Ο κ. Κ. Σημίτης έκανε σαφές ότι αποδέχεται την αποστολή ελληνικού στρατού στο Ιράκ στο πλαίσιο μιας πολυεθνικής «ειρηνευτικής δύναμης» (σ.σ. έτσι ονομάζονται τώρα τα στρατεύματα κατοχής) υπό την πολιτική εποπτεία του ΟΗΕ. Πρώτο δείγμα πολιτικής υποκρισίας είναι το γεγονός ότι ήδη ο υπαρκτός ποδηγετημένος από τον ευρω-ατλαντισμό ΟΗΕ ασχολείται με το θέμα του Ιράκ ετεροκαθορισμένα, δηλ. μετά την αγγλο-αμερικανική στρατοκρατική κατοχή. Το καινούριο είναι η αυξανόμενη ιρακινή αντίσταση κι η αγγλο-αμερικανική αδυναμία να ασκήσει αποτελεσματικό έλεγχο είτε στρατιωτικά είτε με πολιτικούς προδότες. Αυτό την οδηγεί να επιζητά αποστολή πολυεθνικής δύναμης στο Ιράκ, δηλ. κατ' ουσία ΝΑΤΟική δύναμη, πράγμα που άλλωστε συμφωνεί με το νέο δόγμα του ΝΑΤΟ «περί επεκτάσεώς του σε όλον τον πλανήτη». Το ζήτημα της πραγματοποιήσής του είναι, ακριβώς, ζήτημα ενδοσυμμαχικών συμφωνιών για την ευρύτερη περιοχή των πετρελαίων.

Οταν ο κ. Κώστας Σημίτης επικαλείται πρόοδο της Ελλάδας, εννοεί αυτή την πρόοδο που επιτυγχάνει τη βήμα-βήμα προσαρμογή της σε όλες τις βρώμικες ενέργειες των εκάστοτε ιμπεριαλιστικών οργάνων. Την αποδοχή του κ. Κώστα Σημίτη και της κυβερνήσεώς του να σταλεί ελληνικός στρατός στο Ιράκ έρχεται να επιβεβαιώσει ο υπουργός Εξωτερικών, κ. Γ. Παπανδρέου, με δήλωσή του στη συνάντηση ΥΠΕΞ της ΕΕ όπου κατ' αυτόν το ζήτημα είναι η σχετική διατύπωση της απόφασης. Δηλαδή η διαιώνιση και το βάθεμα της κατοχής του Ιράκ είναι κατ' ουσία τυπικό ζήτημα για τον Ελληνα ΥΠΕΞ. Θα πρέπει να πει δημόσια η ελληνική κυβέρνηση εάν θα είναι εντελώς δικαιολογημένη κάθε πράξη αντίστασης του ιρακινού λαού, ακόμη και εναντίον ελληνικού στρατεύματος, στο πλαίσιο της ιμπεριαλιστικής πολυεθνικής στρατοκρατικής επιβολής. Θα πρέπει να δηλώσει δημόσια εάν αναλαμβάνει την ευθύνη θανάτου Ελλήνων στρατιωτών από Ιρακινούς αντιστασιακούς μαχητές.

Αστυνομικοί επιτίθενται για να διαλύσουν διαδήλωση. Ο «εκδημοκρατισμός» αποτελεί μυθοπλασία

-- Υπάρχει αρκετή φιλολογία περί της ύπαρξης ενός «διλήμματος» στην τουρκική πολιτική: Ο στρατός, λέει, στρέφεται κατά της κυβέρνησης Ερντογάν, η οποία, υποτίθεται ότι, προσπαθεί να «εκδημοκρατίσει» - με τη βοήθεια της ΕΕ - την Τουρκία. Ποιο είναι το σχόλιό σας;

-- Το πρόβλημα είναι ότι δεν πρόκειται για ζήτημα δημοκρατίας, ή ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το ζήτημα είναι πως η Ευρωπαϊκή Ενωση καταστρέφει τα πάντα στην Τουρκία από οικονομικής άποψης. Νομίζω, λοιπόν, ότι όλη αυτή η συζήτηση περί της τουρκικής δημοκρατίας ή περί των μεταρρυθμίσεων στόχο έχει να αποκρύψει τις πραγματικές μεταρρυθμίσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη, τις αποκαλούμενες «μεταρρυθμίσεις». Διότι αυτή τη στιγμή επιταχύνουν τη διαδικασία ιδιωτικοποιήσεων, και όλοι οι λεγόμενοι «νόμοι που αξίωσε η ΕΕ» έχουν ως βάση οικονομικά ζητήματα και όχι πολιτικά.

