Πολύ συχνά τα θύματα, σε πρώτη φάση, δεν παραιτούνται αλλά προσπαθούν να συμβιβαστούν, κάνουν υπομονή, γαντζώνονται απελπισμένα από τη θέση τους και αυτό γίνεται σε βάρος της σωματικής και της ψυχικής τους υγείας. Κάτι που οδηγεί σε ψυχική εξουθένωση του εργαζόμενου. Στο εξωτερικό έχουν καταγραφεί μέχρι και αυτοκτονίες γι' αυτό το λόγο.

Η Βασιλική εργαζόταν είκοσι χρόνια στην ίδια επιχείρηση και όλοι εκτιμούσαν τη δουλιά της. Σε κάποια στιγμή η επιχείρηση άλλαξε χέρια και οι νέοι εργοδότες ήθελαν να απαλλαγούν από ορισμένους εργαζόμενους και να προσλάβουν άλλους, «δικούς τους», με μικρότερο μισθό. Κάποια από τα νέα «στελέχη» της επιχείρησης ήταν βασιλικότερα του βασιλέως - όπως γίνεται συνήθως - και της κήρυξαν πόλεμο. Ξαφνικά η δουλιά της άρχισε να θεωρείται ακατάλληλη, να μην αξιοποιείται, να «θάβεται». Εκείνη, αν και καταλάβαινε το «παιγνίδι», εξακολουθούσε να εργάζεται φιλότιμα και αποδοτικά. Από ένα σημείο όμως και ύστερα συνειδητοποίησε ότι όσο καλή δουλιά και αν έδινε, θα την έβαζαν στο «συρτάρι». Μίλησε με μια από τις παλιές της προϊστάμενες και της δήλωσε ότι δεν είχε σκοπό να παραιτηθεί και να χαρίσει στη νέα επιχείρηση τους κόπους της - κόπους είκοσι χρονών! Μετά από αυτό, συναίνεσαν - μη μπορώντας να κάνουν διαφορετικά - να την απολύσουν και να της δώσουν την αποζημίωση που εδικαιούτο. Πριν όμως από εκείνη την τελευταία συζήτηση είχαν προσπαθήσει, βάζοντας τις φωνές για κάποια εργασία που τους παρέδωσε, να την κάνουν να χάσει την ψυχραιμία της και να την εξωθήσουν σε παραίτηση.

Αλλη περίπτωση: Νέα κοπέλα η Μαρία, πιεζόταν από τον προϊστάμενό της όχι μόνο να υποκύψει στην ερωτική του πολιορκία, αλλά να γίνει και το «τσιράκι» του, κατασκοπεύοντας τις συναδέλφους της και δίνοντάς του αναφορά πριν σχολάσει. Εκείνη αρνήθηκε ορθά κοφτά. Ο προϊστάμενος βρήκε άλλη εργαζόμενη να κάνει παράλληλα και τις «δυο δουλιές», αλλά άρχισε να κάνει το βίο αβίωτο στην Μαρία. Εκείνη προσέφυγε στο σωματείο της και του έκανε μήνυση. Εκείνος είχε το θράσος να της κάνει επίσης μήνυση για... συκοφαντική δυσφήμιση, αλλά βρέθηκαν κάποιοι συνάδελφοι που πήγαν σαν μάρτυρες στο δικαστήριο και η εργαζόμενη δικαιώθηκε.

Βέβαια, δεν είναι μόνο γυναίκες που γίνονται θύματα απαξιωτικής συμπεριφοράς, αλλά και άντρες. Οπως ο Αντρέας, που ήταν και συνδικαλιστικός εκπρόσωπος των συναδέλφων του. Δεν ήταν εύκολο να τον απολύσουν, όμως τον απομόνωσαν σε ένα μικρό γραφείο, χωρίς να του δίνουν να κάνει καμιά δουλιά, για να του σπάσουν τα νεύρα. Στο τέλος όμως τους τα έσπασε εκείνος και έφυγε παίρνοντας και την αποζημίωσή του.

Πριν από κάποια χρόνια στη Γαλλία οι εργάτριες της επιχείρησης «Μαριφλό», ενώθηκαν και αποφάσισαν να δημοσιοποιήσουν ότι αυτό που ζούσαν ήταν αφόρητο. Στο πολύ ενδιαφέρον βιβλίο της Μαρί -Φρανς Χαϊριγκογιέν «Η ηθική παρενόχληση» (εκδόσεις «Πατάκης»), διαβάζουμε ποια ήταν η εξέλιξη αυτής της υπόθεσης, στην οποία δόθηκε τότε δημοσιότητα. Γράφει:

«Η επιχείρηση μπορεί να "επωφεληθεί" από τη διαστροφή ενός ατόμου για να εξασφαλίσει μεγαλύτερη παραγωγικότητα. Αυτό ακριβώς συνέβη στο εργοστάσιο "Μαριφλό", μια μικρή επιχείρηση ετοίμων ενδυμάτων στο Μοριμπάν.

