ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Ο ευγενής άγριος νέος χρόνος

1. Ο νέος χρόνος ας αρχίσει με τη «Φλαμουριά», το καλύτερο τραγούδι του Σούμπερτ.

2. Ο νέος χρόνος είναι τόσο αρχαίος και παλιός, που θα γεννηθεί γέρος, όπως ακριβώς ο Κινέζος φιλόσοφος Λαό Τσε.

3. Ο ευγενής νέος χρόνος, αν θέλει να παραμείνει ευγενής, ας αποκτήσει όση δύναμη μπορεί. Μόνο η δύναμη μπορεί να συντηρήσει την ευγένεια. Ολα τ' άλλα είναι λόγια και πονηρές προθέσεις αφελών αστών και καλών χριστιανών που χάνονται στον άνεμο.

4. Ο νέος χρόνος βρίσκεται στο κέντρο μιας αγριότητας που τ' όνομά της είναι Ευρώπη. Η μόνη ευχή - που παραμένει η ίδια από την εφηβεία μου, όταν άρχισα την περιπλάνηση στα ένδοξα Παρίσια και ένιωσα όλο το κακό να με πλακώνει - είναι όχι απλά να διαλυθεί αλλά να καταστραφούν και οι απρόσωπες δομές της που ρημάζουν τη χώρα μου.

5. Ο νέος χρόνος που απλώνεται... πίσω μας (σύμφωνα με τη θεωρία ότι όλα όσα ζούμε είναι επανάληψη) δεν πρέπει να μας τρομάζει. Ακόμα και οι πτώσεις μας μέσα στα όρια του χρόνου πρέπει, για το κοινό καλό, να μας βρίσκουν με τους στίχους του Ουόλτ Ουίτμαν στα χείλη: «Και λέω ακόμα ότι και το να πέσεις καλό είναι, / οι μάχες χάνονται με το ίδιο πνεύμα με το οποίο κερδίζονται».

6. Η καταστροφή του ιστορικού χρόνου είναι επαναστατικό καθήκον. Το «ένα, δύο, τρία» των μαθηματικών ελάχιστη σχέση έχει με τους ρυθμούς της καρδιάς σου. Ούτε με το πρόσωπό σου έχει στις μεγάλες χαρές και τις λύπες. Μέτρο για όλα είναι μόνο το βλέμμα σου, αυτό το βαθύ και ανεξερεύνητο μυστήριο. Ο ιστορικός χρόνος είναι ένας θλιβερός κύριος που ζυγίζει τα πάντα με γνώμονα αυτά που του πληρώνουμε. Πολλές φορές, δυστυχώς, και με την ίδια μας τη ζωή.

7. Υπάρχει μια μεγάλη κατηγορία συνανθρώπων μας που ζωντανεύουν τη στιγμή της αλλαγής του χρόνου. Είναι οι λεγόμενοι «χλιαροί μικροαστοί της ελπίδας και της υπομονής». Συμμετέχοντας σε κάτι που δεν τους κοστίζει τίποτα, επιβεβαιώνουν την ύπαρξή τους μπροστά στη θέα όχι μιας νύχτας που η αυτοκριτική θα σαρώσει τα πάντα μέσα τους, αλλά μιας ψητής γαλοπούλας που στολίζει το τραπέζι τους σαν τρόπαιο, σαν το σήμα -έμβλημα της τάξης τους. Απορώ: Αφού τόση ζωή και χαρά τους δίνει, γιατί η γαλοπούλα δε στολίζει με την ομορφιά της τις πράσινες και γαλάζιες σημαίες τους;

