Στη μέγκενη μιας ανάλγητης πολιτιστικής πολιτικής, που επιμένει να αδιαφορεί ακόμα και για τον σπουδαιότερο συμφωνικό φορέα της χώρας μας, βρίσκεται η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, που φέτος γιορτάζει άστεγη τη συμπλήρωση 110 χρόνων από την πρώτη της εμφάνιση ως Μαθητική Ορχήστρα του Ωδείου Αθηνών και 60 χρόνων από την πρώτη της συναυλία (ως Κρατική Ορχήστρα). Η απαξιωτική, για τη μεγάλη ιστορία και προσφορά της ΚΟΑ, πολιτική στερεί από την ορχήστρα τη δυνατότητα να ξεδιπλώσει όλες τις πτυχές του πολυσήμαντου έργου της. «Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών για μία ακόμα χρονιά παραμένει άστεγη», τόνισε ο διευθυντής της ορχήστρας, Αρης Γαρουφαλής, παρουσιάζοντας τον προγραμματισμό της νέας περιόδου. «Δεν έχει ευπρεπή αίθουσα για δοκιμές, καθώς η αίθουσα 750 θέσεων στο υπόγειο του Ωδείου Αθηνών παραμένει ημιτελής εδώ και χρόνια», υπογράμμισε. «Παρότι υπήρξε η δέσμευση ότι η ΚΟΑ θα έχει βρει στέγη πριν τους Ολυμπιακούς, σήμερα βρισκόμαστε στο ίδιο σημείο όταν εγκαινιαζόταν η αίθουσα. Είναι αδιανόητο να παραμένει άστεγη η μεγαλύτερη κρατική ορχήστρα της χώρας».

«Η πρώτη ορχήστρα της χώρας δίνει συναυλίες σαν ένας περιφερόμενος μουσικός σύλλογος», τόνισε ο πρόεδρος του συλλόγου μουσικών στην ΚΟΑ, Μίλτος Οικονόμου, ένας από τους παλαιότερους μουσικούς στην ορχήστρα. Ο ίδιος παρουσίασε πτυχές αυτής της «οδύσσειας»: «Το '74 παίζαμε στο "Ρεξ", μετά στον "Ορφέα", μετά ξανά στο "Ρεξ" και από το '83 στο "Παλλάς", για 12-13 χρόνια. Οταν κατασκευαζόταν το Μέγαρο υπήρχε μια ελπίδα ότι επιτέλους θα βρούμε στέγη. Βρήκαμε στέγη για συναυλίες, όχι όμως για τις πρόβες. Οι πρόβες γίνονται σε μια αίθουσα πρόχειρα κατασκευασμένη στο Ωδείο Αθηνών, παρότι στο υπόγειο του ωδείου υπάρχει μια μεγάλη αίθουσα, που είναι ανεκμετάλλευτη. Ο υπουργός Πολιτισμού δεσμεύτηκε τον περασμένο Μάρτιο, ότι η ΚΟΑ θα στεγαστεί μονίμως σε αυτήν και ότι τον Ιούνιο (σ.σ. τον περασμένο επίσης) θα έχει ολοκληρωθεί η σύνταξη τεχνικών προδιαγραφών, για να γίνει η προκήρυξη για ανάθεση της μελέτης και να προχωρήσει η εκτέλεση του έργου. Από τότε πέρασαν επτά μήνες και τίποτα δεν έγινε. Ακολούθησαν υπομνήματα και από τη διεύθυνση και από το σύλλογο. Κανένα αποτέλεσμα. Ζητήσαμε συνάντηση με τον υπουργό. Ακόμα περιμένουμε. Φτάσαμε στο σημείο να καλέσουμε το Ινστιτούτο υγιεινής, ασφάλειας και εργασίας για να καταγράψει τις συνθήκες εργασίας των μουσικών σε αυτή την αίθουσα και περιμένουμε τα αποτελέσματα για να πράξουμε καταλλήλως. Οι μαέστροι μόλις κάνουν την πρώτη δοκιμή δυσανασχετούν και απορούν πώς εργαζόμαστε σε αυτό το χώρο. Μπορεί να είναι κατάλληλος για μια ορχήστρα 20 μουσικών, όχι όμως για μια συμφωνική ορχήστρα όπως η ΚΟΑ».

