Ας ξεκινήσουμε με τον τίτλο. Factotum σημαίνει ο χειρώναξ, ο ανειδίκευτος εργάτης! Τέτοιος εργάτης υπήρξε πολλές φορές, και για μεγάλα διαστήματα της ζωής του, ο τραγικός, πράγματι, συγγραφέας Τσαρλς Μπουκόφσκι! Και λέμε τραγικός, γιατί ο γεννημένος στη Γερμανία (1920), από Πολωνό πατέρα (φαντάρο του αμερικανικού στρατού στη Γερμανία, στον Α' παγκόσμιο πόλεμο), και Γερμανίδα μητέρα (γνωρίστηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου), Αμερικανός «περιθωριακός» συγγραφέας, είχε μια δύσκολη και τραγική, κατά μία έννοια, ζωή.

Ο πατέρας Μπουκόφσκι, η μητέρα και ο μόλις 2χρονος Τσαρλς, το 1922 φτάνουν στην Αμερική και εγκαθίστανται στο Λος Αντζελες. Πέρα από την εχθρότητα των γειτόνων, για τη γερμανική καταγωγή του, έχει να αντιμετωπίσει και το βίαιο πατέρα του, ο οποίος τον ταλαιπωρεί μέχρι και πέρα από την εφηβεία του. Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, μια αρρώστια, η οποία σχετιζότανε με την ακμή, μεταμορφώνει (σημαδεύει) φρικτά το πρόσωπό του! Στη γωνία τον περιμένει το ποτό! Γίνεται από νωρίς αλκοολικός!

Ο Μπουκόφσκι, «μοιραία» περνάει στο περιθώριο. Στο περιθώριο που γίνεται και το «θέμα» του μεγαλύτερου, για να μην πούμε ολόκληρου, του συγγραφικού του έργου. Εκεί μέσα (στο περιθώριο) θα ζήσει, θα κάνει έρωτα, θα αγαπήσει, θα παντρευτεί (δυο φορές), θα κάνει παιδιά (μια κόρη), θα πεθάνει (1994)!

Για να επιβιώσει, μέχρι να έρθει η επιτυχία (πρώτα έγινε αποδεκτός από την Ευρώπη και μετά από την πατρίδα του, την Αμερική), ο Μπουκόφσκι κάνει διάφορες χειρωνακτικές εργασίες (οδηγός φορτηγού, χειριστής ασανσέρ, εργάτης σε εργοστάσιο παρασκευής σκυλοτροφών κι άλλες παρόμοιες «δουλιές του ποδαριού») και παράλληλα γράφει. Γράφει για να ανακουφιστεί και για να ξεφύγει από την αποπνικτική ζωή του.

Και ενώ ο Μπουκόφσκι άρχισε να γράφει από το 1941, η επιτυχία ήρθε μόλις μετά το 1980! Και αφού πρώτα (1970) ο φίλος του εκδότης Τζον Μάρτιν του «έκοψε» ένα ισόβιο μισθό (100 δολάρια τη βδομάδα).

Απαλλαγμένος ο Μπουκόφσκι από την αγωνία και το άγχος της επιβίωσης, στο μεταξύ είχε μετακομίσει από το Λος Αντζελες στη Νέα Υόρκη, αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά στο γράψιμο. Ενα γράψιμο βιωματικό και γι' αυτό, ως ένα σημείο, αληθινό. Στα μέσα του 1980 και μέχρι το τέλος της ζωής του, ο Μπουκόφσκι ζει, επί τέλους, μέσα στην ασφάλεια και στην αναγνώριση. Στο μεταξύ, βέβαια, ο ίδιος έχει γίνει κομμάτια!

Η ταινία του Μπεντ Χάμερ (έγραψε και το σενάριο, μαζί με τον Τζιμ Σταρκ), «Factotum», που στηρίζεται στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Τσαρλς Μπουκόφσκι, περιγράφει ένα «μικρό» μέρος από την τραγωδία που αναφέραμε πιο πάνω! Μας διηγείται ένα «κομμάτι» από τη ζωή του Χένρι Τσινάκι (του άλτερ έγκο του Μπουκόφσκι).