Στο εργοστάσιο αυτό, όλο το προσωπικό είναι γυναίκες, ακόμη και η γενική διευθύντρια. Μοναδικός άντρας είναι ο διευθυντής, ένας άνθρωπος που περιφρονεί, ταπεινώνει, πληγώνει και προσβάλλει το προσωπικό στο όνομα της παραγωγικότητας. Παρενοχλεί τις εργάτριες για να επιταχύνουν το ρυθμό τους, χρονομετρά τα διαλείμματά τους, τις προσβάλλει και όλα αυτά με τη συνενοχή της γενικής διευθύντριας, η οποία γνωρίζει και εγκρίνει απόλυτα αυτές τις μεθόδους. Στο τέλος οι εργάτριες κατεβαίνουν σε απεργία, αλλά πριν ακόμα ξεσπάσει η σύγκρουση, που θα διαρκέσει έξι μήνες, οι κάμερες της εκπομπής "STRIP - TEASE" του καναλιού FRANCE 3 καταγράφουν την κατάσταση στο εργοστάσιο εστιάζοντας στο συγκεκριμένο διευθυντή.

Παρ' όλο που ξέρει ότι τον κινηματογραφούν, αυτός δεν αλλάζει τίποτα από τις ταπεινωτικές μεθόδους που χρησιμοποιεί. Τις θεωρεί νόμιμες. Δεν αναρωτιέται ούτε στιγμή μήπως κάνει λάθος. Οταν κηρύσσεται η απεργία, στις 9 Ιανουαρίου 1997, 85 από τις 108 εργαζόμενες βγαίνουν από το εργοστάσιο και ζητούν την παραίτηση του διευθυντή.

Το αίτημα γίνεται δεκτό, αλλά απολύονται 64 εργάτριες. Παρόλο που οι μέθοδοι του διευθυντή έχουν καταγγελθεί επίσημα από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, εκείνος βρίσκει αμέσως δουλιά σ' ένα μεγαλύτερο εργοστάσιο»...

Οπως επισημαίνει η συγγραφέας του βιβλίου - που είναι ψυχίατρος με μεγάλη κλινική πείρα - «Οι νέες μορφές εργασίας που αποσκοπούν στην αύξηση της αποδοτικότητας των επιχειρήσεων αγνοώντας τον ανθρώπινο παράγοντα, προκαλούν άγχος και ευνοούν την εκδήλωση της διαστροφής... Το άγχος δε θεωρείται ούτε ασθένεια, ούτε άμεσος λόγος διακοπής της εργασίας. Ωστόσο, οι γιατροί εργασίας και οι ψυχίατροι διαπιστώνουν αύξηση των ψυχοσωματικών διαταραχών, της κατάχρησης οινοπνευματωδών ή ψυχοτρόπων ουσιών, που συνδέεται με την εργασιακή πίεση».

Σήμερα, ο εργαζόμενος/η που περνάει τις πιο δημιουργικές ώρες της ζωής του στη δουλιά, ζει σε μια «βιομηχανία άγχους», χάνει τον εαυτό του και επιστρέφει το βράδυ εξαντλημένος, εξουθενωμένος, ταπεινωμένος. Είναι πολύ δύσκολο να συνέλθει και όταν αυτή η κατάσταση συνεχίζεται, επειδή έχει γίνει στόχος - πολύ συχνά γιατί αντιδρά και δεν υποτάσσεται στην εργοδοσία - τότε μπορεί να αρρωστήσει:

Πονοκέφαλοι, πόνοι στην πλάτη, έκζεμα, κολίτιδα, έλλειψη ενδιαφέροντος για τη ζωή, φοβίες, κατάπτωση, αδυναμία συγκέντρωσης. Τα ηρεμιστικά δεν είναι λύση σ' αυτές τις περιπτώσεις... Καρδιαγγειακά προβλήματα, έλκος του στομάχου, είναι δυνατό να αναπτυχθούν. Ο άνθρωπος, αν είναι υπερευαίσθητος και δεν έχει ψυχική συμπαράσταση, μπορεί να χάσει κάθε όρεξη για ζωή... Πρέπει να αντιδράσει έγκαιρα πριν φτάσει σε μια κατάσταση όπου η μοναδική διέξοδος θα είναι η φυγή. Το άτομο δεν έχει καμιά αξία για τους καπιταλιστές, ούτε τα συναισθήματά του, ούτε η προσφορά του, ούτε το παρελθόν του.

Το ζήτημα είναι βέβαια τι κάνουν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι για να αντιπαλέψουν αυτή την ασυδοσία, που αργά ή γρήγορα, θα απειλήσει όλο και περισσότερους. Σε ατομικό επίπεδο ο θιγόμενος μπορεί να αναζητήσει νομικές συμβουλές, να αποταθεί στην Επιθεώρηση Εργασίας και στο συνδικαλιστικό του φορέα. Αλλά πάνω απ' όλα χρειάζεται δράση του συνδικαλιστικού κινήματος μαζί με τις άλλες διεκδικήσεις για ανθρώπινες συνθήκες δουλιάς, για δημοκρατία στους χώρους εργασίας, για την αποτελεσματική προστασία των εργαζομένων και από αυτού του είδους τις επιθέσεις της εργοδοσίας (και των κάθε λογής μάνατζερ που συμμαχούν με τα αφεντικά για να επιπλεύσουν), ενάντια στην ολοένα αυξανόμενη τρομοκρατία. Μα πάνω απ' όλα να συνειδητοποιήσουν ότι ο αγώνας τους χρειάζεται να καταργήσει τ' αφεντικά. Επομένως χρειάζεται πολιτικός αγώνας ενάντια στη σημερινή πολιτική και την εξουσία που την εφαρμόζει.