ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 8 Μάη 2005
Σελ. /24
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΟ ΡΟΔΟ
Ο γάμος της εργατικής τάξης με την άνοιξη

1. Πρωτομαγιά είναι ο μεγαλύτερος αφορισμός

που δέχτηκε η αστική τάξη. Μπροστά

στα μάτια της συντελέστηκε ο γάμος της

εργατικής τάξης με την άνοιξη.

2. Μόνο στη διαδήλωση της Πρωτομαγιάς

καταλαβαίνεις τι θα πει δεύτε λάβετε φως,

αυτή είναι η δική μας εξόδιος ακολουθία.

3. Πρωτομαγιά είναι η φωτεινή εσχατολογία

του 21ου αιώνα.

4. Ποίηση και Πρωτομαγιά. Στην ώρα του έφτασε το γράμμα από τον τρυφερό Θάνο Κωνσταντινίδη:

«Αγαπητέ μου Γιώργο Κακουλίδη,

Γνωρίζοντας τον θαυμασμό σου για τον Μίλτο Σαχτούρη, καθώς έρχεται ο Μάης, σου θυμίζω αριστουργηματικό σχετικό κείμενό του.

Ισως σου χρειαστεί για το "Ριζοσπάστη".

"Κάποτε ο Μάης ήταν ιδιαίτερος μήνας των ποιητών, όταν οι ποιητές ήταν υμνητές των λουλουδιών. Μετά την υπερρεαλιστική επανάσταση, οι ποιητές δεν έχουν ιδιαίτερο μήνα για να υμνήσουν, υμνούνε όλους τους μήνες. Κι όμως υπάρχουν συνδετικοί κρίκοι στις λέξεις: Μάης - Ποιητές. Οι ποιητές σκορπίζουν το αίμα τους σ' αυτή την πολύτιμη τρέλα που τους κατακαίει. Η εργατική τάξη σκορπίζει το πολύτιμο αίμα της για την καταξίωση δικαιωμάτων της. Το κόκκινο, λοιπόν, είναι το κυρίαρχο χρώμα που φωτίζει και τους δύο: Εργάτες και ποιητές. Κι είναι ακόμα σκοτεινός ο Μάης από ύπουλες αστένειες. Βαθύ, ύπουλο, μαύρο, απροσδόκητο και ανεξιχνίαστο. Κι είναι ακόμα βαρύς από το πολύτιμο πένθος του γένους στις 29 του Μάη 1453.

Τι άλλο να πω;"»

5. Η παρουσία της Πρωτομαγιάς διαλύει

κάθε ιδέα περί χαμένης άνοιξης.

6. Η έμμονη ιδέα της Πρωτομαγιάς εμφανίζεται

μέσα από τα φυλλώματα της άνοιξης είναι ο εξάγγελος της επανάστασης.

7. Πρωτομαγιά είναι το κορυφαίο συνώνυμο της

επανάστασης. Είναι το σώμα του εξεγερμένου

Ζαγρέα Διονύσου που το αίμα του

μας αρπάζει και μας κατακαίει.

8. Πρωτομαγιά είναι η έμμονη ιδέα μιας

κοινωνικής επανάστασης που, αντίθετα με

την ανθοφορία της, η παρουσία της είναι

ανεπαίσθητη.

9. Μαζί μας είναι και οι μέτοικοι Βαλκάνιοι

Ασιάτες και Αφρικανοί, που αποτελούν την

ύστατη ανθοφορία της πόλης. Ερχονται

από τον Αγιο Παντελεήμονα, το Γκάζι

τα Χαυτεία και την πλατεία Βάθης.

10. Την Πρωτομαγιά εμφανίζεται πάντα ο επαναστάτης βιβλιοπώλης Γιώργος Μακρής αυτός που πίστευε πως ακόμα και η καταστροφή και η θνητότητα της μορφής των όντων περιλαμβάνονται στο περίγραμμα της ολοκλήρωσης της ζωής. Σ' αυτόν τον αυτόχειρα χρωστάμε το ποίημα που έγραψε μίαν άνοιξη: Τα κόκκινα σύννεφα

προμηνύοντας άνεμο,

το κόκκινο χωνί του γραμμοφώνου μου...

Εγώ ο γέρος βιβλιοπώλης κι άρρωστος χωρίς

αξίωση ούτε που σκέφτομαι τίποτα, ο Θεός

να μας φυλάει πούλησα μια αντίκα Βενετίας

στον κύριο λοχαγό και ο κύριος λοχαγός,

ο Θεός να τον έχει καλά.

Εγώ γέρος βιβλιοπώλης, άνθρωπος εγώ

χωρίς μεγάλες γνώσεις δεν έχω ανάγκη

να πάω σε συμβολαιογράφο ούτε φοβάμαι

πια. Γέρος κι άρρωστος ανεβαίνω με

τα κόκκινα σύννεφα και πάω.