Η κινηματογραφική διήγηση, απλή και στρωτή, χωρίς εξεζητημένες γωνιές λήψης και εντυπωσιακά πλαναρίσματα, κλασική θα έλεγε κανείς, είναι απαλλαγμένη από σκόπιμες -και περιττές- συγκινήσεις. Ο σκηνοθέτης αρνείται να καταφύγει σε φτηνές και «εντυπωσιακές» λύσεις. Θέλει να μας γνωρίσει απλά το συγγραφέα, τον οποίο δείχνει να εκτιμά! Και το κάνει αυτό με μεγάλο σεβασμό. Ομως, ακριβώς αυτός ο σεβασμός και αυτή η εκτίμηση, φαίνεται, εμπόδισε το δημιουργό της ταινίας, να κάνει μια βαθύτερη ενδοσκόπηση του «φαινόμενου» Μπουκόφσκι! Η ταινία, τελικά, καταναλώνεται στην εξωτερική περιγραφή. Σε εξωτερικά στιγμιότυπα. Δεν αναζητεί και δε φτάνει στις αιτίες. Παίρνει σαν δεδομένη τη ζωή και τη στάση του συγγραφέα απέναντι σε αυτή τη ζωή. Και υποκύπτοντας, από σεβασμό και από την κακώς εννοούμενη εκτίμηση, για τον άνθρωπο και δημιουργό Μπουκόφσκι, προχωράει ακόμα περισσότερο. Συμφωνεί με τη στάση του συγγραφέα, αφήνοντας ασχολίαστη την αδυναμία του να ελέγξει τις παρορμήσεις του. Αποδέχεται την επιπόλαιη και εξωτερική συμπεριφορά του. Αποτέλεσμα: η ταινία είναι μια μικρή «αγιογραφία».

Ο θεατής, αν θέλει να γνωρίσει τον πραγματικό Τσαρλς Μπουκόφσκι, πρέπει να ξεπεράσει το σκόπελο της αγιογράφησης. Πρέπει ο ίδιος, με τις δικές του πληροφορίες και τις δικές του ικανότητες, να μελετήσει το «φαινόμενο» Μπουκόφσκι διαβάζοντας, όπως λέμε, ανάμεσα από τις γραμμές της ταινίας! Να αναζητήσει το «γιατί» των συμπεριφορών και των πράξεων του ήρωα. Να μην αρκεστεί στον εντυπωσιασμό ενός, σε πρώτη ανάγνωση, άκριτα ανυπάκουου ανθρώπου που περιγράφει η ταινία. Γιατί, η ανυπακοή του Μπουκόφσκι, όπως αυτή εκφράζεται στην ταινία, δε συνοδεύεται από πολιτική πρόταση. Είναι απλώς, μια άρνηση! Μια «παιδική» άρνηση. Μια απλή άρνηση, ενός ατίθασου παιδιού και όχι ενός ώριμου άντρα!

Δεν υπακούω στο σύστημα και περνάω στο περιθώριο δε σημαίνει ήττα του συστήματος. Σημαίνει ήττα δική σου! Σημαίνει την κοπανάω. Αν, τελικά, καταφέρω να την κοπανήσω. Το σύστημα, ωστόσο, παραμένει εκεί. Ετοιμο να κατασπαράξει τον επόμενο Μπουκόφσκι ή και εσένα, όταν σε ξαναβρεί μπροστά του! Με άλλα λόγια, εγώ το βάζω στα πόδια και «γαία πυρί μειχθήτω» πίσω μου, δεν είναι στάση ζωής. Είναι υποχώρηση!

Εναν τέτοιο Μπουκόφσκι μας γνωρίζει η ταινία. Εναν Μπουκόφσκι που τα βάζει με τα μικροαφεντικά, όπως θα έκανε ο πρώτος απροσάρμοστος νέος, και όχι έναν ώριμο συγγραφέα, που έχει καταλάβει τους νόμους της κοινωνίας και γι' αυτό πιάνει τον ταύρο από τα κέρατα και τον χτυπάει σαν χταπόδι! Αλλά, μπορεί η ταινία να έχει δίκιο! Γιατί, ίσως, ένας τέτοιος άνθρωπος και συγγραφέας να ήταν και ο αληθινός Μπουκόφσκι..!

Παίζουν: Ματ Ντίλον, Λίλι Τέιλορ, Μαρίζα Τόμεϊ.

Σαμ Σέπαρντ - Γκάμπριελ Μαν

Δεν είναι, κατ' ανάγκη, κακό για ένα δημιουργό να επιμένει σε ένα θέμα, σε μια αναζήτηση. Να «παραλλάσσει» την ανησυχία του. Φτάνει, βέβαια, κάθε φορά να προχωράει ένα ακόμα βήμα προς την ολοκλήρωση της σκέψης του!

