Σκίτσο για τη «Γουαρέμα»

Αυτή η σημαδιακή χρονική περίοδος συμβολίζεται μ' ένα πικρό πορτοκάλι, που το 'χει κρεμασμένο η γριούλα στη μέση της. Στο πορτοκάλι μπήγονται εφτά φτερά από κότα, που τραβιούνται ένα για κάθε βδομάδα, ως το Μεγάλο Σάββατο, οπότε βγαίνει και το τελευταίο φτερό για να σταματήσουν οι πόνοι που έχει η γριούλα. Σύμφωνα με το έθιμο - δρώμενο, τη γριούλα - σκιάχτρο την κρεμάνε στην πρόσοψη των σπιτιών, ή τη βάζουνε καθισμένη στην μπροστινή μεριά της ταράτσας, πάνω από τα σπίτια.

Παραδοσιακές σπιτικές νοστιμιές, που γίνονται από τα πολύ παλιά χρόνια όταν γιορτάζει ο Αγιος Ιωσήφ, είναι τα «κικέρι ε τρία» (ρεβίθια με ζυμαρικά) και οι «ζέππολε» (μια γλυκιά πίτα με κρέμα, που ψήνεται στο τηγάνι ή στο φούρνο). Σε μερικά γκρεκάνικα χωριά, ξεχωριστά ετοιμάζονται και στρώνονται τα πλουσιοπάροχα τραπέζια για τον Αγιο Ιωσήφ, με σκοπό να βοηθήσουνε τους φτωχούς, αλλά και για να δοθεί η ευκαιρία στους ανθρώπους να ξεχάσουνε τους τσακωμούς, τους καυγάδες τους, και να καλυτερέψουνε τις σχέσεις τους.

Στο γκρεκάνικο χωριό Μελπινιάνο, στις 4 Μάρτη έχουνε τη «φέστα Μαντόνα Κοσταντινόπολι», τη γιορτή για την Παναγιά την Κωνσταντινοπολίτισσα.

Στο γκρεκάνικο χωριό Στερνατία, στις 7 Μάρτη έχουνε τη «φιέρα, το πανηίρι», το πανηγύρι «Μπεσσίμα», καθαρά τοπικό, και στο ίδιο χωριό, στις 28 Μάρτη τη «φιέρα - πανηγύρι για το Κρόκι Κοπέρτε».

Στο γκρεκάνικο χωριό Σολέτο ο Β.Ν. Παλούμπο τραγουδά γκρεκάνικα:

«Οριο το γκελί-σου κε τι κανονισία:

για μένα βρίσκετε πίτσο το μαχέρι.

Ισού με κέντοσε προπρία τι γκαρντία,

ίρτα να σου το πο κε να το φσέρι.

Οϊμμένα! Κα βο εν έχω πλέο τιν ία

κα ίρτα λικεντσιάτο α ττου μμεσσέρου!

Οϊμμένα! Κα τούι ε κκόρπι να πεσάνι:

ισού με κέντοσε, κ' ισού να με γιάνι».

Μεταγλώττιση:

«Είναι όμορφο το γέλιο και η ματιά σου:

για μένα ήτανε πισωμαχαιριές.

Εσύ με τραυμάτισες στην καρδιά μου,

ήρθα να σου το πω και να το ξέρεις,

Οϊμμένα (αλίμονο): Εγώ δεν έχω πια υγεία

και οι γιατροί με έχουν για χαμένο!

Οϊμμένα! Αυτά είναι χτυπήματα θανάτου:

εσύ με τραυμάτισες, κι εσύ θα με γιάνεις».

Η Τζενοβέφα Αβαντατζιάτο από το γκρεκάνικο χωριό Κοριλιάνο ντ' Οτράντο τραγουδά, στην «γκρίκο» γλώσσα, τη «Βροντή του Μάρτη»:

«Βροντί άζζε μάρτι να τι σσόσι πέσι,

τ' ίσανε κα του σκίγιεζζε τιν αγκάπι-μου;

ο χόμα να με ττι σσόσι μαντενέζζι

κε ο σατανάσσο μμόνε ν ιν ντουλέζζι.

