Το νέο κυβερνητικό πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ, δηλαδή «το σχέδιο για τη χώρα, η αντίληψή μας, οι προτάσεις μας», όπως διευκρινιστικά τιτλοφορείται, διανεμήθηκε και υπερψηφίστηκε διά βοής, χτες, στο έκτακτο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ. Πρόκειται για μια πολυτελή έκδοση 128 πυκνογραμμένων μεν, αλλά και προχειρογραμμένων σελίδων, όπου δεσπόζει το «όραμα» για τη «συμμετοχική διακυβέρνηση».

Εισαγωγικά, περιγράφεται το πολιτικό πλαίσιο και ακολουθούν τα κεφάλαια: οικονομικό πρόγραμμα 2004-2008, απασχόληση - κοινωνική συνοχή - αλληλεγγύη - υγεία - πρόνοια, ένα ασφαλές και καθαρό περιβάλλον - βιώσιμη ανάπτυξη, η Ελλάδα των νέων και του πολιτισμού, συμμετοχική διακυβέρνηση, η Ελλάδα στον κόσμο και ο κόσμος στην Ελλάδα, η μεγάλη ευκαιρία των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004.

Κατά το μεγαλύτερο μέρος του αποτελεί έναν απολογισμό του κυβερνητικού έργου του ΠΑΣΟΚ, που συμπληρώνεται με τα «οράματα» για τη «νέα εποχή» που ευαγγελίζεται ο Γ. Παπανδρέου. Παράλληλα, το διαπερνά μια αποστασιοποίηση από τα πράγματα, δίνοντας την εντύπωση ότι το «νέο ΠΑΣΟΚ» αποτελεί έναν πολιτικό σχηματισμό που τώρα πρωτοεμφανίζεται στην ελληνική κοινωνία. Ετσι, παραβλέπονται τα δεινά που έχει συσσωρεύσει στο λαό η μέχρι τώρα κυβερνητική πολιτική του ΠΑΣΟΚ και το «νέο ΠΑΣΟΚ» τοποθετείται απέναντι στα προβλήματα σαν παρατηρητής.

Το πολιτικό πλαίσιο του προγράμματος το διαπερνά η «άλλη» αντίληψη για το κράτος, που δεν είναι, βέβαια, άλλη παρά η νεοφιλελεύθερη αντίληψη για λιγότερο κράτος, με πρόσχημα και άλλοθι τη «συμμετοχή», με περισσότερες «ανεξάρτητες αρχές» και περισσότερη «αποκέντρωση» και πάνω απ' όλα περισσότερη «ελεύθερη» αγορά και εμπορευματοποίηση των πάντων. «Τα μεγάλα προβλήματα - γράφει - δε λύνονται μόνο από το κράτος ή την αγορά. Λύνονται από την ενεργό δράση πολιτών που έχουν γνώσεις. Που γνωρίζουν τα προβλήματα. Που διαθέτουν εναλλακτικές λύσεις. Που αξιοποιούν τους μηχανισμούς της αγοράς, αλλά και τις ικανότητες όλων μας ενάντια στις διακρίσεις». Οσο για τα κοινωνικά δικαιώματα στην παιδεία, την υγεία, την πρόνοια και την κοινωνική ασφάλιση οι ελπίδες εναποτίθενται στις «ίσες ευκαιρίες».

Στο κεφάλαιο περί «συμμετοχικής διακυβέρνησης» περιγράφονται οι προκλήσεις της «νέας εποχής». Είναι χαρακτηριστικό ότι και εδώ δίνεται έμφαση στις «ευκαιρίες», ενώ τα δικαιώματα υποβαθμίζονται αν δεν εξαφανίζονται. Δηλαδή, το κράτος δεν εγγυάται για τίποτα, απλά εγγυάται τις... ευκαιρίες και όποιος αντέξει. Ολα αυτά για λόγους... ψυχολογικούς, καθώς «μόνο αν ο πολίτης αποκτήσει την αίσθηση ότι ανήκει σε μια συνεκτική, δημοκρατική και ανοιχτή κοινωνία, θα ταυτιστεί με ένα στόχο που ενσωματώνει, αλλά και υπερβαίνει τις προσωπικές επιδιώξεις του καθενός μας».