Παρότι η ΚΟΑ διαθέτει αξιόλογο καλλιτεχνικό δυναμικό, φιλόδοξα σχέδια και διάθεση, δεν υπάρχουν οι απαιτούμενες προϋποθέσεις για την καλύτερη λειτουργία και αξιοποίησή της. Το σύνολο σχεδόν των συναυλιακών της εμφανίσεων περιορίζεται στη «φιλοξενία που της παρέχει το Μέγαρο Μουσικής (ΜΜ)», το οποίο, σύμφωνα με το σχετικό νόμο για τον Οργανισμό Μεγάρου Μουσικής Αθηνών (ΟΜΜΑ), υποχρεούται να παρέχει στην ΚΟΑ τη δυνατότητα να δίνει μέχρι 40 συναυλίες το χρόνο. Φέτος, όμως, οι συναυλίες-παραγωγές της ΚΟΑ στο Μέγαρο Μουσικής είναι μόλις 19, ενώ οι υπόλοιπες εμφανίσεις της θα είναι σε παραγωγές του ΜΜ. «Δεν υπάρχει κανένα νομικό έρεισμα να ζητήσω από το ΜΜ 40 συναυλίες», λέει ο Α. Γαρουφαλής, σημειώνοντας πως «γίνεται μια συνεννόηση και προσπαθούμε να συμπλέουμε και με τον προγραμματισμό του ΜΜ. Εάν δε δεχόμασταν τη συμπαραγωγή θα ήμασταν υποχρεωμένοι να μην παίξει η ορχήστρα. Φιλοξενούμαστε στο Μέγαρο. Είναι το σπίτι μας για να κάνουμε συναυλίες, όμως δεν έχουμε ελευθερία κινήσεων και δράσης σε αυτό». Αξίζει να σημειωθεί ότι το CD που είχε προγραμματιστεί να ηχογραφηθεί τον περασμένο Ιούλη από την ΚΟΑ, δε γράφτηκε καθώς «υπήρξαν τεχνικά προβλήματα ως προς τη διάθεση του χώρου της αίθουσας Φίλων Μουσικής και δεν κατέστη δυνατό να τον χρησιμοποιήσουμε για την εγγραφή του δίσκου».

Οσον αφορά στην παρουσία της ΚΟΑ στο Φεστιβάλ Αθηνών και σε εκδηλώσεις για τους Ολυμπιακούς, ο διευθυντής της ΚΟΑ λέει: «Ακόμα περιμένουμε τις ημερομηνίες από το Φεστιβάλ Αθηνών και από οποιονδήποτε άλλο χώρο θα ήθελε για να λάβουμε μέρος». Πάντως, παρά τις προτάσεις που έχουν γίνει από την ΚΟΑ «για την Πολιτιστική Ολυμπιάδα, δεν υπάρχει τίποτα απολύτως».

«Η ΚΟΑ επιθυμεί να εμφανίζεται όσο το δυνατό πιο πολύ», δηλώνει ο Α. Γαρουφαλής. «Είναι διαθέσιμη. Το τραγικό είναι ότι δεν υπάρχουν διαθέσιμες ημερομηνίες. Αν δεν υπήρχαν και οι συναυλίες στη Φιλοσοφική (σ.σ. τέσσερις συναυλίες στην Aula της Φιλοσοφικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, με ελεύθερη είσοδο στις 21/11, 19/12, 16/1 και 21/5), υπολογίστε πόσα κενά διαστήματα υπάρχουν χωρίς συναυλίες της ΚΟΑ στο Μέγαρο Μουσικής. Αν από αυτές αφαιρέστε τις 15 παραστάσεις όπερας, στις οποίες συμμετέχει, φανταστείτε για πόσο καιρό η ΚΟΑ θα ήταν υποχρεωμένη να σιωπά. Και ξέρετε τι σημαίνει για μια ορχήστρα να σιωπά, να μην παίζει».

