Στολισμένο χριστουγεννιάτικα, σε μια γωνιά της Στοάς Φέξη στο κέντρο της Αθήνας βρίσκεται το κατάστημα παιχνιδιών του Στέφανου Δενέγρη. Μικρότερο από τα γνωστά πολυκαταστήματα, πιο παραδοσιακό, λειτουργεί από το 1955.

Οπως λέει ο ίδιος ο ιδιοκτήτης, η κίνηση είναι αυξημένη λόγω των γιορτών, αλλά ο ανταγωνισμός με τα πολυκαταστήματα, έχει ρίξει τα κέρδη των μικρότερων, παραδοσιακών μαγαζιών, τα οποία χρησιμοποιούν άλλα όπλα για να «τραβήξουν» κόσμο. «Και προσφορές πολλές βάζουμε και παζάρια κάνουμε, είναι λογικό με την οικονομική κρίση που μαστίζει τον κόσμο», λέει ο Σ. Δενέγρης.

Οσον αφορά τις τιμές των παιχνιδιών, αυτές είναι αρκετά τσουχτερές καθώς το πιο απλό δωράκι κοστίζει τουλάχιστον 5.000 δραχμές. «Ιδιαίτερα οι τιμές των διαφημιζόμενων παιχνιδιών είναι πολύ υψηλές. Είναι έως και 50% πιο ψηλές από αυτές των μη διαφημιζόμενων», θα πει στη συνέχεια. Ωστόσο, παρά το υψηλό κόστος των διαφημιζόμενων παιχνιδιών, αυτά κάνουν τις μεγαλύτερες πωλήσεις καθώς είναι αυτά που προτιμούν περισσότερο τα παιδιά. «Σαν πωλητής θα ήθελα να προτείνω παιχνίδια δημιουργικά, που αναπτύσσουν τη φαντασία των παιδιών, αλλά μας έχουν αφοπλίσει. Δεν μπορούμε να προωθήσουμε το παιχνίδι σκέψεων, όταν παιδιά και γονείς κατακλύζονται από τις διαφημίσεις φανταχτερών παιχνιδιών», επισημαίνει ο Σ. Δενέγρης. «Ωστόσο, οι πελάτες στα μικρά μαγαζιά σαν το δικό μου, αυτοί που αναζητούν την "καλημέρα", την επαφή με τον καταστηματάρχη, έχουν και μια άλλη αντίληψη για το δώρο. Προτιμούν τα ομαδικά παιχνίδια, τα παιχνίδια σκέψης», τονίζει στη συνέχεια.

Την ώρα που γίνεται η συνομιλία με τον ιδιοκτήτη η Εύα Παπαδάκη βρίσκεται στο ταμείο του καταστήματος. Εχει αγοράσει για την κορούλα της ένα από τα διαφημιζόμενα στην τηλεόραση παιχνίδια, μινιατούρα ενός σπιτιού. Η κορούλα της μπορεί να είναι μόλις 6,5 χρονών, αλλά κατάφερε να επιβάλει εκείνη το δώρο που θα λάβει από τον «Αγιο Βασίλη». «Εγώ αν μπορούσα να επιλέξω αυτό που ήθελα θα έπαιρνα στην κόρη μου μια "Κρεμάλα" - παιχνίδι σκέψης - ή μια απλή κούκλα», λέει η Ε. Παπαδάκη. Στην ίδια θέση έχει βρεθεί και η Πόπη Μαρίνου, η οποία έχει βγει στα μαγαζιά για να αγοράσει δώρα για τα εγγονάκια της, ηλικίας 5 και 12 ετών. Για τη μικρή εγγονούλα της έχει αγοράσει μια κούκλα, «πρωταγωνίστρια» πολυδιαφημισμένης ταινίας κινουμένων σχεδίων. «Της την πήρα και ας μη μου αρέσει καθόλου. Είναι και πιο τσουχτερή και δεν είναι και τίποτα το σπουδαίο. Εμένα άλλο είναι το γούστο μου. Θα προτιμούσα παιχνίδια ομαδικά, που χρειάζονται σκέψη, που βοηθάνε τα παιδιά», λέει.

Τα Χριστούγεννα ήρθαν, η Πρωτοχρονιά πλησιάζει και η παράδοση «επιβάλλει» την ανταλλαγή δώρων ανάμεσα στα αγαπημένα πρόσωπα. Τα μάτια των μικρών παιδιών θα γυαλίσουν στη θέα ενός καλοτυλιγμένου δώρου. Το ερώτημα, ωστόσο, είναι τι θα περιέχει το πολυπόθητο κουτάκι του δώρου και τι θα τους προσφέρει. Γιατί η παράδοση, με το πέρασμα του χρόνου, μεταλλάχτηκε και υποτάχτηκε στους νόμους που διέπουν την κοινωνία του κέρδους, της διαφήμισης, της υπερκατανάλωσης. Η αγορά, που έχει κατακλυστεί από παιχνίδια όλων των ειδών, οι διαφημίσεις παιδικών παιχνιδιών, ουσιαστικά ανεξέλεγκτες, που έχουν σαν στόχο κυρίως τα παιδιά, ευαίσθητους δέκτες των μηνυμάτων, κάνουν δύσκολη την επιλογή.

