Μια σημαντική έκθεση για δύο πρωτοπόρους καλλιτέχνες και συντηρητές της πολιτιστικής κληρονομιάς μας εγκαινιάζει το Βυζαντινό Μουσείο
Τιμητικό Δίπλωμα του ΚΚΕ στον Α. Γκλίνο για την προσφορά του στη διάσωση του Αρχείου
Στην εποχή μας, όπου η κυρίαρχη κουλτούρα χαρακτηρίζεται από την παρακμή του αστικού διαφωτισμού, μέσω της «μετάλλαξής» του στο σύγχρονο πολιτιστικό ιμπεριαλισμό - με ό,τι αυτό συνεπάγεται: από τον «ευνουχισμό» κάθε έννοιας αισθητικού κριτηρίου μέχρι τα τηλεοπτικά «σκουπίδια» - αποτελεί πια είδηση κάθε μουσειακή επιλογή που επιμένει να αναδεικνύει λαμπρές, όσο και ελάχιστα γνωστές στο ευρύ κοινό, «σελίδες» από τη μεγάλη περιπέτεια που ακούει στο όνομα «διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς».
Μία τέτοια είδηση είναι η έκθεση που εγκαινιάζει στις 27 Φλεβάρη το Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας με τίτλο «Μαΐστορες - Φώτης Ζαχαρίου, Αντώνης Γκλίνος», που θα διαρκέσει έως τις 26 Απρίλη. Ενας τίτλος λιτός, αλλά με πολύ «βαρύ» περιεχόμενο, αφού οι «μάστορες» αυτοί συγκαταλέγονται μεταξύ των επιφανών πρωτοπόρων - εκφραστών της «ηρωικής εποχής της συντήρησης των έργων τέχνης στην Ελλάδα» όπως πολύ εύστοχα αναφέρει το κείμενο του μουσείου.
Πρόκειται για δύο καλλιτέχνες και διανοούμενους, δύο προοδευτικά πνεύματα που αφιέρωσαν το εξαιρετικό ταλέντο και την απόλυτη αγάπη τους για την πολιτιστική κληρονομιά του λαού, ώστε να τη διατηρήσουν ζώσα για τις μελλοντικές γενιές. Και το έκαναν αυτό ανυποχώρητα και με τη σεμνότητα που χαρακτηρίζει εν γένει το προοδευτικό κομμάτι της γενιάς τους.
Ανάδειξη, όχι μόνο συντήρηση
Α. Γκλίνος: «Αυτοπροσωπογραφία»
Ο Φώτης Ζαχαρίου, ο «μαστρο - Φώτης» για τους συνεργάτες του, γεννήθηκε στην Αθήνα το 1909. Το 1927, έπειτα από εισαγωγικές εξετάσεις πέρασε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών και εντάχθηκε στο εργαστήριο ζωγραφικής του Ουμβέρτου Αργυρού. Από τα σπουδαστικά του χρόνια εντάχτηκε στο αριστερό κίνημα. Στον πόλεμο του '40 επιστρατεύτηκε και πολέμησε στην Αλβανία. Το 1941 μαζί με τον παιδικό του φίλο Τάσο Αλεβίζο (τον χαράκτη Τάσσο), την Λουκία Μαγγιώρου, τον Μέμο Μακρή, τον Κώστα Πλακωτάρη και την Βάσω Κατράκη συγκρότησαν την πρώτη ομάδα αντιστασιακών καλλιτεχνών. Ηταν η ομάδα που θα «τροφοδοτούσε» τον προπαγανδιστικό μηχανισμό του ΕΑΜ με έντυπα, χαρακτικά, σχέδια αφισών, ακόμη και λευκώματα, ενώ, από την πρώτη στιγμή θα λειτουργούσε και σαν «αποκούμπι» για τους καλλιτέχνες, με τη διοργάνωση συσσιτίων γι' αυτούς, αλλά και με τη σύσταση του Καλλιτεχνικού Επιμελητηρίου. Μέχρι και αίθουσα εκθέσεων κατάφερε να οργανώσει, τη γνωστή ως «γκαλερί Μουρ». Το Δεκέμβρη του 1944 εξορίστηκε στην Ελ Ντάμπα της Αιγύπτου.
