Την πλήρη απαλλαγή του κράτους από την υποχρέωσή του να παρέχει στους πολίτες μια σειρά από κοινωνικές υπηρεσίες επιχειρούν να παγιώσουν κυβέρνηση και Κεντρική Ενωση Δήμων και Κοινοτήτων Ελλάδας (ΚΕΔΚΕ) (στην ηγεσία της οποίας βρίσκονται ΝΔ, ΠΑΣΟΚ και ΣΥΝ) μέσα από την εξαγγελθείσα αναθεώρηση του Συντάγματος.

Ηδη, σε αυτή την κατεύθυνση και στο όνομα της δήθεν αυτονομίας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και της αναβάθμισης του ρόλου της στο πολιτικό και διοικητικό σύστημα, η αναθεώρηση του 2001 θεσμοθέτησε τη δυνατότητα να δίνεται στους δήμους, υποχρεωτικά, η διαχείριση και μη τοπικών υποθέσεων, δηλαδή κρατικών. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η διάσπαση του ενιαίου δημόσιου χαρακτήρα μιας σειράς υποθέσεων και διευκολύνεται έτσι, όπως είναι προφανές, η ιδιωτικοποίησή τους. Η επιδίωξη αυτή συνάδει με τη γενικότερη κατεύθυνση μείωσης των κρατικών δαπανών, ενώ επιφέρει και μια ιδεολογική «νίκη» της αντίληψης που λέει ότι κάθε υπηρεσία που παρέχεται θα πρέπει να πληρώνεται αδρά.

Την πολιτική αυτή επιλογή, που καλύπτεται πίσω από την αρχή της εγγύτητας - ότι δηλαδή κάθε υπηρεσία θα πρέπει να ασκείται από τον φορέα που βρίσκεται πιο κοντά στον πολίτη - πληρώνουν ήδη οι δημότες.

Παραδειγματικά αναφέρουμε την τύχη των κρατικών παιδικών και βρεφονηπιακών σταθμών, οι οποίοι αφού μεταφέρθηκαν υποχρεωτικά στους δήμους, στοιχίζουν τώρα στους δημότες υψηλά τροφεία. Η κάλυψη του συνόλου των δαπανών λειτουργίας τους από το κράτος δεν εφαρμόστηκε ποτέ, όπως ποτέ δεν προβλέφτηκε το κόστος για την αναβάθμιση των υπηρεσιών που παρέχονται και των επιπλέον αναγκών σε προνηπιακή εκπαίδευση.

Η αρχή της εγγύτητας, όπως και καμία άλλη, δεν μπορεί από μόνη της να εγγυηθεί καλύτερες μέρες για τους εργαζόμενους. Κύρια σημασία έχει στην υπηρεσία τίνος τίθεται κάθε φορά μια επιλογή, μια αρχή. Με δεδομένο ότι ο θεσμός της Αυτοδιοίκησης αποτελεί κομμάτι του κρατικού μηχανισμού, τις όποιες αρμοδιότητες λάβει, θα κληθεί να τις ασκήσει με τέτοιον τρόπο ώστε να υπηρετήσει το σύστημα στο οποίο λειτουργεί. Γι' αυτό το λόγο άλλωστε, και πέρα από τις δυσκολίες που θέτει το ίδιο το σύστημα στην άσκηση από τους δήμους μιας φιλολαϊκής πολιτικής, θεσμοθετούνται και οι εγγυήσεις ώστε να υπάρχουν εκτροπές. Ενα ακόμη «καπέλο» στην Αυτοδιοίκηση - πέρα από το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας και τα νομοθετήματα - είναι και ο διορισμένος γενικός γραμματέας Περιφέρειας, ο οποίος φροντίζει για τη «σωστή» λειτουργία των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το ανώτατο συλλογικό όργανο της ΤΑ, η ΚΕΔΚΕ, «έρχεται» να διεκδικήσει μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης από τους δήμους στην άσκηση της υπάρχουσας αντιλαϊκής εξουσίας. Είναι χαρακτηριστικές οι προτάσεις της προσκείμενης σε ΠΑΣΟΚ, ΝΔ και ΣΥΝ, ηγεσίας της, που ζητά αρμοδιότητες, όπως παιδεία, υγεία και περιβάλλον, αλλά και δυνατότητα φορολόγησης των δημοτών για να μπορέσουν να τις ασκήσουν. Προτάσεις οι οποίες δημοσιοποιήθηκαν κωδικοποιημένα, πριν καν να φέρουν την έγκριση του Διοικητικού Συμβουλίου, πόσο μάλλον να έχει προηγηθεί συζήτηση στα δημοτικά συμβούλια της χώρας και αντίστοιχη ενημέρωση των δημοτών. Ισως επειδή η ηγεσία της ΚΕΔΚΕ έχει αναθέσει τη χάραξη πολιτικής στην... επιστήμη και συγκεκριμένα στο Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Στις προτάσεις που καταθέτει η ΚΕΔΚΕ ζητείται «να τεθεί το γενικό πλαίσιο μιας αυτοδιοικητικής οργάνωσης, που θα βασίζεται στις αρχές της εγγύτητας και της επικουρικότητας, με πεδίο εφαρμογής το σύνολο των δημοσίων υποθέσεων, που επιλύονται ευλογότερα σε επίπεδο Τοπικής Αυτοδιοίκησης και φυσικά όλων των τοπικών υποθέσεων και αφ' ετέρου θα αποβλέπει στην οργάνωση των αναγκαίων ελέγχων και ισορροπιών, προκειμένου να αποκατασταθεί ένα κλίμα αυξημένης πολιτικής και θεσμικής ευθύνης κι αξιοπιστίας της Αυτοδιοίκησης». Στο σύνολο των δημοσίων υποθέσεων περιλαμβάνονται βεβαίως μια σειρά αντιλαϊκών μέτρων, όπως η φορολογία, οι κατασταλτικοί μηχανισμοί που δε θα λέγαμε ότι συμβάλλουν στην αξιοπιστία - όπως υπογραμμίζει ως ζητούμενο η ΚΕΔΚΕ - του θεσμού. Η αξιοπιστία του θεσμού προκύπτει από το τι και ποιον υπηρετεί με τη δράση του.

