν καταργηθεί η κεφαλαιοκρατική εκμετάλλευση των γυναικών και των αντρών, ενώ η διαχείριση του νοικοκυριού, που σήμερα αποτελεί ατομική απασχόληση, θα μετατραπεί σε τομέα της κοινωνικής παραγωγής.
Κ. Μαρξ και Φ. Ενγκελς, «Απαντα», τόμ. 36, σελ. 293-294
Από την εργασία του «Σχέδιο απόφασης της Διεθνούς Σοσιαλιστικής Συνδιάσκεψης Γυναικών»
Η συνδιάσκεψη υπενθυμίζει, ταυτόχρονα, στις εργάτριες ότι οι αντικειμενικές συνθήκες για τη σοσιαλιστική παραγωγή ωρίμασαν ήδη στις πιο προηγμένες χώρες της Ευρώπης, ότι το κίνημα μπαίνει σε νέα φάση, ότι ο σημερινός παγκόσμιος πόλεμος τις επιφορτίζει με νέα και σοβαρά καθήκοντα, ότι το κίνημά τους μπορεί ν' αποτελέσει τον πρόδρομο του γενικού ξεσηκώματος των μαζών, το οποίο μπορεί να δώσει νέα ορμή σ' όλο το σοσιαλιστικό κίνημα και να φέρει κοντά την ώρα της τελικής απελευθέρωσης. Οι εργάτριες, παίρνοντας την πρωτοβουλία στην υπόθεση της οργάνωσης διαδηλώσεων και επαναστατικών εκδηλώσεων στους δρόμους, πηγαίνοντας χέρι με χέρι με το προλεταριάτο, μπορούν να βάλουν την αρχή νέας εποχής στην προλεταριακή πάλη, που, στη διάρκειά της, το προλεταριάτο θα κατακτήσει το σοσιαλισμό στις πιο προηγμένες χώρες και τη λαοκρατική δημοκρατία στις πιο καθυστερημένες.
«Απαντα», τόμ. 26, σελ. 208-209
Από το έργο του «Η μεγάλη πρωτοβουλία»
... Οι κοινές εστίες φαγητού, οι βρεφικοί σταθμοί, οι παιδικοί κήποι - να τα δείγματα αυτών των φιντανιών, να τα απλά, τα καθημερινά μέσα που δεν έχουν τίποτε το πομπώδες, το μεγαλόστομο, το πανηγυρικό και που στην πράξη είναι ικανά να ελαττώσουν, να εξαλείψουν την ανισοτιμία της με τον άντρα, σ' ό,τι αφορά το ρόλο της στην κοινωνική παραγωγή και στην κοινωνική ζωή. Τα μέσα αυτά δεν είναι καινούρια, έχουν δημιουργηθεί (όπως όλες γενικά οι υλικές προϋποθέσεις του σοσιαλισμού) από το μεγάλο καπιταλισμό, όμως μέσα στο καπιταλιστικό καθεστώς κατάντησαν πρώτο, κάτι το σπάνιο, δεύτερο - πράγμα ιδιαίτερα σπουδαίο - έγιναν μικρεμπορικές επιχειρήσεις, με όλες τις χειρότερες πλευρές της κερδοσκοπίας, του κέρδους, της απάτης, της νοθείας, είτε κατάντησαν «ακροβατισμοί της αστικής φιλανθρωπίας», που οι καλύτεροι εργάτες με το δίκιο τους τη μισούσαν και την περιφρονούσαν.
Απαντα, τ. 39, σελ. 23-25