Η καλλιτεχνική του πορεία συνεχίστηκε με την αγιογράφηση ναών, σε συνεργασία με τον Αγήνορα Αστεριάδη και τον Α. Τάσσο. Από το 1950 εργάστηκε ως συντηρητής στην Υπηρεσία Αναστήλωσης Αρχαίων και Ιστορικών Μνημείων της Ελλάδος. «Για περισσότερα από τριάντα χρόνια» σημειώνεται στο κείμενο του Βυζαντινού Μουσείου «σάρωσε με τα συνεργεία του την Ελλάδα και την Κύπρο, συντηρώντας έναν τεράστιο αριθμό εικόνων (Πάτμο, Καστοριά, Μουσείο Μπενάκη, Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο κ.ά.), τοιχογραφιών (Πρωτάτο, Μονή Χιλανδαρίου και Σταυρονικήτα στο Αγιον Oρος, Αγιο Δημήτριο κ.ά.), ψηφιδωτών, ρωμαϊκών, παλαιοχριστιανικών και βυζαντινών μνημείων της Θεσσαλονίκης και της Βέροιας καθώς και άλλων μνημείων. Ανήκει στη γενιά που για πρώτη φορά προσπάθησε να εφαρμόσει τη συντήρηση των έργων τέχνης με μια αντίληψη που βρίσκεται πιο κοντά στη σύγχρονη έννοιά της, δηλαδή τη διατήρηση της αισθητικής, ιστορικής, καλλιτεχνικής αξίας των έργων και όχι μόνο την επισκευή, επιδιόρθωση ή επιζωγράφισή τους. Σε αυτόν οφείλουμε ότι διασώθηκαν έργα που βρίσκονταν ένα βήμα πριν από την οριστική καταστροφή τους. Παράλληλα, ασχολήθηκε με τη φωτογραφική τεκμηρίωση των εργασιών συντήρησης, δημιουργώντας έτσι ένα τεράστιο φωτογραφικό αρχείο (30.000 φωτογραφίες), το οποίο ανήκει πλέον στο Βυζαντινό Μουσείο».
Τιμητικό Δίπλωμα του ΚΚΕ στον Α. Γκλίνο: Το ιστορικό Ψήφισμα του Εθνικού Συμβουλίου στις Κορυσχάδες «που διασώθηκε και συντηρήθηκε χάρη και στη δική σας συμβολή (...)»
Ηταν στέλεχος του «Κεντρικού Εργαστηρίου Συντήρησης και Αποκαταστάσεως Ζωγραφιών και Ψηφιδωτών», το οποίο ιδρύθηκε το 1965 στο Βυζαντινό Μουσείο. Δίδαξε στη «Σχολή Εκπαιδεύσεως Συντηρητών Αρχαίων» του Βυζαντινού Μουσείου. Δε σταμάτησε να συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις, ενώ πραγματοποίησε και ατομικές. Αυτή η συγκλονιστική πορεία κατέληξε με τον θάνατό του τον Απρίλη του 2001. Είναι αξιοπρόσεκτο το γεγονός ότι αυτή η σημαντική πορεία του στην υπηρεσία Αναστήλωσης ήταν πάντα με σύμβαση. Ουδέποτε μονιμοποιήθηκε. Και, όπως φαίνεται, ουδέποτε διεκδίκησε κάτι τέτοιο, όχι λόγω «σνομπισμού», αλλά γιατί ένιωθε πάντα βαθιά μέσα του καλλιτέχνης. Δηλαδή ελεύθερος.
«Διάλογος» με τη μνήμη
Με τον Αντώνη Γκλίνο ο «Ριζοσπάστης» συναντήθηκε σε μια πολύ δύσκολη στιγμή για την εφημερίδα και το ΚΚΕ: τις καταστροφικές πλημμύρες του 1994 που έπληξαν και το Αρχείο του Κόμματος. Ηρθε για να βοηθήσει στη διάσωση με τη σεμνότητα που διακρίνει τους κορυφαίους επιστήμονες, όχι μόνο με την έννοια της τεράστιας γνώσης του αντικειμένου τους, αλλά και της πεποίθησης ότι αυτή η γνώση δε σημαίνει τίποτα αν δεν υπηρετεί το λαό.
Ζωγράφος, αλλά και συντηρητής βιβλίων και χαρτιού, «από τους πρωτεργάτες της συντήρησης χαρτώου υλικού, υλικό παραμελημένο ως τότε στην Ελλάδα», όπως μας ενημερώνει το σημείωμα του Βυζαντινού Μουσείου, ο Α. Γκλίνος, την εποχή που διασώζει το Αρχείο ήταν επίκουρος καθηγητής στα ΤΕΙ και τμηματάρχης Α' του υπουργείου Πολιτισμού.
Φ. Ζαχαρίου: Ελ Ντάμπα, «Το πλύσιμο των πιάτων» (1945)
Ηδη είχε τεράστια σχετική εμπειρία από τη συμμετοχή του στις εργασίες συντήρησης των αρχείων του ελληνικού κράτους και είχε πάρει μέρος ως σπουδαστής στο Ινστιτούτο Παθολογίας Βιβλίου της Ρώμης στη διάσωση των αρχείων της Φλωρεντίας μετά την πλημμύρα του ποταμού Αρνου. Η πρώτη μεγάλη αγωνία είναι «να βγουν όλα από τη λάσπη και να πλυθούν φύλλο φύλλο» δήλωνε στο «Ρ» για το Αρχείο, προσθέτοντας: «Είναι συγκινητικό, με τι αγάπη, τι φροντίδα, τα παιδιά του Κόμματος βγάλανε αυτό το υλικό από τη λάσπη. Είναι άθλος. Είναι μία ηράκλεια προσπάθεια».