Οσον αφορά στο δυναμικό της ορχήστρας, μετά από τους διαγωνισμούς που έγιναν τον περασμένο Ιούλη για την πλήρωση 15 κενών οργανικών θέσεων και με τους 35 μουσικούς που προσλήφθηκαν το 2001, η ΚΟΑ εμπλουτίστηκε με νέο μόνιμο καλλιτεχνικό δυναμικό 51 μουσικών (αντιστοιχούν στο 41% περίπου του συνόλου της). Με αφορμή το διαγωνισμό ο Α. Γαρουφαλής επαναλαμβάνει: «Οι υποψήφιοι που τελικά δεν προσλήφθηκαν στην ΚΟΑ είναι, σε πολύ μεγάλο ποσοστό, απόλυτα ικανοί και κατάλληλοι να στελεχώσουν συμφωνικές ορχήστρες. Μια πρωτοβουλία της πολιτείας για δημιουργία 2 ή 3 κρατικών συμφωνικών ορχηστρών στην περιφέρεια, δυναμικότητας 60-70 ατόμων η καθεμία, θα αύξανε τον απελπιστικά μικρό, ακόμα και για χώρα της Βαλκανικής, αριθμό των ήδη υπαρχουσών, θα συντελούσε στην καρποφόρο άσκηση πολιτιστικής πολιτικής και θα δημιουργούσε, επιτέλους, σοβαρά κίνητρα στους νέους για να ασχοληθούν με τις μουσικές σπουδές».

Παρά τα προβλήματα η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών επιμένει να δημιουργεί και να ελπίζει. Στις 31 του Οκτώβρη δίνει στο Μέγαρο Μουσικής την πρώτη συναυλία της νέας περιόδου, που είναι αφιερωμένη στα 200 χρόνια από τη γέννηση του Μπερλιόζ. Θα παρουσιαστούν τα έργα «Ρωμαϊκό Καρναβάλι», «Ο θάνατος της Κλεοπάτρας» για υψίφωνο και ορχήστρα (σε πρώτη εκτέλεση με την ΚΟΑ) και «Φανταστική Συμφωνία έργο 14». Τη διεύθυνση της ορχήστρας θα έχει ο Κριστιάν Μαντεάλ και σολίστ θα είναι η υψίφωνος Ιουλία Ισάεφ.

Επετειακές είναι επίσης οι συναυλίες που θα δώσει η ΚΟΑ με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Σοβιετικού συνθέτη Αράμ Χατσατουριάν (16/11), τα 100 χρόνια από το θάνατο του Ντβόρζακ (11/6) και τα 150 από τη γέννηση του Γιάνατσεκ και τα 10 χρόνια από το θάνατο του Χατζιδάκι (25/6).

Τα προγράμματα των φετινών συναυλιών της περιλαμβάνουν 74 έργα ξένων συνθετών (από τα οποία 18 σε α΄ εκτέλεση με την ΚΟΑ) και 19 έργα Ελλήνων συνθετών (από τα οποία 2 σε α΄ παγκόσμια εκτέλεση και 10 σε α΄ εκτέλεση με την ΚΟΑ). Στο πόντιουμ της ΚΟΑ θα βρεθούν οι Ελληνες αρχιμουσικοί Β. Φιδετζής, Ν. Αθηναίος, Λ. Καρυτινός, Α. Μπαλτάς, Μ. Οικονόμου, Ρ. Πυλαρινός, Π. Σεργίου, Βλ. Συμεωνίδης, Ν. Τσούχλος και διακεκριμένοι μαέστροι από την Ευρώπη, τη Ρωσία, την Αμερική, την Κίνα και την Πολωνία (R. Bonyng, L. Brouwer, S. Comissiona, J. Kaspszyk, C. Mandeal, Ch. Olivieri-Munroe, W. Nelsson, Α. Paris, D. Renzetti, En Shao, Ν. Stulberg). Μαζί της θα συμπράξουν πολλοί Ελληνες και ξένοι σολίστ (Γ. Βακαρέλης, Δ. Καρά, Δ. Σγούρος, Chr. Miroshnikov, Μ. Αράπη, Ζ. Τερζάκης, Ν. Petrov, Κ. Παπαδόπουλος, S. Nastaze, κ.ά.).