11. Πανταχού παρούσα η σημειολογία

των δρόμων της Αθήνας στην

Πρωτομαγιά και η διάταξη

των εργατών μέσα της με τα θραύσματα

του ίδιου αέναου λόγου.

12. Πρωτομαγιά χωρίς τον Γιάννη Ρίτσο;

Οχι. Οχι βέβαια, αρκεί να κοιτάξεις

στα μάτια τους νεολαίους και είναι

μέσα τους ακέραιος όπως πάντα.


Του
Γιώργου ΚΑΚΟΥΛΙΔΗ


«Χρώματα» αντίστασης και αγώνα

«Παιδιά της πείνας» (Βάλιας Σεμερτζίδης -1942)
«Παιδιά της πείνας» (Βάλιας Σεμερτζίδης -1942)
Η άνοδος του κινήματος της Εθνικής Αντίστασης, η δημιουργία του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ, έθεσε τις προϋποθέσεις για την προβολή και ανάπτυξη του πολιτικού ρόλου της τέχνης. Με τα δικά τους, ιδιαίτερα «όπλα», οι εικαστικοί δημιουργοί της χώρας μας έδωσαν χρώμα στην ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο. «Σμίλεψαν» τον αγώνα για λευτεριά, «χάραξαν» τα όνειρα για μια Ελλάδα σοσιαλιστική. Μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ, που υπήρξε η ψυχή της ΕΑΜικής Αντίστασης, εμπνεύστηκαν από τον αγώνα ενάντια στο φασισμό και έγραψαν τη δική τους σελίδα στις ένδοξες μέρες της Εθνικής Αντίστασης.

Τα χρόνια του πολέμου ενάντια στο φασισμό έδωσαν νέα ώθηση στη γελοιογραφία και στην εκτέλεση αφισών με θέμα τον ελληνοϊταλικό πόλεμο. Στην περίοδο της δικτατορίας του Μεταξά, ο Γιάννης Κεφαλληνός και οι μαθητές του φιλοτέχνησαν, δωρεάν, αφίσες για τον αγώνα ενάντια στους Ιταλούς. Κορυφαία στιγμή οι τέσσερις αφίσες που γέμισαν τους τοίχους της Αθήνας, φιλοτεχνημένες από τους Α. Τάσσο, Κ. Γραμματόπουλο και Β. Κατράκη. Σ' αυτήν την περίοδο έγιναν και μια σειρά γελοιογραφιών από τον Γιώργο Φαρσακίδη, οι οποίες κυκλοφορούσαν χέρι με χέρι και μερικές ήταν τυπωμένες σε πολύγραφο. Αλλες έγιναν ταμπλό και κρεμάστηκαν.

Η άνοδος του κινήματος της Εθνικής Αντίστασης δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την προβολή και ανάπτυξη του πολιτικού ρόλου της χαρακτικής. Την περίοδο αυτή για πρώτη φορά η χαρακτική απέκτησε τόσο έντονα κοινωνική σημασία. Η προοδευτική, αγωνιστική χαρακτική, η οποία ξεκίνησε με δημοσιεύσεις στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης» και σε άλλα προοδευτικά έντυπα, έγινε η κύρια κατεύθυνση.

Οι Γιώργος Φαρσακίδης, Δημήτρης Γιολδάσης, Κατερίνα Χαριάτη - Σισμάνη, Μέμος Μακρής, Γιάννης Κεφαλληνός, Λουκία Μαγγιώρου, Βάσω Κατράκη, Χρήστος Δαγκλής, Βάλιας Σεμερτζίδης, Χρήστος Καπράλος, Α. Τάσσος, Κώστας Γραμματόπουλος, Αννα Κινδύνη, Γιάννης Στεφανίδης, Ασαντούρ Μπαχαριάν, Γιώργος Σικελιώτης, Γ. Βελισσαρίδης, Θανάσης Απάρτης, Ορέστης Κανέλλης και πολλοί άλλοι ακόμα συνέθεσαν έναν ενιαίο τύπο προπαγανδιστικής τέχνης, σαφή, πειστικό και άμεσο ως προς το περιεχόμενό του. Ξεχωριστή θέση κατέχει η δημιουργία του Αντώνη Πρωτοπάτση, που τα τελευταία χρόνια της ζωής του σκιτσάρει για το «Ριζοσπάστη», τη «Μάχη» και την «Ελεύθερη Ελλάδα».