Γεννήθηκε στην Τρίπολη το 1936. Το 1954 ξεκίνησε σπουδές στην ΑΣΚΤ, όπου παρακολούθησε το εργαστήρι ζωγραφικής του Ανδρέα Γεωργιάδη. Από το 1956 μέχρι το 1958 μαθήτευσε κοντά στον ζωγράφο - αγιογράφο Φώτη Κόντογλου. Το 1964 πήρε τριετή κρατική υποτροφία και σπούδασε στη Ρώμη στο Ινστιτούτο Παθολογίας του Βιβλίου. Παράλληλα, παρακολούθησε μαθήματα Νωπογραφίας στη Δημοτική Σχολή του San Giacomo και συντήρηση τοιχογραφιών και φορητών εικόνων στο Κεντρικό Ινστιτούτο Συντήρησης της Ρώμης. Πραγματοποίησε μορφωτικά ταξίδια στην Ισπανία, στη Γαλλία, στο Βέλγιο και την Ολλανδία. Κατά τα έτη 1970 - 1971 εργάστηκε στο Παρίσι όπου ενημερώθηκε πάνω στις σύγχρονες καλλιτεχνικές τάσεις. Το 1988, στα πλαίσια των μορφωτικών ανταλλαγών, πήγε με τρίμηνη υποτροφία στη Γερμανία για μετεκπαίδευση πάνω στη συντήρηση του βιβλίου και του χαρτιού.
Φ. Ζαχαρίου: «Διαδήλωση, 25/3/1942»
Δούλεψε συστηματικά στη Μονή Σινά και στο Αγιον Ορος επικεντρώνοντας αρχικά το ενδιαφέρον του στην προστασία των βιβλίων και των εγγράφων που φυλάσσονταν στις βιβλιοθήκες των Μονών, σχεδιάζοντας και κατασκευάζοντας ειδικούς φακέλους και ερμάρια. Φρόντισε για την οργάνωση και στελέχωση εργαστηρίων συντήρησης χαρτιού σε Εφορείες και στη Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαιοτήτων, αναλαμβάνοντας την εποπτεία αλλά και την εκτέλεση εργασιών σε όλη την Ελλάδα.
Από το 1962 έλαβε μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ πραγματοποίησε πολλές ατομικές. Εργα του βρίσκονται σε πινακοθήκες και ιδιωτικές συλλογές της Ελλάδας και του εξωτερικού.
Με αφορμή την έκθεσή του στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Τριπόλεως δήλωνε στο «Ρ» (στην Ηλιάννα Μόρτογλου) τον Σεπτέμβρη του 1995: «Από εκεί αντλώ τα θέματά μου: Από τη ζωή, το θάνατο, τη χαρά, την ομορφιά. Ποτέ δε θα πάψει να με συγκινεί και να με ξεσηκώνει η ήρεμη ομορφιά των απλών, συγκεκριμένων θεμάτων που συναντώ κάθε στιγμή γύρω μου». Εφυγε από τη ζωή το 1998.
Φ. Ζαχαρίου: «Γυναίκες της Αττικής» (1941 - 1944)
Γρηγόρης ΤΡΑΓΓΑΝΙΔΑΣ Το μεγαλύτερο και σημαντικότερο μέρος του πληροφοριακού υλικού καθώς και οι φωτογραφίες προέρχονται από το Βυζαντινό Μουσείο
Σχήμα Μάχης
Θέμα πρώτο: Πώς μια λέξη αποκτά ξαφνικά μεταφυσικό περιεχόμενο και αυτό που εκφράζει ως «λέξη», ως βασικό στοιχείο επικοινωνίας, δηλαδή, και συνεννόησης στο πεδίο των κοινωνικών σχέσεων, δεν προκύπτει από αυτό που γεννάει η κίνηση της ιστορίας, η καθημερινή πάλη, με άλλα λόγια, ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις και τα ζωτικά τους συμφέροντα, αλλά μια σκόπιμη επικοινωνιακή «σπέκουλα». Προκύπτει, επομένως, από αυτό που συντηρεί και δυναμώνει τη στασιμότητα, εξυπηρετεί τη συντηρητική σκέψη και υποστηρίζει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο οπισθοδρομικές πολιτικές. Κι αυτό είναι σύγχρονο φαινόμενο που η ελληνική γλώσσα έχει χάσει την αυτονομία της, όσον αφορά στη δυνατότητά της να αναπαράγεται και να λειτουργεί ως κοινωνικός μηχανισμός, με βάση τους δικούς της κανόνες, αλλά έχει μετατραπεί σε άθλιο εργαλείο στα χέρια της εξουσίας με ένα και μοναδικό σκοπό: Να συσκοτίζει τις πολιτικές της αποφάσεις και να αποπροσανατολίζει τους χρήστες της γλώσσας που είναι ο Λαός. Σας θυμίζω το δόλιο τρόπο με τον οποίο η «γνώση» έγινε «κατάρτιση», η «εργασία» «απασχόληση» κτλ., κτλ.