Αντιπολεμικές κινητοποιήσεις. Η Τουρκία «απέκτησε ένα νέο γείτονα, τις ΗΠΑ»

Τα πράγματα είναι μάλλον πολύπλοκα. Από τη μια, έχουμε την κυβέρνηση, η οποία υποκρίνεται ότι είναι δημοκρατική. Από την άλλη, και αυτό είναι κάτι που δεν είναι και πολύ γνωστό εκτός Τουρκίας, ο στρατός παριστάνει ότι προστατεύει τα εθνικά συμφέροντα της χώρας. Οχι μόνο στο πεδίο της «υπεράσπισης του κοσμικού κράτους», αλλά και στο οικονομικό πεδίο. Ορισμένοι υψηλόβαθμοι στρατιωτικοί, έτσι, ασκούν κριτική στην παγκοσμιοποίηση. Αυτό έχει το ενδιαφέρον του. Ο στρατηγός Μπουγιούκανιτ, για παράδειγμα, ο υπαρχηγός του Γενικού Επιτελείου. Σε μια εκδήλωση που είχε διοργανώσει η τουρκική Ακαδημία Πολέμου, σχετικά με το θέμα της παγκοσμιοποίησης, ο στρατηγός δήλωσε ότι η παγκοσμιοποίηση είναι αναπόφευκτη, αλλά έχει ορισμένες αρνητικές συνέπειες. Και ο στρατός πρότεινε τη δημιουργία μιας προστατευτικής «ομπρέλας».

Σε αυτή τη διάσκεψη, οι στρατηγοί εμφανίστηκαν να υπερασπίζονται τα συμφέροντα της χώρας έναντι των Δυτικών Δυνάμεων, του ιμπεριαλισμού!

Στη μια πλευρά, λοιπόν, παριστάνουν τους δημοκράτες και στην άλλη παριστάνουν τους αμύντορες των εθνικών συμφερόντων. Και οι δύο πλευρές ψεύδονται.

Ο Κεμάλ Οκουγιάν

-- Κατά μίαν έννοια, αυτό είναι αλήθεια. Επιχειρούν να προστατεύσουν τις πηγές των προσόδων τους. Ωστόσο, κανείς δε θα μπορούσε να τους εμποδίσει, αφού αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα μονοπώλια στην Τουρκία. Προσπαθούν, επίσης, να πάρουν ένα μεγάλο κομμάτι από τις επιχειρήσεις που ιδιωτικοποιούνται. Επισήμως, έχουν καταθέσει προσφορά για την απόκτηση μεγάλου ποσοστού των τουρκικών αερογραμμών (THY). Η εταιρία που ανήκει στο στρατό, η OYAK, ισχυρίζεται ότι οι αερογραμμές έχουν «στρατηγική» σημασία και γι' αυτό επιχειρεί να τις εξαγοράσει, ή τουλάχιστον ένα μεγάλο ποσοστό της εταιρίας. Πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες αεροπορικές εταιρίες στην Ευρώπη, ωστόσο οι στρατηγοί υποστηρίζουν ότι η προσφορά τους δεν αφορά μόνο το οικονομικό σκέλος της υπόθεσης, αλλά και το εθνικό.

