Καλομελετημένη και καλοσχεδιασμένη είναι η επιχείρηση χειραγώγησης της νεολαίας που στήνεται απ' τα πρώτα κιόλας χρόνια που αρχίζει να διαμορφώνεται η συνείδηση των νέων. Σ' αυτή την κατεύθυνση, πολύτιμο εργαλείο είναι το ίδιο το δημόσιο σχολείο. Αλλωστε, η επίσημη εκπαίδευση αποτελεί έναν απ' τους πιο βασικούς μηχανισμούς που χρησιμοποιεί η αστική τάξη για την εδραίωση της πολιτικής και οικονομικής της κυριαρχίας.

Παραθέτουμε στη συνέχεια ορισμένα μόνο, αλλά χαρακτηριστικά, αποσπάσματα από το βιβλίο «Αρχές Οικονομίας» (έκδοση 6η, 2005) που διδάσκεται στην Α΄ τάξη του Ενιαίου Λυκείου ως υποχρεωτικό μάθημα.

Στο όγδοο κεφάλαιο (αφορά τη μισθωτή εργασία), στην παράγραφο 8.4 με τον τίτλο «Πρόσληψη των Μισθωτών» (σελίδες 114-115) διαβάζουμε: «Οι επιχειρήσεις προσλαμβάνουν, όταν χρειάζονται, μισθωτούς. Οι επιχειρήσεις κάνουν προσλήψεις, όταν αυξάνεται ο όγκος της παραγωγής τους και χρειάζονται περισσότερους εργαζόμενους για να δουλέψουν τα μηχανήματα ή για να διεκπεραιώσουν τις λοιπές εργασίες. Κάνουν προσλήψεις, επίσης, όταν χρειάζονται κάποιους εργαζόμενους ειδικευμένους στη χρήση νέου εξοπλισμού ή στην παροχή νέων υπηρεσιών στην επιχείρηση (τεχνογνωσία)».

Το κείμενο συνεχίζει με αναφορά στις απολύσεις: «Από την άλλη πλευρά, οι επιχειρήσεις μπορούν να απολύουν τους μισθωτούς, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις και με διαδικασίες που προβλέπονται από τους εργατικούς νόμους».

Η εργασία (και κατά συνέπεια η ανεργία) συνδέεται άμεσα με τις ανάγκες των επιχειρήσεων και όχι με την παραγωγή προϊόντων για την ικανοποίηση των σύγχρονων και πραγματικών αναγκών των εργαζομένων. Εντεχνα και από πολύ νωρίς καλλιεργείται στους νέους η συνείδηση ότι είναι νομοτελειακό και αναγκαίο να χάνουν τη δουλιά τους όταν αυτό επιβάλλει η καπιταλιστική κερδοφορία. Η «ανταγωνιστικότητα» πάνω απ' όλα, πριν ακόμα ο νέος βγει καλά καλά στην αγορά εργασίας.

Ωστόσο, για να μην υπάρχουν... παρεξηγήσεις για το ρόλο που μπορεί να παίξει η υπάρχουσα εργατική νομοθεσία, επισημαίνεται: «Γενικώς, όμως, ο επιχειρηματίας έχει την ελευθερία να επιλέγει τους μισθωτούς που θα εργαστούν στην επιχείρησή του. Για την επιλογή του προσωπικού τους οι επιχειρήσεις χρησιμοποιούν διάφορα κριτήρια, τα οποία συχνά διαφέρουν από επιχείρηση σε επιχείρηση. Προφανώς οι επιχειρήσεις θέλουν να προσλάβουν τους καλύτερους διαθέσιμους εργαζόμενους, αλλά είναι πολύ δύσκολο να γνωρίζουν τις ικανότητες των υποψηφίων για εργασία, πριν τους δώσουν τη δυνατότητα να εργαστούν στο περιβάλλον της επιχείρησης».

Χαρακτηριστικό της προσπάθειας αθώωσης της εργοδοτικής ασυδοσίας είναι ότι, εκτός από το επίπεδο εκπαίδευσης και την προηγούμενη εργασιακή εμπειρία, στα κριτήρια που σύμφωνα με το σχολικό βιβλίο, «λειτουργούν ως ενδείξεις των εργασιακών, τεχνικών και κοινωνικών δεξιοτήτων των υποψήφιων εργαζομένων», καταγράφεται και το εξής:

«Η οικογενειακή κατάσταση των υποψηφίων, που δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μια μόνιμη σύνδεση επιχείρησης-μισθωτού (όταν ο υποψήφιος έχει σημαντικές οικογενειακές υποχρεώσεις) ή, αντίθετα, την ευχέρεια στην επιχείρηση να τον απολύσει, χωρίς να έχει ηθικές δεσμεύσεις»! Με απλά λόγια: είσαι γυναίκα και σχεδιάζεις να κάνεις οικογένεια και παιδιά; Καταγράφεται στα «μείον» του βιογραφικού σου, αφού δημιουργείς δεσμεύσεις τέτοιες που μπορεί να δημιουργήσουν δυσκολίες στο ξεζούμισμά σου από τον εργοδότη.