Φοβάμαι ότι ο Βιμ Βέντερς, στις ταινίες του που «γυρίζει» στην Αμερική, σε αντίθεση με αυτές που γυρίζει στην Ευρώπη, δεν εξελίσσεται και δεν εξελίσσει και τη σκέψη του. (Ποιος θα ξεχάσει την «Αγωνία του Τερματοφύλακα στο Χτύπημα του Πέναλτι» ή «Τα Φτερά του Ερωτα»;). Ο Βιμ Βέντερς της Αμερικής δείχνει να έχει εγκλωβιστεί από το μαγνητισμό του αμερικανικού ονείρου, από το μαγνητισμό της αμερικανικής επαρχίας. Επαναλαμβάνει και επαναλαμβάνεται!

20 χρόνια μετά το «Παρίσι Τέξας», ο Γερμανός σκηνοθέτης, που τον αγκάλιασε η Αμερική και αυτός ανταπέδωσε με ευχαρίστηση, επαναλαμβάνει, κατά κάποιο τρόπο, και με κάθε ευκαιρία, την πρώτη απόπειρα. Και αυτή τη φορά, όπως και τότε, βοήθησε στο σενάριο (παίζει και τον κύριο ρόλο) ο Σαμ Σέπαρντ. Θέμα της νέας τους ταινίας είναι - τι άλλο; - η αμερικανική επαρχία! Οι άνθρωποι! Ο χώρος και ο χρόνος! Και, κυρίως, η αμερικανική οικογένεια. Αυτός ο πόλος - θεσμός της Αμερικής.

Ο Βιμ Βέντερς, όπως θα έκανε ο κάθε ενσωματωμένος, υποκύπτει στο αμερικανικό δόγμα πατρίς, θρησκεία, οικογένεια! Φτιάχνει μια ταινία, ύμνο στις οικογενειακές σχέσεις. Γυρίζει ένα οικογενειακό και κοινωνικό μελό, για να μας πει πολύ φωναχτά: «Ζήτω η οικογένεια»! Ακριτα και χωρίς κοινωνιολογικο-πολιτική δικαιολόγηση. Λες και η οικογένεια είναι μια «θεία» εντολή και όχι μια κοινωνική ιστορική αναγκαιότητα. Η οποία έχει ημερομηνία εμφάνισης και ημερομηνία λήξης!

Τέλος πάντων! Ενας άντρας κυνηγός αφήνει πίσω του ένα παιδί, καρπό μιας εφήμερης σχέσης, και μια προδομένη γυναίκα, που υπέκυψε στη γοητεία του. (Σε κάθε πέρασμά του αυτός ο άντρας αφήνει πίσω του παιδιά και γυναίκες προδομένες)! Αφήνει, ακόμα, τη μάνα του, που ποτέ δεν έπαψε να τον αγαπά και να τον περιμένει. Στο μεταξύ αυτός γυρίζει ταινίες γουέστερν! Είναι, δηλαδή, ο εκφραστής της αγροτικής (επαρχιακής) ζωής στον κινηματογράφο. Γίνεται διάσημος, αλλά δεν είναι ευτυχισμένος! Δεν έκανε ποτέ οικογένεια. Είναι ένα ρεμάλι!

Μια μέρα, λοιπόν, αυτό το ρεμάλι, υπακούοντας στο ένστικτό του, θέλοντας να βρει τον εαυτό του, το πραγματικό νόημα της ζωής, παρατάει το γύρισμα και επιστρέφει στις ρίζες του! Στη μάνα του και, στη συνέχεια, στη γυναίκα που παράτησε και το παιδί τους, που δεν ήξερε ούτε καν την ύπαρξή του. Πιάνεται από πάνω τους σαν το ναυαγό! (Αυτός τους έχει περισσότερο ανάγκη)! Τελικά, βρήκε το νόημα της ζωής! Μια γυναίκα, ένα παιδί! (Και ένα δεύτερο παιδί από μια άλλη γυναίκα, που στο μεταξύ έχει πεθάνει)! Αυτή τη φορά ο καουμπόης δεν πρόκειται να επαναλάβει το λάθος του. Θα μείνει κοντά στους δικούς του. Ωριμος, πια, θα «στήσει» την οικογένεια, που δεν έστησε όταν ήταν ανώριμος!