Η πώληση των τουρκικών αερογραμμών γίνεται κατόπιν αξίωσης της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Το ενδιαφέρον σχετικά με την ΕΕ είναι ότι, όταν πριν από δύο χρόνια ανακοίνωσαν την κλιμακωτή «ενταξιακή πορεία» της Τουρκίας, τα «κριτήρια της Κοπεγχάγης» και κατόπιν ένα συστηματικό πρόγραμμα για κάθε υποψήφια χώρα, στον οικονομικό τομέα, όσον αφορά την Τουρκία, οι Βρυξέλλες είχαν μια πολύ σύντομη παράγραφο. Κατ' ουσίαν, έλεγε ότι η ΕΕ δεν απαιτεί τίποτε περισσότερο από την εφαρμογή του προγράμματος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) που ακολουθείται στην Τουρκία. Ανοιχτά, λοιπόν, είπαν ότι το πρόγραμμα της ΕΕ συνταυτίζεται με το πρόγραμμα του ΔΝΤ. Σε εκείνη τη συγκυρία, όπως και σήμερα, το ΔΝΤ ασκούσε κριτική στην Τουρκία, επειδή, όπως υποστήριζε, η Τουρκία «δε χειρίζεται σωστά» τη διαδικασία ιδιωτικοποιήσεων. Ετσι, η σημερινή κυβέρνηση Ερντογάν δεσμεύτηκε ότι θα εκπλήρωνε το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων σε πολύ μικρό χρόνο. Κατάρτισαν έναν κατάλογο με έντεκα πολύ σημαντικές κρατικές εταιρίες, που επρόκειτο να ιδιωτικοποιηθούν. Περιλαμβανομένων των τομέων του πετρελαίου, πολύ σημαντικών μεγάλων τραπεζών, των τουρκικών αερογραμμών, του καπνού. Είπαν ότι είχαν σκοπό να πουλήσουν όλες αυτές τις επιχειρήσεις εντός μηνών. Ετσι, έχετε δίκιο όταν λέτε ότι ο στρατός προσπαθεί να υπερασπιστεί τη δική του οικονομική θέση, αλλά υπάρχει κάτι παραπάνω από αυτό. Το είδαμε αμέσως μετά τον πόλεμο στο Ιράκ.

-- Οταν η Τουρκία, όπως σαρκάζουν πολλοί Τούρκοι σχολιογράφοι, απέκτησε ένα «νέο γείτονα», δηλαδή τις ΗΠΑ, εννοείτε;

-- Ναι. Ξέρετε, αμέσως μετά το πέρας των μεγάλων επιχειρήσεων και την έναρξη της κατοχής, οι στρατηγοί ανέφεραν δύο κατά την άποψή τους σημαντικές τάσεις. Η πρώτη είναι ότι πλέον οι ΗΠΑ έχουν στην περιοχή νέους συμμάχους. Οχι μόνο το «νέο» υπό κατοχή Ιράκ, αλλά και τη Βουλγαρία. Γι' αυτό, είπαν οι στρατηγοί, η Τουρκία δε θα πρέπει να συμπεριφέρεται σαν οι ΗΠΑ να τη «χρειάζονται». Το δεύτερο που ανέφεραν ήταν ότι οι καιροί καλούν για την ύπαρξη ενός «αυτάρκους, αποτελεσματικού και επαγγελματικού» στρατεύματος, έτσι «θα πρέπει» να σκεφτούμε μια «μεταρρύθμιση» στο σύστημα εθνικής άμυνας της Τουρκίας. Εκσυγχρονισμός, σμίκρυνση των δυνάμεων, επαγγελματισμός. Ο Α/ΓΕΣ Χιλμί Οζκιόκ, περισσότερο από τους προκατόχους του, είναι πιο ανοιχτά φιλοαμερικανός. Εχει στενούς δεσμούς με τις ΗΠΑ. Ολα αυτά τα σχέδια για τη μετατροπή του τουρκικού στρατού σε επαγγελματικό, όλες αυτές οι ιδιωτικοποιήσεις για την εισδοχή στην ΕΕ, άρχισαν να προκαλούν ανησυχίες στους αξιωματικούς, οι οποίοι βρίσκονται στο μέσον περίπου της ιεραρχίας. Είναι μορφωμένοι και διέπονται από την πεποίθηση ότι η Τουρκία έχει «μοναδικά» συμφέροντα. Πέρα από το ότι η Τουρκία είναι σύμμαχος των ΗΠΑ και μέλος του ΝΑΤΟ, πιστεύουν, έχει τα δικά της συμφέροντα. Τα βιβλία διδασκαλίας σε πολλές στρατιωτικές σχολές στην Τουρκία, ξέρετε, μιλούν ανοιχτά για «ιμπεριαλιστικές δυνάμεις». Υπάρχει μια παράνοια, λοιπόν, στο στράτευμα, σχετικά με το ότι οι ιμπεριαλιστικές χώρες θα προσπαθήσουν να κατατμήσουν την Τουρκία, ή να την αποδυναμώσουν, αλλά φυσικά ταυτόχρονα οι στρατηγοί συνεργάζονται με αυτές τις χώρες.