Ο κροβάττι κα μπλόννι να τις ένε αζζε ακάττια

κε ο κοσκίνι αζζε οφίντια κε κασάρε,

κε αμέσα αμέσα ν' ις βρεσί να σσιτερία,

ν' ις τραπανέζζι τι ζζιχί κε τι γκαρντία».

Μεταγλώττιση:

«Βροντή του Μάρτη να της πέσει!

αυτής που μούκλεψε την αγάπη μου.

Το χώμα να μη μπορέσει να στεριώσει

κι ο σατανάς μονάχα να της δουλέψει.

Το κρεβάτι όπου ξαπλώνει νάναι απ' αγκάθια

και το προσκεφάλι από φίδια και σαύρες

και μες στη μέση να βρεθεί μια σιδεριά,

να της τρυπήσει την ψυχή και την καρδιά».

Η ίδια ποιήτρια, η Τζενοβέφα, κάθε Μάρτη που πετάνε τα χελιδονάκια τραγουδά «γκρίκο»:

«Αρέμο ροντινέντα

Ιστέο κ' ιγκλέο, κε σου ' ε μμε τορί;

τίποτι μου λέι όλι ττι χαρί!

Τόπου τορό τους ίσα-σου ις κουμπαννία,

ιζζέρο 'βο το νοό ις ι γκαρντία.

Ο Α Νικόλα μανιχά πρακαλό,

να κάμι να στασί πάντα καλό

ο πενζιέρι-μου στέι πάντα ισσεσένα,

α σσ' έσταζζα μμόνε, μου ντιάβεννε πάσσο ππένα.

Ιτελα να ίμε να ππουντί,

να ρροντινέντα τόσσο απετανί,

ττι μάλι ττάλασσα να ντιαβό

κε με το πετάκι-μου να στασό.

Ροντινέντα, ίτελα να σου πο,

γκριφά να του πι κέσσου σ' αττί,

ρόσσον αγκάπι ιβό του βαστό,

κε να μου το χερετίσι ποντί ποντί.

Τες αντερούε-σου εν εχο βο,

να πετάσο κούντα σένα;

για τούο βο σε πρακαλό:

άμμο σου κε όλο ττούο κάμε για μένα».

Μεταγλώττιση:

«Ποιος ξέρει χελιδονάκι

κάθομαι και κλαίω και συ δε με θωρείς.

Τίποτε δε μου λέει όλη αυτή η χαρά!

Με το που θωρώ των φίλων σου τη συντροφιά,

εγώ ξέρω τι νιώθω στην καρδιά.

Τον Αη Νικόλα μοναχά παρακαλώ,

πάντα καλά να σ' έχει.

Η σκέψη μου είναι πάντα σε σένα,

αν σ' έφτανα μονάχα, κάθε πόνος θα περνούσε.

Χελιδονάκι, ήθελα να σου πω

κρυφά να του πεις στ' αφτί,

πόση αγάπη του βαστώ

και να μου τον χαιρετίσεις πολύ πολύ.

Τις φτερούγες σου εγώ δεν έχω,

να πετάξω σαν και σένα.

Γι' αυτό σε παρακαλώ:

Τράβα εσύ, κι όλ' αυτά κάνε για μένα».

Η «γκρίκο», μια ποιητική αρχαιοελληνική λαλιά, ζει ανά τους αιώνες.