Στη συνέχεια, αναγνωρίζεται λίγο-πολύ ως φυσικό και αναμενόμενο το να πετά στο δρόμο και να αντικαθιστά ο εργοδότης τους εργαζόμενους όποτε... «του καπνίσει», κάνοντας και χρήση κάθε ελαστικής μορφής απασχόλησης που του χαρίζει η υπάρχουσα νομοθεσία. Ετσι, αφού αναφέρεται ότι «ορισμένες επιχειρήσεις θέλουν να έχουν ένα σχετικά μόνιμο προσωπικό...», διευκρινίζεται: «Αλλες επιχειρήσεις, όμως, δεν ενδιαφέρονται να διατηρήσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα το ίδιο προσωπικό, γιατί το μισθολογικό κόστος στην περίπτωση αυτή είναι αυξημένο. Προτιμούν, συνεπώς, να προσλαμβάνουν και να απολύουν συχνά τους εργαζόμενους. Ετσι, τα κριτήρια που διαμορφώνουν για τις προσλήψεις προσαρμόζονται σ' αυτή τη στρατηγική της επιχείρησης».

Απ' το σχολικό βιβλίο δε λείπει η αναφορά στο «διευθυντικό δικαίωμα» (παράγραφος 8.2, «Εργοδότες και μισθωτοί: Η σύμβαση εργασίας», σελ. 111-112). Ενώ αναφέρεται ότι «το διευθυντικό δικαίωμα δεν είναι χωρίς περιορισμούς. Περιορίζεται από τους εργατικούς νόμους, οι οποίοι ρυθμίζουν πολλές πτυχές της εργασιακής σχέσης, όπως το ωράριο, την υπερωριακή εργασία (δηλαδή την εργασία μετά το κανονικό ωράριο), τις εργάσιμες μέρες και αργίες, τις άδειες απουσίας για ανάπαυση (ετήσια άδεια), για σπουδές ή για τοκετό, τους κανόνες υγιεινής και α σφάλειας στο χώρο εργασίας, την κοινωνική ασφάλιση κτλ.».

Ο ίδιος ο ορισμός του διευθυντικού δικαιώματος νομιμοποιεί την εντατικοποίηση: «Διευθυντικό δικαίωμα σημαίνει το δικαίωμα του εργοδότη να οργανώνει την εργασία με τον τρόπο που επιθυμεί και να απαιτεί συγκεκριμένη ποιότητα στο παραγόμενο προϊόν ή υπηρεσία και συγκεκριμένους χρόνους εκτέλεσης της εργασίας (ρυθμός παραγωγής)».

Δεν είναι δύσκολο να ανακαλύψει κανείς τα αποτελέσματα της χειραγώγησης μέσα στους χώρους δουλιάς. Οπως επισημαίνει στο «Ρ» νεαρή εργαζόμενη από την ΙΝΤΡΑΚΟΜ, πριν αυξηθούν οι απολύσεις και οι συμβασιούχοι, υπήρχε ακόμα πιο γόνιμο έδαφος για να καλλιεργήσει η εργοδοσία στους εργαζόμενους έναν τρόπο σκέψης ιδιαίτερα «βολικό»: Υπήρχαν εργαζόμενοι που έλεγαν «κάνω υπερωρία όχι γιατί έχω ανάγκη, αλλά γιατί μου το ζήτησε η εταιρία», ταυτίζοντας τα συμφέροντα της επιχείρησης με τα δικά τους, με αντιλήψεις του τύπου «Είμαστε πρώτοι στα Βαλκάνια», «Είμαστε καλή εταιρία», στην κατεύθυνση «Είμαστε όλοι μια οικογένεια». Είναι χαρακτηριστικό ότι, μόλις η επιχείρηση μπήκε στο χρηματιστήριο, αρκετοί εργαζόμενοι έσπευσαν να γίνουν μικρομέτοχοι.

Η Αντιγόνη Μαλλάτου, μέλος της διοίκησης του Συνδέσμου Ξενοδοχοϋπαλλήλων Αθήνας, προσθέτει ότι, νεαροί συνάδελφοι που οι συνδικαλιστές συναντούν σε τόπους δουλιάς, συχνά δε μιλάνε, λένε ότι δεν τους νοιάζει, ότι είναι «προσωρινοί». «Κι εγώ προσωρινή ξεκίνησα στα 16 μου, κι είμαι τώρα 27», τονίζει η Αντιγόνη. «Πολλές φορές περνά στους νέους η αντίληψη ότι ή θα γίνω στέλεχος, ή θα φύγω απ' τον κλάδο, γι' αυτό και δεν ασχολούμαι με σωματεία και τέτοια πράγματα. Εμείς λέμε ότι δε θα γίνουν όλοι στελέχη, μόνο όσοι θέλει ο εργοδότης. Το λένε άλλωστε και οι ίδιοι οι εργοδότες: "τα στελέχη μάς είναι άχρηστα, εργάτες θέλουμε"...».