Τη σημασία του παιχνιδιού στη διαδικασία ανάπτυξης του παιδιού, αλλά και τα σωστά κριτήρια επιλογής του, επισημαίνει στο «Ρ» η Μαρία Χουρδάκη, επίτιμη πρόεδρος του Τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Κρήτης. Ολόκληρη η συνέντευξη έχει ως εξής:

- Ποιος είναι ο ρόλος, η αξία του παιχνιδιού για το παιδί;

«Ολοι γνωρίζουμε σήμερα ότι το παιχνίδι είναι καθοριστικός παράγοντας για την ανάπτυξη του παιδιού, σ' όλους τους τομείς της εξέλιξής του, το σωματικό, τον πνευματικό, το συναισθηματικό, τον ψυχικό. Είναι η μεγάλη ανάγκη για κίνηση, για ανίχνευση, για γνωριμία του χώρου, είναι η κινητοποίηση της φαντασίας, της σκέψης, της πρωτοβουλίας, της δημιουργίας, των κατασκευών, της εμπιστοσύνης στον εαυτό του και τις προσωπικές ικανότητές του, της αυτοεκτίμησης. Και στο συλλογικό παιχνίδι με τους φίλους του, η ανάγκη της συνεργασίας, της αλληλοβοήθειας, των φιλικών συναισθημάτων, των θετικών αποτελεσμάτων της συλλογικής δράσης».

- Βρισκόμαστε στην περίοδο των γιορτών και οι γονείς θα κληθούν να επιλέξουν κάποιο δώρο, συνήθως παιχνίδι, για τα παιδιά τους. Με ποια κριτήρια πρέπει να γίνεται η επιλογή των παιχνιδιών;

«Κατ' αρχήν να πούμε ότι η επιλογή δε θα ήταν δύσκολη για τους γονείς, αν το παιδί είχε τη δυνατότητα να παίξει στο δρόμο, στους ελεύθερους χώρους, με φυσικά υλικά, ξύλο, πέτρα, νερό, ανάμεσα σε δέντρα. Με τις σημερινές συνθήκες ζωής, τα πράγματα δυσκολεύουν. Βασικό κριτήριο θα είναι η ηλικία του παιδιού, τα ενδιαφέροντά του.

Για τα νήπια: Θα συνιστούσα στους γονείς να μην αγοράζουν πολλά παιχνίδια στα νήπια. Δεν αντέχουν τα πολλά ερεθίσματα, κουράζονται. Για τον ίδιο λόγο, να μην τα παίρνουν μαζί τους στα μεγάλα πολυφωτισμένα καταστήματα. Σαστίζουν, δεν ξέρουν τι θέλουν, φωνάζουν, κάποια κλαίνε. Αν έχουν δώρα από φίλους, συγγενείς, να μην τα παρουσιάζουν όλα μαζί. Να προτιμούν τα ξύλινα. Είναι πιο ζεστά - ως φυσικό προϊόν - στην αγκαλιά του παιδιού. Ζωάκια όχι μεγάλα και, φυσικά, όχι αγριωπά.

Για τα παιδιά του δημοτικού: Θα ήθελα οι γονείς να παίρνουν μαζί τους τα παιδιά στην αγορά των παιχνιδιών. Καλό είναι να προσδιορίζουν - κουβεντιάζοντας με το παιδί στο σπίτι - το ποσό που μπορούν να διαθέσουν και να επιμείνουν σ' αυτό, δίνοντας την επιλογή στο παιδί τη δυνατότητα να διαλέξει μόνο σ' αυτά τα πλαίσια. Καλό θα είναι να προτιμούν τα συλλογικά παιχνίδια, ξύλινα και εδώ. Να αποφεύγουν τα θορυβώδη με πολλά φωτιστικά και με φοβερά γρήγορη, ιλιγγιώδη κίνηση. Ενθουσιάζουν τα παιδιά, μα τα κουράζουν. Να προτιμούν το σκάκι, μουσικά κομμάτια, βιβλία κ.ά. Ως προς τα διαφημιζόμενα ηλεκτρονικά, computers κ.ά., να είναι επιφυλακτικοί. Και προ πάντων να είναι σύμφωνα με την ηλικία και τις δυνατότητες του παιδιού.