Σημαντικό ρόλο στην πορεία του έπαιξε η γνωριμία του με το ζωγράφο, Πάνο Σαραφιανό. Μεταξύ τους αναπτύχθηκε βαθιά φιλία. Ο Β. Βλαχόπουλος, συνειδητά επέλεξε το δρόμο της σιωπηλής και ακάματης δημιουργίας μέσα στο χώρο του ατελιέ, υπηρετώντας την ουσία, μακριά από το θόρυβο της δημοσιότητας. Δεν είδε ποτέ την τέχνη σαν εύκολη υπόθεση ή σαν υπόθεση καριέρας, αλλά σα μια μακρά πορεία για τη συνεχή αναζήτηση νέων μορφών έκφρασης. Περιχαρακωμένος στον εαυτό του, σε μια ατμόσφαιρα σχεδόν ασκητική, δούλευε αδιάκοπα και με πάθος.

«Το χαρακτηριστικό στοιχείο της δουλιάς του Βλαχόπουλου», σημειώνει η επιμελήτρια της έκθεσης και διευθύντρια των Μουσείων του Δήμου Αθηναίων, Νέλλη Κυριαζή, «είναι οι μεγάλες θεματικές ενότητες. Σε μια από αυτές, ειδικότερα, στη σειρά "Καπνοί και Σπίτια", ο καλλιτέχνης πραγματεύεται την οπτικοποίηση της μουσικής μέσω της ζωγραφικής τέχνης, με θεωρητική τεκμηρίωση το άρθρο του "Ο πλαστικός χώρος της μουσικής" που προκάλεσε μεγάλη εντύπωση στους ειδικούς όταν πρωτοδημοσιεύτηκε».

Στον Β. Βλαχόπουλο, οι δύο δραστηριότητες - του καλλιτέχνη και του δασκάλου - ήταν αδιαχώριστες. Ως δάσκαλος (πολύχρονη διδασκαλία στο σπουδαστήριο Καλών Τεχνών του Π. Σαραφιανού, επιμελητής στην έδρα Ζωγραφικής της Αρχιτεκτονικής Σχολής του ΕΜΠ, δικό του εργαστήριο ελεύθερων σπουδών ζωγραφικής), έδωσε τις βάσεις και καθόρισε την παραπέρα καλλιτεχνική πορεία ενός μεγάλου μέρους από τις νεότερες γενιές των Ελλήνων καλλιτεχνών. Πνεύμα ανήσυχο, ο Β. Βλαχόπουλος άφησε πλούσιο υλικό σε γραπτά κείμενα για την τέχνη, από τα οποία μόνο ένα μικρό μέρος έχει δημοσιευτεί. Τον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο που διέθετε, προτιμούσε να διαβάζει, να γράφει και να ακούει μουσική. Διαλείμματα ανάπαυλας, αλλά και πηγές αισθητικών εμαισθητικών εμπειριών που αντανακλώνται στο έργο του, αποτελούσαν οι μοναχικοί περίπατοι και οι φωτογραφίσεις, στις γειτονιές της φθοράς και της ένδειας, αλλά και στα σιδηρουργεία του ανθρώπινου μόχθου. «Μοναδικοί σε ποιότητα, πραγματικοί πίνακες ζωγραφικής», σημειώνει η σύντροφος της ζωής του, ζωγράφος Μάχη Κάνιστρα, «είναι η σειρά των διαφανειών του, όπου αποδίδεται με πολύ συναίσθημα το ποιητικό στοιχείο μέσα από τη φθορά του χρόνου και της εγκατάλειψης». Αυτό το στοιχείο υπάρχει διάχυτο στη ζωγραφική του, την οποία ο ίδιος χαρακτηρίζει ως «ποίηση της αθλιότητας».

Η έκθεση συνοδεύεται από το λεύκωμα «Βρασίδας Βλαχόπουλος» το οποίο περιλαμβάνει κείμενα του καλλιτέχνη, καθώς και των: Νέλλης Κυριαζή, Μπάμπη Δαραδήμου, Σωτήρη Σόρογκα, Μαίρης Χατζηνικολή, Μάχης Κάνιστρα-Βλαχοπούλου και Νίκου Κοκάντζη.

Ο Γιώργος Κακουλίδης και το «Απόλυτο Ρόδο» απουσιάζουν σε ολιγοήμερες διακοπές