8. Είναι σωστό αυτό που λένε ότι οι γιορτές είναι για τα παιδιά. Η εξαπάτηση αρχίζει από την ηλικία της αθωότητας. Πρέπει για λίγο όλα τα δεινά να κρυφτούν ανώδυνα κάτω από το τραπέζι, και το ψυχολογικό μακιγιάζ να παίρνει και να δίνει όσο μπορεί. Ο ρόλος των πρώην παιδιών είναι αυτός του σκηνοθέτη, που διαλέγει να γυρίσει μια απίθανη ιστορία, λέγοντας ψέματα αντί για παραμύθια. Ομως το παιδί (που τυχαίνει να είναι άνθρωπος!) μπορεί να μην καταλάβει αυτή την ανεξήγητη χαρά, αυτό το όριο της γιορτής, όπου από την ερχόμενη Δευτέρα όλα θα λάβουν ένα τέλος και οι οικονομικές δυσκολίες θα κάνουν και πάλι την εμφάνισή τους υπό το βλοσυρό βλέμμα των μεγάλων. Αν ο Κρόνος τρώει ζωντανά τα παιδιά του, εμείς τα δικά μας τ' αφανίζουμε κάτω από το βάρος μιας αλλοπρόσαλλης συμπεριφοράς. Δούλοι ενός συστήματος, δεν είμαστε τίποτ' άλλο από αντιγραφείς και κακοί μαθητές του. Ο καθένας βλέπει στο παιδί του μια μεγαλοφυία και καταστρέφει το πρωτότυπο που έχει στα χέρια του για ένα αντίγραφο αμφιβόλου προελεύσεως. Το παιδί έτσι γίνεται είτε εκτελεστής μιας τρελής διαθήκης αυτών που δεν κατόρθωσαν να πετύχουν οι γονείς του είτε, τελικά, τίποτα. Φυσικά υπάρχουν ευτυχώς κι αυτά που γλιτώνουν. Αν η αλλαγή του χρόνου μπορούσε να δώσει ένα σύνθημα, αυτό θα ήταν: «Σώστε τα παιδιά σας από τις γιορτές, τις μικροαστικές σας φαντασιώσεις και αφήστε τα όπως είναι, όσο μπορείτε». Καλή χρονιά!

Του
Γιώργου ΚΑΚΟΥΛΙΔΗ

Καλλιτεχνικό κειμήλιο - άθλος του ΕΑΜ

Μέσα από τη «φωτιά» του κλιμακούμενου απελευθερωτικού αγώνα, που έδιναν το 1943 το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ, παραμονές της επετείου της 25ης του Μάρτη, κυκλοφόρησε μια μικρού σχήματος, πανέμορφη έκδοση του ΕΛΑΣ - ΕΑΜ, με τίτλο «Από Τους Αγώνες του Ελληνικού Λαού». Επρόκειτο για ένα μικρό, αλλά υποδειγματικής, ακόμα και σήμερα, χαρακτικής και τυπογραφικής τέχνης λεύκωμα προς τιμήν του λαϊκού απελευθερωτικού αγώνα του '21, ο οποίος ενέπνευσε το νέο μεγαλειώδη απελευθερωτικό αγώνα του λαού μας κατά του τριπλού φασισμού. Το λεύκωμα κυκλοφόρησε σε 1.000 αντίτυπα και πουλιόταν 500.000 δραχμές, οι οποίες πήγαιναν για την ενίσχυση του αγώνα.

Το λεύκωμα αποτελούμενο από φύλλα χαρτιού διαστάσεων 25 Χ 18, διπλωμένα στα δύο, περιλάμβανε 8 ξυλογραφίες, χαραγμένες σε όρθιο ξύλο, διαστάσεων 13,3 Χ 9,5, όλες σε όρθιο σχήμα και τοποθετημένες στη μέσα δεξιά σελίδα του διπλωμένου χαρτιού, ενώ κάθε αριστερή σελίδα περιλάμβανε καλλιγραφημένα χειρόγραφα κείμενα, αγωνιστικού περιεχομένου, διακοσμημένα με αρχιγράμματα και υποσέλιδα «κοσμήματα», χαραγμένα κι αυτά σε όρθιο ξύλο και τυπωμένα με κεραμιδί μελάνι. Το εξώφυλλο ήταν με δίχρωμο (μαύρο - κόκκινο) χάραγμα, με τον τίτλο και τα άλλα διακριτικά της έκδοσης.

Το πού και ποιων συγκεκριμένα καλλιτεχνών του ΕΑΜ είναι τα χαράγματα του λευκώματος το κατέγραψε ο αξέχαστος Α. Τάσσος (Τάσος Αλιβιζάτος), προλογίζοντας μια επανέκδοση που ο ίδιος έκανε του λευκώματος το 1988.

Η επεξεργασία της έκδοσης έγινε στο εργαστήρι του γλύπτη Μέμου Μακρή, κοντά στην εκκλησία του Αγ. Σπυρίδωνα στο Παγκράτι. Τις ξυλογραφίες 1 και 5 φιλοτέχνησε η Βάσω Κατράκη. Οι 4 και 6 η Λουκία Μαγγιώρου. Η 3, τα χαραγμένα χειρόγραφα κείμενα και τα κόκκινα διακοσμητικά, ο Γιώργος Βελισσαρίδης. Οι 2,7, και 8 ο Α. Τάσσος. Το λεύκωμα, που τυπώθηκε μέσα στις συνθήκες της κατοχής και σε παράνομο τυπογραφείο του ΕΑΜ, αποτέλεσε αληθινό εκδοτικό κατόρθωμα.