Εξ αιτίας αυτού του συστήματος, υπάρχει μια κλιμακούμενη κριτική προς τους υψηλόβαθμους αξιωματούχους του Στρατού. Θα θυμάστε το πρωτοσέλιδο της Τζουμχουριέτ ότι οι «νέοι αξιωματικοί» είναι «ανήσυχοι». Μια εβδομάδα μετά, ο Οζκιόκ διαβεβαίωνε ότι αυτό είναι αναληθές. Αλλά δεν είναι ψέμα αυτό.

-- Αυτή η ορολογία συνδέεται κατά πολλούς στην Τουρκία με την προοπτική ενός πραξικοπήματος.

-- Ναι, αλλά δεν υπήρχε η πιθανότητα πραγματοποίησης πραξικοπήματος. Εν πάση περιπτώσει, η διαδικασία επαγγελματικοποίησης του τουρκικού στρατού έχει αρχίσει από τα τέλη Αυγούστου, μετά τις κρίσεις των αξιωματικών.

Ο Στρατός έχει κάνει σαφές πως η άποψή του είναι ότι η ένταξη στην ΕΕ είναι μια «στρατηγική αναγκαιότητα» και όχι θέμα επιλογής. Την ίδια ακριβώς άποψη εξέφρασε και ο Πρόεδρος Νετζντέτ Αχμέτ Σεζέρ. Είναι το κλισέ των ημερών. «Στρατηγική αναγκαιότητα». Ούτε κοινωνική αναγκαιότητα, ούτε οικονομική αναγκαιότητα, είναι «στρατηγική».

Εξηγούμε πάντοτε ότι όταν η τουρκική μπουρζουαζία τελεί υπό καθεστώς φόβου, συνεργάζεται. Αυτό συμβαίνει και τώρα. Ανησυχούν για το τι θα συμβεί μετά το Ιράκ. Ανησυχούν ότι οι ΗΠΑ θα επιχειρήσουν να διχοτομήσουν την Τουρκία. Οτι θα στρέψουν το βλέμμα τους στην Ανατολία.

-- Λένε, λοιπόν, ότι αν επιτευχθεί η ένταξη στην ΕΕ, η εδαφική ακεραιότητα της Τουρκίας θα «διασφαλιστεί» κατά κάποιον μαγικό τρόπο;

-- Ναι. Αυτή είναι η μια παραδοχή που κάνουν. Και ταυτόχρονα, επιχειρούν να πείσουν ότι στο κοινωνικό επίπεδο, οι αντιθέσεις θα μειωθούν -αυτό νομίζουν, δηλαδή. Δεν αφήνουν να γίνει γνωστή η πραγματικότητα εντός ΕΕ. Και έτσι, ανοιχτά δηλώνουν ότι πρόκειται περί «στρατηγικής αναγκαιότητας». Η κοινωνία, ισχυρίζονται, θα οδηγηθεί σε συμβιβασμούς, κεφάλαια θα αρχίζουν να εισέρχονται στη χώρα, κ.λπ.

Αλλά κυρίως, λένε ότι η ένταξη στην ΕΕ είναι επιθυμητή για πολιτικούς λόγους, όχι για οικονομικούς, αφού ήδη η Τουρκία έχει καλές οικονομικές σχέσεις με τις ευρωπαϊκές δυνάμεις, ως εκ της συμφωνίας τελωνειακής σύνδεσης του 1996.

Στη Δύση, ο Τύπος καλλιεργεί σύγχυση. Πολλοί πιστεύουν ότι ο τουρκικός στρατός εναντιώνεται στην είσοδο στην ΕΕ. Αυτά είναι ανοησίες. Ο Στρατός, μετά το 1996, ξεκάθαρα τάχθηκε υπέρ της ένταξης στην ΕΕ, και το ισλαμικό στρατόπεδο, ένα κόμμα του οποίου κυβερνά σήμερα, εξαναγκάστηκε να αλλάξει θέση και να υποστηρίξει την ένταξη στην ΕΕ, παρά το ότι πάντοτε ασκούσε κριτική στο στόχο αυτόν. Πρόκειται για μια πολιτική νίκη του Στρατού.