Αν τη συγκεκριμένη ταινία τη γύριζε ένας μέτριος σκηνοθέτης, θα τον έριχναν στον Καιάδα. Ο Βέντερς, όμως, στολίζει αυτό το οικογενειακό μελό με θαυμάσιες εικόνες. Πολλές φορές μάλιστα οι εικόνες του ξεπερνάνε και αυτόν τον ίδιον. Ξεφεύγουν από το μελό και γίνονται σχόλιο, για μια Αμερική που πολύ λίγα γνωρίζουμε. Για την Αμερική της επαρχίας. Οπου μοιάζει με μια απέραντη Πρέβεζα του Καρυωτάκη!

Παίζουν: Σαμ Σέπαρντ, Τζέσικα Λανγκ, Τιμ Ροθ, Εύα Μαρί Σεντ, Σάρα Πόλεϊ, Γκάμπριελ Μαν.

Κεν Γουατανάμπι (και μια μικρή γκέισα)!

Η ταινία θα απασχολήσει σίγουρα τους κινηματογραφόφιλους. Είναι μια μεγάλη παραγωγή και διακινείται από ένα μεγάλο γραφείο διανομής! Εχει ήδη γίνει πολύ -και ακριβή- διαφήμιση και θα γίνει και άλλη. Ομως, γιατί ακριβώς πρόκειται;

Πρόκειται για μια ταινία ύμνο στην Γκέισα! Για έναν τουριστικό οδηγό των γνωστών γυναικείων φιγούρων της Ανατολής. Για ένα νέο «Ιλια Ντάρλινγκ» (Τα Παιδιά του Πειραιά). Οπου καλόκαρδες και κακόκαρδες Ασιάτισσες πόρνες, διασκεδάστριες με όλες τις έννοιες, για την ακρίβεια, διασταυρώνουν και διασταυρώνονται με τα πάθη τους. Κάπου στο βάθος, υπάρχει και η άδικη κοινωνία. Σε πρώτο πλάνο, πάντως, υπάρχει η «γυναικεία» τσαχπινιά και οι «καλοί» πάτρωνες!

Ολα αυτά τα «υπέροχα» και άκρως «αληθινά» τα κατέγραψε και τα αφηγείται, σε πρώτο πρόσωπο, μάλιστα, σαν να είναι ο ίδιος η γκέισα δηλαδή, ο Αμερικάνος συγγραφέας Αρθουρ Γκόλντεν, στο ομότιτλο βιβλίο του (κυκλοφορεί και στα ελληνικά). Τις αναμνήσεις του κ. Γκόλντεν (γκέισα) τις μετέφερε στον κινηματογράφο, με εξαιρετικό αισθητικά τρόπο, ομολογούμε, ο κ. Μάρσαλ. Τις αναμνήσεις του ο Αρθουρ Γκόλντεν τις ντύνει με «επιστημονικά» χαρακτηριστικά (ο ίδιος είναι καθηγητής της Ιαπωνικής Τέχνης).

Συγγραφέας και σκηνοθέτης κατέβαλαν μεγάλες προσπάθειες, για να μας διδάξουν τα μυστικά των γκεϊσών! Να μη μας φύγει καμία λεπτομέρεια. Οσοι είδαμε την ταινία γίναμε πλουσιότεροι σε γνώσεις για τις ασκήσεις, τις προσπάθειες και τις θυσίες, που πρέπει να καταβάλει μια γυναίκα προκειμένου, σύμφωνα με την ταινία, να γίνει άξια να φέρει τον τίτλο της γκέισας! Οχι, σαν τις δικές μας ή τις διάφορες αλλοδαπές, που πιάνουν την μπάρα και νομίζουν πως γίνανε χαριτωμένες και ελκυστικές! Αξιες να κρατούν «συντροφιά» σε «υψηλά» πρόσωπα!

Τώρα αξίζει, λέτε, τον κόπο, να βάλουμε σε συζήτηση το ζήτημα ότι πρόκειται για εμπόριο λευκής σάρκας, για πορνεία; Για πράγματα, δηλαδή, που δε σηκώνουν τουριστικές αντιμετωπίσεις και ψευτοεπιστημονικές καταγραφές; Φοβάμαι ότι δε θα βρούμε άκρη. Αφήστε τους, λοιπόν, στον κόσμο τους. Τυλιγμένους στα κιμονό των ανοησιών τους. Δεν υπάρχει κανένα σημείο επαφής. Αυτοί είναι γκέισες και το ευχαριστιούνται!

Παίζουν: Ζανγκ Ζίγι, Κεν Γουατανάμπι, Μισέλ Γέο.