Δέκα χρόνια πριν, πρωτοπήγαμε στα υψώματα γύρω από το Βουνό, συνοδεύοντας αγωνιστές που είχαν να πατήσουν εκεί από τις 29 Αυγούστου του 1949.

Μ' αφορμή τα 60χρονα, φέτος, του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας και την εκδήλωση που οργανώνει η ΚΕ του ΚΚΕ στις 2 Ιούλη, στη Νέα Λυκόραχη (ως Κεφαλοχώρι αναφέρεται στο χάρτη), θέλουμε να αφιερώσουμε αυτήν εδώ τη σελίδα, για όλες τις επόμενες μέρες μέχρι την εκδήλωση, σε κάποια άλλου τύπου ρεπορτάζ. Γραμμένα εκεί, στη φωτιά. Ισχυριζόμαστε πως είναι πράγματι φρέσκια δημοσιογραφική ύλη, σε ευθεία αντιπαραβολή με ό,τι προσποιείται η δημοσιογραφία των «νον πέιπερ». Ρεπορτάζ, που μιλούν για πραγματικούς μαχητές κι όχι κομπάρσους σε τηλεοπτικά πλάνα...

«Πάνω από τρεις μήνες κράτησαν οι μεγάλες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην Πίνδο και στο Γράμμο. Είχαμε εξοικειωθεί (αν αυτό είναι δυνατό), με τις πετυχημένες ή αποτυχημένες μάχες.

Τα υψώματα άλλαζαν πολλές φορές την ημέρα χέρια: τα παίρναμε, μας τα ξανάπαιρναν το βράδυ, τα ξαναπαίρναμε και πάλι απ' την αρχή. Απ' τα πολλά υψώματα, μόνο λίγα ονόματα έμειναν στη μνήμη μας. Στον καθένα μας ή στην καθεμιά μας έμειναν οι ονομασίες που συνδέονται με επιτυχίες ή αποτυχίες. Οταν κινδυνέψαμε κι όταν τη γλιτώσαμε.

Η βουνοκορφή του Γράμμου με τον κωδικό αριθμό 2522 έπαιξε δυο φορές καθοριστικό ρόλο. Με τις μεγάλες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του 1948, ήταν η τελευταία μάχη που έδωσε τη δυνατότητα να κάνουν τον ελιγμό τα βασικά τμήματα του ΔΣΕ και να περάσουν στο Βίτσι.

Η βουνοκορφή του Γράμμου είναι ιδιόμορφη. Από τη μια μεριά υπάρχουν όλο βράχια και απότομοι γκρεμοί κι από την άλλη είναι τα αλβανικά σύνορα.

Οι δυνάμεις του στρατού ήθελαν, πάση θυσία, να καταλάβουν το Γράμμο. Από μέρες τα ανακοινωθέντα του Γενικού Επιτελείου του κυβερνητικού στρατού έλεγαν ότι είναι ζήτημα λίγων ωρών η κατάληψη της τελευταίας κορυφής του Γράμμου.

Οι ξένοι ραδιοφωνικοί σταθμοί μιλούσαν για πολλές απώλειες κι από τις δυο μεριές. Πολλοί λόχοι από διάφορα τμήματα της 16ης ταξιαρχίας ξεκίνησαν να πάνε να υπερασπιστούν αυτή την κορυφή. Ούτε κατσίκια δεν μπορούσαν να φτάσουν στην κορυφή.

Πέσε, σήκω, προσπαθούσαμε να μην ξεφύγουμε από τον αυχένα. Κι όταν καμιά μεγάλη πέτρα μας εμπόδιζε, την παρακάμπταμε με μεγάλο κίνδυνο. Ημασταν φορτωμένοι με πυρομαχικά, όπλα, πολυβόλα και όλμους. Ολα στην πλάτη μας, γιατί τα ζώα δεν μπορούσαν να ανέβουν στην πέτρινη κορυφογραμμή.

Ηταν νύχτα και δε βλέπαμε το βάθος της χαράδρας. Βαδίζαμε ανυποψίαστοι για τον κίνδυνο που διατρέχαμε. Ως τα ξημερώματα, φτάσαμε πάνω μόνο επτά άτομα: ο διοικητής του τάγματος Καραγιώργης, ο επίτροπος Καρτσούνης Θανάσης, ο σκοπευτής του οπλοπολυβόλου Ανθιμος, δυο ακροβολιστές με "Μάουζερ", ο Βασίλης και ο Θύμιος, η νοσοκόμα του τάγματος και η υπεύθυνη γυναικών με αυτόματα "Στάγιερ", η Σοφία κι η Ολγα.

Τι έγιναν οι υπόλοιποι; (...)».

* (Το βιβλίο «Στο δρόμο του χρέους» της Ολγας Μάστορα - Ψαρογιάννη έχει εκδοθεί από τη «Σύγχρονη Εποχή»)