Εργο της Βάσως Κατράκη από το λεύκωμα του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ (Μάρτης του 1943)
Εργο της Βάσως Κατράκη από το λεύκωμα του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ (Μάρτης του 1943)
Εκτός όμως από τα ζητήματα της επικαιρότητας, ιδιαίτερη ανάπτυξη είχαν τα θέματα που συνδέονταν με τη γενικότερη ιστορία του απελευθερωτικού αγώνα του ελληνικού λαού. Ο αγώνας για εθνική ανεξαρτησία κατανοήθηκε ως λαϊκός αγώνας για ελευθερία και το εθνικό θέμα ως λαϊκό θέμα. Μέσα σ' αυτά τα πλαίσια ιδιαίτερη σημασία κατέχει η δημιουργία του Σπ. Βασιλείου. Τα πρώτα του χαρακτικά, τα οποία αποτελούν την εικονογράφηση στο βιβλίο του Αγγελου Σικελιανού «Ακριτικά», μπορούν να θεωρηθούν ως η αρχή της προπαγάνδισης του αντιστασιακού αγώνα. Σ' αυτό το πνεύμα κινούνται και οι δημιουργίες της Λουκίας Μαγγιώρου. Στο χαρακτικό του 1945 «Χαίρε, ω χαίρε Λευτεριά», απεικονίζεται ο ήρωας πολεμιστής του 1821 και ο αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης. Η Λ. Μαγγιώρου μαζί με την Β. Κατράκη, τον Τάσσο και τον Γ. Βελισσαρίδη συμμετέχουν στο παράνομο άλμπουμ του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, που εκδόθηκε το 1943.

Πιστός στις αρχές του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, ο Τάσσος Αλεβίζος μπήκε στην αντιστασιακή χαρακτική. Η εκφραστικότητα, η δραματικότητα, οι τρόποι καλλιτεχνικής απόδοσης εναρμονίζονται με τη διεθνή επαναστατική τέχνη. Ομως, υπάρχει και μια δεύτερη αρχή, που συνδέεται με τις εθνικές - λυρικές παραδόσεις του δασκάλου του, του Κεφαλληνού.

Τα χρόνια της Αντίστασης έδωσαν νέα πνοή στη δημιουργία της Β. Κατράκη. Η εμφάνιση των Γερμανών, τα βασανιστήρια, οι πένθιμες νεκρικές πομπές, το λαϊκό δικαστήριο, είναι μερικές από τις συνθέσεις αυτής της περιόδου. Τα χρόνια αυτά έβαλαν τη σφραγίδα τους και στο έργο του Β. Σεμερτζίδη. Η δικτατορία του Μεταξά βρίσκει τον Χρ. Δαγκλή σπουδαστή, να συμμετέχει στην παράνομη δουλιά για την ανατροπή της. Αποσπασμένος στην ΕΠΟΝ, εργάζεται παράνομα στα οργανωτικά και παράλληλα χαράσσει ένσημα και άλλο παράνομο υλικό. Το Μάη του 1944 συλλαμβάνεται και μεταφέρεται στο «κελί των μελλοθανάτων» στο Γουδί. Στα χρόνια της Εθνικής Αντίστασης βγήκε ο Δημήτρης Γιολδάσης στο βουνό. Μαζί με άλλους ζωγράφους έκανε τοιχογραφίες με τους ήρωες του '21 (δε σώθηκαν) στο κτίριο του Εθνοσυμβουλίου στις Κορυσχάδες.

Γ. Σικελιώτης, «Ο προδότης» (1943)
Γ. Σικελιώτης, «Ο προδότης» (1943)
Στο χώρο της γλυπτικής ο Μ. Μακρής δημιούργησε έργα που παραμένουν σύμβολα, όχι ενός ανθρώπου, αλλά μιας κοινωνικής δύναμης, του ήρωα λαού, ενώ ο ΕΑΜίτης γλύπτης Θανάσης Απάρτης φιλοτέχνησε (ίσως την Πρωτομαγιά του '44) την «Εκτέλεση». Ζωγράφος και χαράκτης, ο Δ. Μεγαλίδης, από πολύ νωρίς στρατεύτηκε στα ιδανικά της Αντίστασης και του αγώνα. Καρπός αυτής της προσφοράς το μνημειώδες για τη νεότερη ελληνική ιστορία «Λεύκωμα του Αγώνα ΕΑΜ - ΕΛΑΣ 1941-1945». Αγέρωχη, γελαστή, ευαίσθητη και αδάμαστη, η Κατερίνα Χαριάτη - Σισμάνη, ήταν η ζωγράφος που φώτισε με το χρωστήρα της μορφές του έπους της Εθνικής Αντίστασης. Πρωτομάστορας και ποιητής της τέχνης της φωτογραφίας, ο Σπ. Μελετζής χαρακτηρίστηκε ως «φωτογράφος της Εθνικής Αντίστασης». Το έργο του τεράστιο, «μουσείο της εργατιάς, της αγροτιάς, των αγώνων του λαού, όλης της Ελλάδας». Κατέγραψε με το φακό του τα όνειρα, τις ελπίδες, τους αγώνες, τους καημούς και τις προσδοκίες των Ρωμιών, διασώζοντας μέχρι τις μέρες μας, σε άσπρο και μαύρο, μια Ελλάδα με πολλά χρώματα.


Η. ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ



Ευρωεκλογές Ιούνη 2024
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