Τελικός στόχος είναι η χειραγώγηση και η ενσωμάτωση του πολίτη και γι' αυτό εκτός των άλλων προτείνονται «διεύρυνση των μορφών συμμετοχής των πολιτών και πέρα από τις εκλογές: σύγχρονες μορφές διαβούλευσης, στοιχεία άμεσης δημοκρατίας, δημοψηφίσματα με αξιοποίηση των δυνατοτήτων της νέας τεχνολογίας στην κατεύθυνση μιας ηλεκτρονικής διακυβέρνησης». Αυτό σημαίνει «συνευθύνη του πολίτη».

Στα πλαίσια της «ανανέωσης της λειτουργίας του πολιτικού συστήματος» προτείνονται θεσμοί «διαβούλευσης με την κοινωνία των πολιτών», όπου θα συμμετέχουν πολίτες που θα επιλέγονται με «αντιπροσωπευτικά κριτήρια και κλήρο». Η διάχυση της ευθύνης στην κοινωνία συνοδεύεται με λιγότερο κράτος και δραστηριοποίηση των λεγομένων «μη κυβερνητικών οργανώσεων» (ΜΚΟ) που προορίζονται να παίξουν το ρόλο του «Δούρειου Ιππου» για την ιδιωτικοποίηση του ίδιου του κράτους. Ετσι θεσμοθετείται «υποχρεωτική διαβούλευση με φορείς της κοινωνίας πολιτών - μη κυβερνητικούς οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στον τομέα της εκάστοτε διοικητικής δράσης από κατάλογο μη κυβερνητικών οργανώσεων που τηρείται σε κάθε υπουργείο και Περιφέρεια».

Επίσης προβλέπεται «μεταρρύθμιση των δομών της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας», που αφορά τη λειτουργία της Βουλής, των κομμάτων, το ρόλο και τη σύνθεση του υπουργικού συμβουλίου, τη λειτουργία των Μέσων Μαζική Ενημέρωσης, την αντιμετώπιση της διαφθοράς.

«Ευαγγέλιο» του κεφαλαίου θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το υπερ-νεοφιλελεύθερο πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ, που δόθηκε χθες στη δημοσιότητα. Πρόκειται για πρόγραμμα - προάγγελο των σαρωτικών αντιδραστικών αλλαγών, που προτίθεται να προωθήσει, σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας, το κόμμα του ΠΑΣΟΚ, με τη σφραγίδα του Γ. Παπανδρέου αυτή τη φορά. Η κεντρική ιδέα, που διαπερνάει το πρόγραμμα, είναι αυτή της δόμησης των οικονομικών και κοινωνικών σχέσεων πάνω στην έννοια «επιχειρηματικότητα», την οποία θα πρέπει να υπηρετούν και να προωθούν όλοι, εργοδότες, εργαζόμενοι, άνεργοι, κρατικοί φορείς κλπ. Ακόμα και οι πολιτικές κοινωνικής συνοχής, απασχόλησης, προστασίας του καταναλωτή πρέπει να συμβάλουν «στη μεγαλύτερη κοινωνική αποδοχή της επιχειρηματικότητας και στη διευκόλυνση της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Στο πλαίσιο αυτό, η επιχειρηματικότητα, ως έκφραση δημιουργικότητας και βασικός πυλώνας ευημερίας, εισάγεται πλέον ως μάθημα στην εκπαίδευση και ως αντίληψη στις λειτουργίες ακόμα και του δημόσιου τομέα. Η ενθάρρυνση και διεύρυνση της επιχειρηματικότητας αφορά μισθωτούς, ανέργους, αυτοαπασχολούμενους, νέους, γυναίκες, άτομα με αναπηρίες, κοινωνικούς συνεταιρισμούς και επιχειρήσεις, τη χειροτεχνία, τις υπεργολαβίες και τις κοινοπραξίες».