-- Ισως οι Αμερικανοί να θέλουν την Τουρκία ως άλλον έναν σύμμαχό τους εντός ΕΕ, για να την ελέγχουν. Εχουν ήδη αρκετούς συμμάχους εντός ΕΕ, πέραν της Βρετανίας, ειδικά ανάμεσα στα «νέα» μέλη. Αλλά κανέναν με το μέγεθος και το ειδικό βάρος της Τουρκίας. Είναι κι αυτό ένα σενάριο που ακούγεται.

-- Ναι, αυτό είναι ίσως αλήθεια. Στην πραγματικότητα όμως, οι ΗΠΑ δεν μπορούν να χειριστούν την Τουρκία χωρίς αυτή να είναι μέλος της ΕΕ ή στενά συνδεδεμένη με αυτήν. Και αντίστοιχα, η ΕΕ δεν μπορεί να χειριστεί την Τουρκία χωρίς τη βοήθεια των ΗΠΑ. Μερικοί στην τουρκική αριστερά έχουν φτάσει να θεωρούν πως η ΕΕ ίσως να αποτελεί «εναλλακτική λύση» στην εξαρτησιακή σχέση ΗΠΑ - Τουρκίας, κάτι σαν «αντίβαρο». Πρόκειται για ανοησίες, φυσικά. Νομίζω, πάντως, ότι η διαδικασία ένταξης θα τελεσφορήσει κάποια στιγμή κι έτσι η ΕΕ θα κληθεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Αν γίνουν όσα λένε, ίσως σε δύο χρόνια.

Τότε θα φανούν τα πραγματικά προβλήματα, του μεγάλου πληθυσμού, των οικονομικών δυσχερειών, των διαφορών στην πολιτική κουλτούρα. Η ΕΕ θα χρειαστεί τις ΗΠΑ για να αντιμετωπιστούν αυτά τα προβλήματα όπως και άλλα - ενώ οι ΗΠΑ προωθούν την τουρκική υποψηφιότητα για να δημιουργήσουν προβλήματα!

-- Ενα ερώτημα είναι αν η κυβέρνηση Ερντογάν, η οποία δέχεται απανωτά πολιτικά πλήγματα και υπαναχωρεί ατάκτως από διακηρυγμένες θέσεις της, μπορεί να αντέξει. Υπάρχουν και σενάρια πρόωρων εκλογών. Τι λέτε;

-- Για την τουρκική αστική τάξη δεν υπάρχει εναλλακτική οδός. Οι σοσιαλδημοκράτες έχουν εξοστρακιστεί, οι συντηρητικοί του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος χάνουν ακόμη και τα ποσοστά τους στις δημοσκοπήσεις. Η κυβέρνηση Ερντογάν θεωρείται ότι «πάει καλά» στους τομείς της εξωτερικής πολιτικής, αποδεικνύεται χρήσιμη για την αστική τάξη και το Στρατό. Φυσικά, οι στρατηγοί, οι βιομήχανοι και η γραφειοκρατία, ειδικά οι δικαστικοί, θα δημιουργούν πάντοτε προβλήματα για να πιέζουν και να ελέγχουν τον Ερντογάν και το κόμμα του. Αλλά δεν έχουν εναλλακτική λύση.