Παραπέρα η ΚΕΔΚΕ προτείνει να τεθεί στο Σύνταγμα συγκεκριμένο και δεσμευτικό στον κοινό νομοθέτη χρονοδιάγραμμα, για την «οριστική αποσαφήνιση του οργανωτικού μοντέλου της Αυτοδιοίκησης». Συγκεκριμένα προτείνει: «Πρόκειται για την ταυτόχρονη αναδιάταξη του πρώτου και του δεύτερου βαθμού, με την ενίσχυση των δήμων και την καθιέρωση αυτοδιοικητικών περιφερειών αντίστοιχα, καθώς και για την οργάνωση μητροπολιτικών αυτοδιοικητικών θεσμών στα μεγάλα πολεοδομικά συγκροτήματα, που αποτελούν πλέον ώριμα και κατασταλαγμένα αιτήματα». Επαναφέρει δηλαδή η ΚΕΔΚΕ την πρότασή της για μικρότερους δήμους και συγκρότηση του β΄ βαθμού σε επίπεδο περιφέρειας, στο αιρετό περιφερειακό συμβούλιο της οποίας θα εκπροσωπούνται οι νομαρχίες. Είναι προφανής ο στόχος για δημιουργία μεγαλύτερων και απρόσωπων φορέων, μακριά από το «βλέμμα» του δημότη, οι οποίοι θα μπορούν να αναλάβουν τον νέο «αυξημένο» ρόλο της ΤΑ στη διαχείριση του συστήματος. Αλλωστε, το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των δήμων, όπως διαγράφεται και μέσα από τον νέο Κώδικα, προβλέπει την άσκηση του ρόλου της μέσα από συμπράξεις και συνεργασίες με το ιδιωτικό κεφάλαιο.

Ως «σοβαρές επιχειρήσεις», λοιπόν, που θέλει η ΚΕΔΚΕ τους δήμους, προτείνει αυτοί να μπορούν «να καθορίζουν όσο και να εισπράττουν φόρους και τέλη, πέραν των ανταποδοτικών». Είναι προφανές ότι το κόστος θα πληρώσουν οι δημότες, οι οποίοι ως πελάτες πια θα αγοράζουν υπηρεσίες που έχουν ήδη πληρώσει μέσα από τη φορολογία του εισοδήματός τους. Οι τοπικές εκλογές που έρχονται είναι μια ευκαιρία να πουν «όχι» σε αυτές τις μεθοδεύσεις και να καταψηφίσουν όλους εκείνους τους συνδυασμούς που στηρίζονται από τα κόμματα που έχουν βάλει ή σχεδιάζουν να βάλουν σε εφαρμογή τέτοιους σχεδιασμούς.