ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Το όνομά μου είναι Ισμαήλ

Ο Ισμαήλ είναι μουσουλμάνος από το Κάιρο της Αιγύπτου. Εργάζεται γκαρσόνι στην Πλατεία Βάθης. Μέσα στο καφέ δεσπόζει η φωτογραφία της Ουμ Καλσούμ, της ιέρειας του τραγουδιού όλου του αραβικού κόσμου. Ετυχε να δω μαζί με τον Ισμαήλ από την τηλεόραση του μαγαζιού το χτύπημα που έγινε στο θέρετρο Σαρμ ελ Σεΐχ.

Πώς είδες Ισμαήλ, αυτό το χτύπημα. Ποια είναι η γνώμη σου;

Το Ισλάμ το καταστρέφει αυτό που λέτε εσείς οι Ελληνες «Αγία Τριάδα»: Αμερικανοί, Αγγλοι και οι φανατικοί. Μιλάω για το φτωχό Ισλάμ, την πλειοψηφία, που πεθαίνει μέσα στη λάσπη.

Ναι, αλλά και η απέναντι όχθη έχει σχιζοφρενείς φανατικούς... Ενας φίλος μου που γύρισε πρόσφατα από την Αμερική μού είπε τρομαγμένος πως οι εκπομπές στην τηλεόραση κατακλύζονται από προτεστάντες που ζητούν να βομβαρδιστεί η Μέκκα και οι ιεροί τόποι των μουσουλμάνων, για να βγει έτσι αληθινή η Αποκάλυψη του Ιωάννη, να δικαιωθεί, δηλαδή, η προφητεία της επιστροφής του Χριστού. Με όλα αυτά που συμβαίνουν πιστεύεις πως υπάρχουν περιθώρια διαλόγου μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων;

Τώρα πια είναι δύσκολο. Τη στιγμή μάλιστα που συνεχίζεται η κατοχή στο Ιράκ, δεν έχει λυθεί το Παλαιστινιακό, και βασιλεύει το Γκουαντάναμο.

Και να σκεφτεί κανείς πως υποτίθεται ότι αυτός ο πόλεμος έγινε για μας, γενικά, τους μουσουλμάνους, για ανθρωπιστικούς λόγους. Οταν οι μουσουλμάνοι ακούν για βοήθεια των Αμερικανών γελάνε με την ψυχή τους και θυμούνται πάντα μια ιστορία του Σεΐχη ποιητή Σααντί: «Μια ομάδα από Δερβίσηδες που είχαν φτάσει στο έσχατο όριο της πείνας αποφάσισαν να δεχτούν τροφή από έναν κακό άνθρωπο, που όμως ήταν γνωστός για τη γενναιοδωρία του. Ο ίδιος ο Σααντί, στο περίφημο ποίημά του, τους συμβουλεύει τα εξής: "Το λιοντάρι δεν τρώει τα αποφάγια του σκύλου, ακόμα κι αν πεθάνει από την πείνα στη φωλιά του. Αφήστε το σώμα σας να υποφέρει από την πείνα. Μη ζητάτε εύνοια από τον ανάξιο"». Είτε το θέλουμε είτε όχι η αλήθεια είναι ότι σε κάποια φάση οι φανατικοί μουσουλμάνοι και ο Οσάμα κάποτε όχι μόνο συνεργάστηκαν με τους Αμερικανούς αλλά δέχτηκαν και τη βοήθειά τους. Ενα πρόβλημα, επίσης, που θα προέκυπτε σ' ένα διάλογο θα ήταν σίγουρα το γεγονός ότι οι Αμερικανοί, αγνοώντας την ιστορία μας, μας θεωρούν εμάς τους μουσουλμάνους, υποδεέστερους, σχεδόν σαν ζώα. Πόσοι, αλήθεια, από τους Δυτικούς γνωρίζουν ότι ο δερβίσης Χουτζβίρι ανέλυε, σχεδόν οχτακόσια χρόνια πριν από τον Αϊστάιν, με τεχνικούς όρους την ταυτότητα του χρόνου και του χώρου. Αφήνω κατά μέρος την αρχιτεκτονική, και ας μιλήσουμε για την ποίηση, που είναι ποίηση ενότητας, θέλοντας να τα περιλάβει όλα χωρίς να αφήσει τίποτα απ' έξω.

Παράδειγμα: «Ο σπόρος του σουφισμού ρίχτηκε τον καιρό του Αδάμ, φύτρωσε τον καιρό του Νώε, βλάστησε τον καιρό του Αβραάμ, άρχισε να μεγαλώνει στον καιρό του Μωυσή, έφτασε σε ωριμότητα τον καιρό του Ιησού, και έδωσε άφθονο κρασί τον καιρό του Μωάμεθ». Βεβαίως, δεν πρέπει να ξεχάσω τον Τζελαλουντίν Ρούμι: «Αν υπάρχει κάποιος εραστής στον κόσμο, ω μουσουλμάνοι, αυτός είμαι εγώ. Αν υπάρχει κάποιος πιστός ή χριστιανός ερημίτης, αυτός είμαι εγώ.