Πρόκειται για πρόγραμμα, που από ιδεολογική άποψη φέρνει ακόμη πιο κοντά το ΠΑΣΟΚ στα αντιδραστικά θατσερικά πρότυπα οικονομικής διακυβέρνησης. Η δημοσιοποίησή του σηματοδοτεί μια νέα συντηρητική και αντιδραστική αναδίπλωση, ακόμα και με τα συντηρητικά και αντιδραστικά πρότυπα, που έχουμε γνωρίσει μέχρι σήμερα, με τις κυβερνήσεις Σημίτη. Από την άποψη αυτή, καθίσταται δευτερεύον το ζήτημα της σύγκρισης και σύμπτωσης των οικονομικών προγραμμάτων του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ, δεδομένου ότι η όποια σύγκριση έχει ως βάση και αφετηρία το βαθμό αντιδραστικότητας των δύο προγραμμάτων, που συνέγραψαν οι επιτελείς των δύο αυτών κομμάτων της ολιγαρχίας.

Φυσική απόληξη της οικονομικής αντίληψης, που διαπνέει το πρόγραμμα, είναι, η έννοια «εργαζόμενοι» να έχει περιθωριοποιηθεί στα ενδότερα των σελίδων απολογισμού της προηγούμενης τετραετίας. Με αρκετά σαφή τρόπο, κάνουν λόγο για εφαρμογή δημοσιονομικών πολιτικών - «σοκ», καθώς θέτουν σαν στόχο τη μείωση του δημόσιου χρέους στο 70% του ΑΕΠ μέχρι το 2008 (!) με την επίτευξη πρωτογενών πλεονασμάτων 5% του ΑΕΠ ετησίως και με την προϋπόθεση ότι το ΑΕΠ θα αυξάνεται κάθε χρόνο κατά 4%. Η επίτευξη τέτοιων στόχων απαιτεί καθήλωση μισθών, δραστική συρρίκνωση των κοινωνικών δαπανών και αύξηση της φορολογίας. Το πρόγραμμα προτείνει επίσης συρρίκνωση και καθήλωση των μισθών, οι οποίοι ενοχοποιούνται για την έξαρση του πληθωρισμού, η δε εξέλιξή τους συνδέεται με την αύξηση της ανταγωνιστικότητας... Ειδικότερα, στην αναφορά που γίνεται για τις αιτίες του υψηλού πληθωρισμού και με τον τίτλο «κοινωνική συνοχή και προστατευτισμός», αναφέρεται ότι στη χώρα μας έχει αναπτυχθεί μεγάλη ανοχή στον πληθωρισμό και γι' αυτό δεν είναι άμοιρο το πολιτικό σύστημα, ενώ συνεχίζει: «Απαιτούνται πολιτικές τόνωσης του ανταγωνισμού, απελευθέρωση των κλειστών επαγγελμάτων και διασύνδεση της βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου με την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας»!

Τα νοσοκομεία και τα ασφαλιστικά ταμεία μετατρέπονται σε εταιρίες... Ειδικότερα, γίνεται λόγος για «εισαγωγή ιδιωτικοοικονομικών κριτηρίων στη διαχείριση των ΔΕΚΟ, των νοσοκομείων, των ασφαλιστικών ταμείων, καθώς και άλλων νομικών προσώπων δημόσιου δικαίου». Μια πολιτική θέση - εφιάλτης, ακόμα και με τα σημερινά αντιδραστικά δεδομένα.

Για το πρόβλημα της ανεργίας, ειδικά των νέων και των γυναικών, αφού αναφέρονται τα στατιστικά στοιχεία της ΕΕ για τη χώρα μας - έμμεση αποδοχή ότι οι μέχρι σήμερα πολιτικές έχουν αποτύχει να τη μειώσουν - το πρόγραμμα αναφέρει ότι «απαιτούνται τολμηρά μέτρα και στοχευμένες πολιτικές, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την κινητοποίηση και την ένταξη των νέων στην αγορά εργασίας».

Οι καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις, οι οποίες αποτελούν «κεντρική στρατηγική επιλογή στα πλαίσια της οικονομικής πολιτικής του ΠΑΣΟΚ». θα συνεχιστούν και θα επιταχυνθούν. Ειδικά οι ιδιωτικοποιήσεις «θα ενισχυθούν με στρατηγικές συμμαχίες και στόχο την περαιτέρω μείωση της συμμετοχής του κράτους στην οικονομική δραστηριότητα». Οι δε εισπράξεις από ιδιωτικοποιήσεις προβλέπεται να κυμαίνονται στο 1 - 2% του ΑΕΠ κάθε χρόνο και μέχρι το 2008.