που δέχτηκε η αστική τάξη. Μπροστά
στα μάτια της συντελέστηκε ο γάμος της
εργατικής τάξης με την άνοιξη.
2. Μόνο στη διαδήλωση της Πρωτομαγιάς
καταλαβαίνεις τι θα πει δεύτε λάβετε φως,
αυτή είναι η δική μας εξόδιος ακολουθία.
3. Πρωτομαγιά είναι η φωτεινή εσχατολογία
του 21ου αιώνα.
4. Ποίηση και Πρωτομαγιά. Στην ώρα του έφτασε το γράμμα από τον τρυφερό Θάνο Κωνσταντινίδη:
«Αγαπητέ μου Γιώργο Κακουλίδη,
Γνωρίζοντας τον θαυμασμό σου για τον Μίλτο Σαχτούρη, καθώς έρχεται ο Μάης, σου θυμίζω αριστουργηματικό σχετικό κείμενό του.
Ισως σου χρειαστεί για το "Ριζοσπάστη".
"Κάποτε ο Μάης ήταν ιδιαίτερος μήνας των ποιητών, όταν οι ποιητές ήταν υμνητές των λουλουδιών. Μετά την υπερρεαλιστική επανάσταση, οι ποιητές δεν έχουν ιδιαίτερο μήνα για να υμνήσουν, υμνούνε όλους τους μήνες. Κι όμως υπάρχουν συνδετικοί κρίκοι στις λέξεις: Μάης - Ποιητές. Οι ποιητές σκορπίζουν το αίμα τους σ' αυτή την πολύτιμη τρέλα που τους κατακαίει. Η εργατική τάξη σκορπίζει το πολύτιμο αίμα της για την καταξίωση δικαιωμάτων της. Το κόκκινο, λοιπόν, είναι το κυρίαρχο χρώμα που φωτίζει και τους δύο: Εργάτες και ποιητές. Κι είναι ακόμα σκοτεινός ο Μάης από ύπουλες αστένειες. Βαθύ, ύπουλο, μαύρο, απροσδόκητο και ανεξιχνίαστο. Κι είναι ακόμα βαρύς από το πολύτιμο πένθος του γένους στις 29 του Μάη 1453.
Τι άλλο να πω;"»
5. Η παρουσία της Πρωτομαγιάς διαλύει
κάθε ιδέα περί χαμένης άνοιξης.
6. Η έμμονη ιδέα της Πρωτομαγιάς εμφανίζεται
μέσα από τα φυλλώματα της άνοιξης είναι ο εξάγγελος της επανάστασης.
7. Πρωτομαγιά είναι το κορυφαίο συνώνυμο της
επανάστασης. Είναι το σώμα του εξεγερμένου
Ζαγρέα Διονύσου που το αίμα του
μας αρπάζει και μας κατακαίει.
8. Πρωτομαγιά είναι η έμμονη ιδέα μιας
κοινωνικής επανάστασης που, αντίθετα με
την ανθοφορία της, η παρουσία της είναι
ανεπαίσθητη.
9. Μαζί μας είναι και οι μέτοικοι Βαλκάνιοι
Ασιάτες και Αφρικανοί, που αποτελούν την
ύστατη ανθοφορία της πόλης. Ερχονται
από τον Αγιο Παντελεήμονα, το Γκάζι
τα Χαυτεία και την πλατεία Βάθης.
10. Την Πρωτομαγιά εμφανίζεται πάντα ο επαναστάτης βιβλιοπώλης Γιώργος Μακρής αυτός που πίστευε πως ακόμα και η καταστροφή και η θνητότητα της μορφής των όντων περιλαμβάνονται στο περίγραμμα της ολοκλήρωσης της ζωής. Σ' αυτόν τον αυτόχειρα χρωστάμε το ποίημα που έγραψε μίαν άνοιξη: Τα κόκκινα σύννεφα
προμηνύοντας άνεμο,
το κόκκινο χωνί του γραμμοφώνου μου...
Εγώ ο γέρος βιβλιοπώλης κι άρρωστος χωρίς
αξίωση ούτε που σκέφτομαι τίποτα, ο Θεός
να μας φυλάει πούλησα μια αντίκα Βενετίας
στον κύριο λοχαγό και ο κύριος λοχαγός,
ο Θεός να τον έχει καλά.
Εγώ γέρος βιβλιοπώλης, άνθρωπος εγώ
χωρίς μεγάλες γνώσεις δεν έχω ανάγκη
να πάω σε συμβολαιογράφο ούτε φοβάμαι
πια. Γέρος κι άρρωστος ανεβαίνω με
τα κόκκινα σύννεφα και πάω.
11. Πανταχού παρούσα η σημειολογία
των δρόμων της Αθήνας στην
Πρωτομαγιά και η διάταξη
των εργατών μέσα της με τα θραύσματα
του ίδιου αέναου λόγου.