[...] Οι εβδομήντα δύο πίστεις και αιρέσεις στον κόσμο, στην πραγματικότητα, δεν υπάρχουν: Μα το Θεό, κάθε πίστη και αίρεση είμαι εγώ. Η γη, ο αέρας, το νερό και το πυρ κι ακόμα το σώμα και η ψυχή είμαι εγώ. Η αλήθεια και το ψέμα, το καλό και το κακό, το εύκολο και το δύσκολο, από την αρχή ως το τέλος, η γνώση και η μάθηση και ο ασκητισμός και η ευσέβεια και η πίστη είμαι εγώ. Το πυρ της κόλασης, μάλιστα, με τις πύρινες φλόγες, ναι, και ο παράδεισος και η Εδέμ και τα Ουρί είμαι εγώ. Αυτή η γη και ο ουρανός με όλα όσα βαστάζουν, οι άγγελοι, τα πνεύματα και το ανθρώπινο γένος είμαι εγώ».

Το Απόλυτο Ρόδο θα χαθεί για λίγο στα Δωδεκάνησα. Καλό καλοκαίρι!

Του
Γιώργου ΚΑΚΟΥΛΙΔΗ

Αγώνας για το δίκιο

Ενα από τα κορυφαία έργα του Αισχύλου που στρέφεται εναντίον της τυραννίας και της βίας, την τραγωδία «Προμηθέας Δεσμώτης», παρουσιάζει το Θεσσαλικό Θέατρο, σε σκηνοθεσία Κώστα Καζάκου και με τον ίδιο να ερμηνεύει τον ομώνυμο ρόλο, στο Φεστιβάλ Επιδαύρου στις 19 και 20 Αυγούστου και σε μεγάλη περιοδεία στην Ελλάδα και την Κύπρο.

Ο «Προμηθέας Δεσμώτης» είναι το πρώτο μέρος μιας τριλογίας, τα δύο δράματα της οποίας (Προμηθέας Λυόμενος και Προμηθέας Πυρφόρος) έχουν σωθεί αποσπασματικά. Ο Αισχύλος ήταν φυσικό να υμνήσει τον Προμηθέα, ο οποίος όχι μόνο έδωσε την ευεργετική φωτιά στους ανθρώπους, αλλά έθεσε τις βάσεις για την υλική και πνευματική πρόοδο της Αθήνας, η οποία μεταλαμπαδεύτηκε στον υπόλοιπο κόσμο.

Ο Δίας, ο νέος κυρίαρχος του κόσμου, σκοπεύει να εξοντώσει το ανθρώπινο γένος. Ομως, ο Προμηθέας αντιδρά στα σχέδιά του, αντιστέκεται, χαρίζει στους ανθρώπους τη φωτιά και τους σώζει από την καταστροφή. Ο Δίας, για να τον τιμωρήσει, τον καρφώνει στα βράχια της Σκυθίας, στέλνοντας το μήνυμα ότι στη νέα τάξη που εγκαθίδρυσε δεν υπάρχουν περιθώρια για ανυπακοή. Ο Προμηθέας υπομένει το μαρτύριό του με αλύγιστη θέληση και διαμηνύει την πίστη του ότι θα επικρατήσει το δίκιο.

Στην τραγωδία αυτή, εκτός από τη σύγκρουση του Προμηθέα με τον Δία, υπάρχουν και άλλες συγκρούσεις και αντιθέσεις, όπως αυτή του Προμηθέα και των οργάνων του Δία, του Κράτους, της Βίας, του Ηφαίστου και του Ερμή, και αυτή του Δία με την Ιώ και τις Ωκεανίδες.

Αντίδραση στην εξουσία

Ο Κώστας Καζάκος «Προμηθέας»

«Ολες αυτές οι αντιθέσεις» - σημειώνει ο Κώστας Καζάκος - «προβάλλουν το μήνυμα πως η αντίδραση στην εξουσία είναι ο μόνος τρόπος για την κατάκτηση της ελευθερίας, του αμοιβαίου σεβασμού και της δικαιοσύνης. Ο αγώνας του Προμηθέα είναι αγώνας για την εξέλιξη και τον πολιτισμό».

Ο Αισχύλος με τη μορφή του Προμηθέα προβάλλει την ισχυρή θέληση ενός προσώπου που δε διστάζει, από αγάπη για τον άνθρωπο και τη δικαιοσύνη, να υποβληθεί σε ένα αβάσταχτο μαρτύριο και να διδάξει πως η πρόοδος και η προκοπή του ανθρώπου περνά μέσα από τον κόπο, το μόχθο, τις συγκρούσεις και τις αντιθέσεις.