Επίσης να αποφεύγουν τις πολλές βόλτες μέσα στα μαγαζιά. Να βλέπουμε με τα παιδιά τους τα πολύχρωμα στολίδια στους δρόμους, στα δέντρα. Κι αν έχουν κάποιο χρόνο να τον διαθέτουν σε μικρές ή μεγάλες εκδρομές στην ύπαιθρο, στη φύση. Πέρα από τις πιο υγιείς συνθήκες και την πιο εύκολη κίνηση των παιδιών, τα συνηθίζουν σ' ό,τι πιο πολύτιμο θα τους χρειαστεί στο άγχος του μέλλοντος. Αγάπη προς τη φύση».

- Ομως, τα παιδιά τις μέρες αυτές κατακλύζονται από διαφημίσεις παιχνιδιών, ενθουσιάζονται και με τη σειρά τους πιέζουν τους γονείς. Πόσο επηρεάζουν, τελικά, οι διαφημίσεις το παιδί;

«Οι διαφημίσεις είναι η "πληγή" της υπόθεσης. Και βέβαια επηρεάζουν το παιδί. Η καταναλωτική κοινωνία μας, το εμπόριο, το κέρδος, παίζουν και εδώ το ρόλο τους. Επηρεάζουν τους γονείς, τα παιδιά, τους υποχρεώνουν να αγοράζουν τις περισσότερες φορές ακατάλληλα, φωτεινά, εκνευριστικά, πολλές φορές επιθετικά παιχνίδια. Καλό θα ήταν να μην τις βλέπουν γονείς και παιδιά. Τα προτεινόμενα παιχνίδια δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες του παιδιού, μα σε επιφανειακή πολυτέλεια».

- Μιλήσατε για παιχνίδια που δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες των παιδιών. Ποια είναι η γνώμη σας για τα επιθετικά παιχνίδια, ρομπότ, καταστροφείς, εξολοθρευτές που κατακλύζουν την αγορά παιδικού παιχνιδιού;

«Πιστεύω ότι ανταποκρίνονται στην πολύ άγρια και αντιανθρώπινη εποχή μας. Είναι, όπως ξέρουμε, μια εποχή που τοποθετεί τον άνθρωπο στο περιθώριο και που δε σέβεται ούτε τη ζωή του, ούτε την αξιοπρέπειά του. Είναι φυσικό σε μια εποχή και σε μια κοινωνία εκμετάλλευσης να περνάμε όμοια μηνύματα στα παιδιά της εποχής μας. Μ' άλλα λόγια, τα παιχνίδια αυτά θέλουν να προετοιμάζουν τα παιδιά αυτά να ζήσουν μια απαίσια εποχή. Αυτά όλα σημαίνουν ότι, όχι μόνο είμαι ενάντια σε αυτού του είδους τα παιχνίδια, αλλά θα ήθελα να περάσω στους γονείς αυτό το μήνυμα: Να αποφεύγουμε να τοποθετούμε τα παιδιά μας στην απαίσια ατμόσφαιρα της εποχής μας και μάλιστα διαμέσου μιας βασικής ανάγκης τους, όπως είναι το παιχνίδι. Γνωρίζω ότι η ατμόσφαιρα που ζουν όλοι δεν είναι η καλύτερη, σημαίνει όμως, ακριβώς γι' αυτό, ότι πρέπει να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να ξαναβρούν τα ιδανικά γύρω από τον άνθρωπο, να μάθουν να τον σέβονται, να τον αγαπούν και, τελικά, να υποστηρίξουν αυτό το μέγα αγαθό της ζωής, που λέγεται συμβίωση, αλληλεγγύη και ειρήνη».

- Και όσον αφορά το ρόλο των γονιών στο παιχνίδι του παιδιού; Ποιος πρέπει να είναι;

«Ας προσέξουμε εδώ μερικά πράγματα. Ν' αφήνουν το παιδί μόνο του να χειρίζεται το παιχνίδι του, όπως θέλει. Να μην επεμβαίνουν. Πέρα από το γεγονός ότι εμποδίζουν το παιδί να ζήσει την προσπάθεια και το αποτέλεσμα, διασπούν τις διεργασίες της σκέψης και της φαντασίας του. Οποιο ελεύθερο χρόνο έχει ο γονέας, να τον διαθέτει, όπως είπαμε, σε απασχόληση με τη φύση, παίζοντας με το παιδί του χίλια όσα παιχνίδια. Αλλο θέμα που πρέπει να προσέξουν οι γονείς είναι να εξασφαλίζουν ελεύθερο χρόνο στο παιδί, γιατί φτάσαμε και σ' αυτό το σημείο της καρέκλας. Να κάθεται συνέχεια το παιδί να διαβάζει μαθήματα, ξένες γλώσσες κ.ά. Το απομονώνουν στο σπίτι και χαίρονται γιατί δε "χάνει" τον καιρό του.

Χάνει, όμως, κάτι άλλο πολύ σοβαρό, τα όμορφα βιώματα της παιδικής του ηλικίας, το φροντιστήριο της ζωής, ό,τι το παιχνίδι τού μαθαίνει, με τις ανυπολόγιστες προσφορές του».