Θέμα δεύτερο: Πώς κατάφεραν τα γνωστά ΜΜΕ με την αφόρητη μιζέρια της γλωσσολογικής τους βιοτεχνίας να μετατρέψουν τη λέξη «ανασχηματισμός» από έναν απλό τεχνικό όρο σε αυτοδύναμο θεωρητικό σύστημα, με δική του αυτοτέλεια και με πολιτικό περιεχόμενο. Ενα σύστημα, με άλλα λόγια, που είναι ενδεχόμενο να σημαίνει πολιτικούς αναπροσανατολισμούς και ιδεολογικές μετατοπίσεις ικανές να προκαλέσουν ακόμα και κυβερνητικές κρίσεις.
Θέμα τρίτο: Πώς τα κατάφεραν τελικά να πείσουν όλους τους άλλους, εκτός από εμάς τους μόνιμα «καχύποπτους» κομμουνιστές, ότι τώρα με τον «ανασχηματισμό» όλα θα αλλάξουν! Οι υπουργοί Οικονομίας και Εργασίας θα καλέσουν το ΠΑΜΕ για να συναποφασίσουν τα νέα μεροκάματα, τους νέους μισθούς και τις ακόμα πιο νέες συντάξεις. Ο υπουργός Γεωργίας θα καλέσει την ΠΑΣΥ για να συζητήσουν με ποιο τρόπο θα ανατρέψουν τη νέα ΚΑΠ. Ο υπουργός του Πολιτισμού θα καλέσει τους αρχαιολόγους για να συζητήσει μαζί τους με ποιο τρόπο θα μεταφέρουν τον Παρθενώνα αλλού για να μην καταστρέφεται από τη μόλυνση της πρωτεύουσας. Και ο υπουργός Χωροταξίας και τα λοιπά θα μεταβεί στη Θεσσαλονίκη για να εγκαινιάσει το μετρό, που τόσα χρόνια κατασκευαζόταν μυστικά και γι' αυτό δεν το έπαιρναν χαμπάρι οι Θεσσαλονικείς και γκρίνιαζαν χωρίς λόγο. Οσο για τους τραπεζίτες, αχ αυτοί οι πονόψυχοι τραπεζίτες, αυτοί μετά τον ανασχηματισμό θα πάρουν απόφαση να αναθέσουν εν λευκώ στην ΟΤΟΕ να συντάξει το κείμενο των συλλογικών συμβάσεων και να επενδύσουν όλα τα κέρδη τους την Παιδεία και την Υγεία. Με άλλα λόγια θα πάρουν την απόφαση να γεμίσουν την Ελλάδα με καινούρια σχολεία, καινούρια νοσοκομεία, τέτοια και όσα χρειάζεται ο λαός.
Θέμα τέταρτο: Πώς κατάφεραν τελικά, ώστε το μόνο που προέκυψε από τον ανασχηματισμό να είναι ένα κυβερνητικό σχήμα «μάχης», έτσι το χαρακτήρισαν. Και ήτανε η μόνη αλήθεια, γιατί δεν πρόλαβαν να σκορπιστούν οι μυρωδιές από τα θυμιατά του κυρίου Χριστόδουλου, που ευλόγησε με την αγιαστούρα του τη «νέα» κυβέρνηση και η αστυνομία ξεσπάθωσε στη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα ενάντια στους απεργούς και στους απελπισμένους εργάτες. Σηκώθηκαν τα «ανασχηματισμένα» γκλομπς, πετάχτηκαν τα «ανασχηματισμένα» χημικά και όλοι μαζί εξουσιαστές και εξουσιαζόμενοι πήγαν σφιχταγκαλιασμένοι να ευχαριστήσουν τη «νέα» εξουσία που φορώντας το ανασχηματισμένο της φόρεμα, σφύριζε αδιάφορα στη γωνία γελώντας. Και δω είναι το πέμπτο και τελευταίο θέμα.
Πώς τα κατάφεραν τελικά να μας κοροϊδέψουν και πάλι;
Κυρίως φύλλο 
Feeds