«Οταν ο Δίας πήρε την εξουσία κι εγκαταστάθηκε στον Ολυμπο» - σημειώνει ο Κώστας Καζάκος - «αποφάσισε να αφανίσει από προσώπου γης το ανθρώπινο γένος. Οι κακόμοιροι οι άνθρωποι, σαν άβουλα βρέφη, γυρίζανε εδώ κι εκεί, στην τύχη, τρομοκρατημένοι από το φόβο του θανάτου, ζούσαν σαν μερμηγκάκια, τρωγλοδύτες, μέσα σε σκοτεινές κι ανήλιαγες σπηλιές. Ο Προμηθέας τούς φύτεψε στο μυαλό τυφλές ελπίδες και τους απάλλαξε από το φόβο του θανάτου. Υστερα τους παρέδωσε την πολύτιμη φωτιά, τους έδωσε τα γράμματα και τους αριθμούς, τους έμαθε τις τέχνες και τις επιστήμες όλες. Η σκέψη των ανθρώπων κινητοποιήθηκε και απόκτησαν αυτογνωσία. Αρχισαν να παρατηρούν και να μετρούν τον κόσμο γύρω τους. Κι ύστερα κοίταξαν κατά πάνω. Κι αντίκρισαν τον ευεργέτη τους, τον Προμηθέα, να κρέμεται καρφωμένος σε ένα ανεμοδαρμένο φαράγγι τιμωρημένος από τον τύραννο, επειδή πολύ τους ανθρώπους αγάπησε. Κι άκουσαν τον αθάνατο αυτό Εωσφόρο, να τους φωνάζει»:

Αγωνιστείτε για την αλήθεια

«Αξιοποιήστε τα δώρα που σας χάρισα, βάλτε το μυαλό σας να δουλέψει, ανάψτε τη φωτιά της γνώσης, βάλτε φωτιά στον κόσμο, πάρτε το κακοτράχαλο μονοπάτι κι ελάτε εδώ πάνω στις κορφές, σπάστε τις αλυσίδες μου κι ελευθερώστε με! Μόνον εσείς μπορείτε! Αγωνιστείτε σαν κι εμένα! Υπερήφανα, ασυμβίβαστα! Γίνετε άφοβοι σαν κι εμένα! Τότε θα γίνετε αθάνατοι σαν κι εμένα! Και τότε θα αποκαλυφθεί στα μάτια σας η αλήθεια! Οπως την προφήτεψε η μάνα μου, η αρχαία Τιτανίδα η Θέμιδα: "Οταν οι άνθρωποι θα κοιτάξουν άφοβα τον ουρανό, τότε ο Δίας και η παρέα του, θα το βάλουν στα πόδια τρέχοντας, θα εξαφανιστούν και θα χαθούν μέσα στην παγωμένη μοναξιά των αστεριών"».

Μετάφραση Οδυσσέας Νικάκης, σκηνοθεσία Κώστας Καζάκος, Β' σκηνοθέτης Σοφοκλής Πέππας, σκηνικά - κοστούμια Φαίδων Πατρικαλάκις, χορογραφίες Αγγελική Στελλάτου, μουσική Γιούρι Στούπελ, φωτισμοί Χριστίνα Θανάσουλα.

Παίζουν: Προμηθέας: Κώστας Καζάκος, Ιώ: Φιλαρέτη Κομνηνού, Ερμής: Κωνσταντίνος Καζάκος, Ωκεανός: Βασίλης Κολοβός, Ηφαιστος: Δημήτρης Ναζίρης, Κράτος: Χρήστος Κάλλοου, Βία: Κατερίνα Φωτιάδη. Χορός 16 Ωκεανίδων: Αδριανή Τουντοπούλου, Χρύσα Διαμαντοπούλου, Κατερίνα Φωτιάδη, Μαρία Συριανού, Μαρία Συκιανάκη, Χρύσα Παπά, Γιολάντα Μπαλαούρα, κ.ά.

Το υπόλοιπο πρόγραμμα της περιοδείας έχει ως εξής: Δημοτικό Θέατρο Ξάνθης (9/8), Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων (10/8), Υπαίθριο Δημοτικό Αλεξανδρούπολης (11/8), Ολυμπία - Θέατρο Φλόκα (22/8), Αρχαίο Ωδείο Πάτρας (24 - 25/8), Αργος Αρχαίο Θέατρο (27/8), Θέατρο Αυλίδας (28/8). Αμφιθέατρο Δήμου Παπάγου (1/9), Παλιό Εργοστάσιο Κρόνος Ελευσίνα (3/9), Θέατρο Λιμανιού Μεσολόγγι (4/9), Θέατρο Βουγιουκλάκη Βριλήσσια (7/9), Θέατρο Ρεματιάς Χαλάνδρι (10 - 11/9), Κατράκειο (14/9), Θέατρο Δάσους Θεσσαλονίκη (16 - 17/9).