12. Πρωτομαγιά χωρίς τον Γιάννη Ρίτσο;
Οχι. Οχι βέβαια, αρκεί να κοιτάξεις
στα μάτια τους νεολαίους και είναι
μέσα τους ακέραιος όπως πάντα.
Τα χρόνια του πολέμου ενάντια στο φασισμό έδωσαν νέα ώθηση στη γελοιογραφία και στην εκτέλεση αφισών με θέμα τον ελληνοϊταλικό πόλεμο. Στην περίοδο της δικτατορίας του Μεταξά, ο Γιάννης Κεφαλληνός και οι μαθητές του φιλοτέχνησαν, δωρεάν, αφίσες για τον αγώνα ενάντια στους Ιταλούς. Κορυφαία στιγμή οι τέσσερις αφίσες που γέμισαν τους τοίχους της Αθήνας, φιλοτεχνημένες από τους Α. Τάσσο, Κ. Γραμματόπουλο και Β. Κατράκη. Σ' αυτήν την περίοδο έγιναν και μια σειρά γελοιογραφιών από τον Γιώργο Φαρσακίδη, οι οποίες κυκλοφορούσαν χέρι με χέρι και μερικές ήταν τυπωμένες σε πολύγραφο. Αλλες έγιναν ταμπλό και κρεμάστηκαν.
Η άνοδος του κινήματος της Εθνικής Αντίστασης δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την προβολή και ανάπτυξη του πολιτικού ρόλου της χαρακτικής. Την περίοδο αυτή για πρώτη φορά η χαρακτική απέκτησε τόσο έντονα κοινωνική σημασία. Η προοδευτική, αγωνιστική χαρακτική, η οποία ξεκίνησε με δημοσιεύσεις στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης» και σε άλλα προοδευτικά έντυπα, έγινε η κύρια κατεύθυνση.
Οι Γιώργος Φαρσακίδης, Δημήτρης Γιολδάσης, Κατερίνα Χαριάτη - Σισμάνη, Μέμος Μακρής, Γιάννης Κεφαλληνός, Λουκία Μαγγιώρου, Βάσω Κατράκη, Χρήστος Δαγκλής, Βάλιας Σεμερτζίδης, Χρήστος Καπράλος, Α. Τάσσος, Κώστας Γραμματόπουλος, Αννα Κινδύνη, Γιάννης Στεφανίδης, Ασαντούρ Μπαχαριάν, Γιώργος Σικελιώτης, Γ. Βελισσαρίδης, Θανάσης Απάρτης, Ορέστης Κανέλλης και πολλοί άλλοι ακόμα συνέθεσαν έναν ενιαίο τύπο προπαγανδιστικής τέχνης, σαφή, πειστικό και άμεσο ως προς το περιεχόμενό του. Ξεχωριστή θέση κατέχει η δημιουργία του Αντώνη Πρωτοπάτση, που τα τελευταία χρόνια της ζωής του σκιτσάρει για το «Ριζοσπάστη», τη «Μάχη» και την «Ελεύθερη Ελλάδα».
Πιστός στις αρχές του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, ο Τάσσος Αλεβίζος μπήκε στην αντιστασιακή χαρακτική. Η εκφραστικότητα, η δραματικότητα, οι τρόποι καλλιτεχνικής απόδοσης εναρμονίζονται με τη διεθνή επαναστατική τέχνη. Ομως, υπάρχει και μια δεύτερη αρχή, που συνδέεται με τις εθνικές - λυρικές παραδόσεις του δασκάλου του, του Κεφαλληνού.
Τα χρόνια της Αντίστασης έδωσαν νέα πνοή στη δημιουργία της Β. Κατράκη. Η εμφάνιση των Γερμανών, τα βασανιστήρια, οι πένθιμες νεκρικές πομπές, το λαϊκό δικαστήριο, είναι μερικές από τις συνθέσεις αυτής της περιόδου. Τα χρόνια αυτά έβαλαν τη σφραγίδα τους και στο έργο του Β. Σεμερτζίδη. Η δικτατορία του Μεταξά βρίσκει τον Χρ. Δαγκλή σπουδαστή, να συμμετέχει στην παράνομη δουλιά για την ανατροπή της. Αποσπασμένος στην ΕΠΟΝ, εργάζεται παράνομα στα οργανωτικά και παράλληλα χαράσσει ένσημα και άλλο παράνομο υλικό. Το Μάη του 1944 συλλαμβάνεται και μεταφέρεται στο «κελί των μελλοθανάτων» στο Γουδί. Στα χρόνια της Εθνικής Αντίστασης βγήκε ο Δημήτρης Γιολδάσης στο βουνό. Μαζί με άλλους ζωγράφους έκανε τοιχογραφίες με τους ήρωες του '21 (δε σώθηκαν) στο κτίριο του Εθνοσυμβουλίου στις Κορυσχάδες.