-- Ποια είναι η στρατηγική του ΚΚ Τουρκίας με αυτά τα πολιτικά δεδομένα;

-- Δημιουργείται ένα μάλλον ενδιαφέρον σκηνικό. Ο αριθμός των ανέργων αυξάνεται, λόγω της διαδικασίας ιδιωτικοποιήσεων. Η κρίση ουδέποτε τελείωσε, στην πραγματικότητα. Αν ο Ερντογάν δεν μπορεί να βρει ούτε καν προσωρινές λύσεις στα οικονομικά αδιέξοδα, για να ικανοποιήσει τον πληθυσμό, θα υπάρχουν πάντα κοινωνικά στρώματα, εκατομμύρια ανθρώπων, που θα αναζητούν διέξοδο. Ωστόσο, υπάρχει μια τάση στις τουρκικές μάζες να αναζητούν λύσεις στη δεξιά, όχι στην αριστερά. Υπάρχει, την ίδια στιγμή, ένα μεγάλο κενό στην ιδεολογική σφαίρα. Το σύστημα δεν μπορεί να παραγάγει μια ισχυρή ιδεολογία, και ο κεμαλισμός, ως επίσημη ιδεολογία του, έχει καταρρεύσει. Το σύστημα δεν έχει ρίζες στην κοινωνία πλέον. Οι φασίστες εξαφανίστηκαν πολιτικά. Το ίδιο έχει συμβεί και στους ισλαμιστές, που από φονταμενταλιστές έχουν γίνει υπέρμαχοι των ιδιωτικοποιήσεων, της ΕΕ και των ΗΠΑ, κ.ο.κ. Αυτά, βέβαια, δεν παραπέμπουν σε καμία ισλαμική ιδεολογία. Οι σοσιαλδημοκράτες βρίσκονται σε φρικτή κατάσταση, το ιδεολογικό τους πρόγραμμα έχει καταληστευτεί.

Εχουμε, λοιπόν, την ευκαιρία, αν επιδείξουμε μια ισχυρή παρουσία στο ιδεολογικό πεδίο, και εννοώ να εκλαϊκεύσουμε την ιδεολογία μας και να προσεγγίσουμε τον απλό κόσμο, να πείσουμε ότι υπάρχει μια πραγματική εναλλακτική οδός. Στη μόρφωση, στην υγεία, στην ενέργεια, στην εργασία, κ.α. Στα προβλήματα του λαού. Πρέπει να πείσουμε τις εργαζόμενες μάζες, την τουρκική εργατική τάξη. Επιπλέον, όλες οι μεταρρυθμίσεις ή «επαναστάσεις» στην τουρκική ιστορία από την εποχή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ξεκινούν από τα πάνω. Αυτό είναι αρνητικό, με την έννοια ότι ποτέ δεν άφησε ένα πολιτικό κίνημα να αναπτυχθεί. Είναι σημαντικό. Πολιτικά είναι ιδιαίτερης σημασίας να οργανωθούμε. Στην Τουρκία, κανείς ορθά σκεπτόμενος δεν πιστεύει ότι μπορεί να επέλθει αλλαγή από τα κάτω. Πρέπει να είμαστε ρεαλιστές. Πρέπει να βρούμε έναν τρόπο συνδυασμού των αγώνων των μαζών με μιαν αλλαγή των πολιτικών ισορροπιών, των ισορροπιών στη γραφειοκρατία και στο Στρατό. Νομίζουμε ότι η Τουρκία έχει εμπρός της μια κρίσιμης σημασίας περίοδο τριών ή τεσσάρων χρόνων πριν μπει στην ΕΕ. Θα αναδειχτούν νέες δυνάμεις από τις εργαζόμενες μάζες, ειδικά δυνάμεις που δεν έχουν σχέση με τα σημερινά συνδικάτα, που είναι τελειωμένη υπόθεση. Η Turk-Is, ας πούμε, το συνδικάτο των δημοσίων υπαλλήλων, παίζει το χαρτί του εθνικισμού κατά της ΕΕ! Ενώ η DISK έχει εξαφανιστεί... Από τα 18 εκατομμύρια των εργαζομένων στην Τουρκία, τα συνδικάτα έχουν 600.000 μέλη. Τίποτα δηλαδή.

-- Επομένως, η στρατηγική σας έχει τρεις πτυχές --να οργανωθείτε, να ...οργανωθείτε και να οργανωθείτε;

-- Ακριβώς. Ειδικά στον τομέα του φοιτητικού κινήματος - υπάρχουν 21 εκατ. μαθητές και φοιτητές στην Τουρκία - και στους τομείς εκείνους των εργαζομένων που δεν είναι οργανωμένοι και αντιμετωπίζουν πραγματικά πολύ άσχημες συνθήκες.