Το λεύκωμα προλογιζόταν με ένα κείμενο που, εισάγοντας τον αναγνώστη στο περιεχόμενο του βιβλίου, δηλαδή στα χαρακτικά και στα ποιήματα που συνόδευαν το κάθε χαρακτικό, έλεγε: «Μερικά σχεδιάσματα και εικόνες από το ματοβαμμένο δρόμο της Ελευθερίας μέσα στα εκατό τελευταία χρόνια. Μερικά επεισόδια από την ηρωική πάλη του ελληνικού λαού για μια λεύτερη κι αξιοπρεπή ζωή. Από το ματοβρεμένο αυτό μνημόσυνο υψώνεται αυστηρό το κήρυγμα της Ιστορίας: " Οι ελευτερίες των λαών δεν κερδίζονται χωρίς αδιάκοπους αγώνες και ποταμούς αιμάτων". Κ' οι αγώνες αυτοί δεν τελειώσανε ακόμα. Μα σαν άσβηστες ηθικές και πνευματικές εστίες θα λάμπουν στο μέλλον οι πράξεις αυτές της θυσίας και θα εμπνέουν στο λαό ακαταδάμαστο θάρρος, ώσπου να καταχτήσει και να εξασφαλίσει πλέρια τις ελευθερίες του ενάντια σε κάθε οχτρό».

Στην έξω πλευρά κάθε διπλωμένου χαρτιού ένας τίτλος - επίσης χαραγμένος - σηματοδοτούσε το περιεχόμενο των δύο μέσα σελίδων που σχημάτιζε το διπλωμένο χαρτί. Το πρώτο δίφυλλο τιτλοφορούνταν «Ρήγας ο Βελεστινλής». Στην αριστερή μέσα σελίδα ένα τετράστιχο του «Θούριου» του Ρήγα κοσμούνταν με δυο ανθοδέσμια, ενώ η δεξιά σελίδα με ένα χαρακτικό που εικόνιζε μια μάχη Ελλήνων - Οθωμανών. Το δεύτερο δίφυλλο τιτλοφορούνταν «Ελεύθεροι πολιορκημένοι» και περιλάμβανε ένα πεντάστιχο του ομώνυμου σολωμικού ποιήματος και ένα χαρακτικό για το Μεσολόγγι. Το τρίτο δίφυλλο, με τίτλο «Αλβανία», υμνούσε τον αγώνα των γυναικών στο Αλβανικό μέτωπο. Το τέταρτο δίφυλλο, με τίτλο «Η πείνα» σηματοδοτούσε τον αγώνα για την επιβίωση του λαού μας στη γερμανική κατοχή. Το δίφυλλο «Στ' αντάρτικα» εικόνιζε μια «μνημειώδη» μάνα - τη μάνα Λαό - με δυο παιδιά στην προστάτιδα αγκαλιά της. «Αγωνίζονται για λευτεριά και δίκηο», τιτλοφορούνταν το δίφυλλο για τους εκτελεσμένους λαϊκούς ήρωες. Το δίφυλλο «Οι μελλοθάντοι» εικόνιζε την παλλαϊκή διαδήλωση του ΕΑΜ ενάντια στην επιστράτευση. Και το τελευταίο, με τίτλο «Στης Κρήτης», τον αγώνα του κρητικού λαού ενάντια στο Γερμανό κατακτητή.

Αυτό το μεγάλης ιστορικής σημασίας, αλλά και μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας, λεύκωμα, για πρώτη φορά επανακυκλοφόρησε το 1977 σε πιστά ανάτυπα από τις εκδόσεις «Ολκός». Ενα αντίτυπο αυτής της πρώτης, πιστής ανάτυπης έκδοσης του 1977 κατέλιπε, μαζί με ένα ολιγόλογο γράμμα του «στο σύντροφό του "Ριζοσπάστη"», ο αξέχαστος αγωνιστής του ΕΑΜ, ποιητής, μεταφραστής του Ναζίμ Χικμέτ και άλλων σπουδαίων Τούρκων λογοτεχνών και επί χρόνια αφιλοκερδής συνεργάτης του «Ρ», Ερμος Αργαίος.

Η τελική επιθυμία του Ερμου Αργαίου ήταν να παραδοθεί το ανάτυπο στο Αρχείο του ΚΚΕ. Επιθυμία που, βέβαια, έγινε σεβαστή.

Αριστούλα ΕΛΛΗΝΟΥΔΗ