Η αρχική προλογική επισήμανση του Γ. Τεμεκενίδη θέλει να υπογραμμίσει το γεγονός ότι το βιβλίο αυτό είναι ένα επίμονο και επίπονο συγγραφικό αποτέλεσμα. Αποτέλεσμα μιας συνθετικής επεξεργασίας - προς χάρη της ιστορικής αλήθειας και προς τιμήν των αμέτρητων ανώνυμων λαϊκών αγωνιστών στα χρόνια της ιταλο-γερμανικής και έπειτα της αγγλο-αμερικάνικης κατοχής - σημειώσεων του Σωτήρη Κωστόπουλου και αναμνήσεών του από αφηγήσεις συναγωνιστών και συγκρατουμένων του στα κολαστήρια, για τα χρόνια των απελευθερωτικών αγώνων σε χωριά, πόλεις και βουνά, των διώξεων, των δολοφονιών, των βασανιστηρίων, των κολαστηρίων, των στρατοδικείων και εκτελέσεων αμέτρητων ανυπότακτων αγωνιστών. Ετσι, είναι ένα συλλογικό βιβλίο, πολλών «συγγραφέων» - αγωνιστών. Και βέβαια είναι ένα βιβλίο «στολίδι» από την «πολυκύμαντη ιστορία του ΚΚΕ» και «διδαχή» για τη συνέχιση του αγώνα για την πραγματοποίηση των «υψηλόκορφων ιδανικών του λαού μας», με τα οποία ταυτίστηκε και για τα οποία δόθηκε ολόκληρη η ζωή του συγγραφέα του.

Ο - ενενηντάχρονος σήμερα - Σωτήρης Κωστόπουλος γεννήθηκε στο Ελατοχώρι Πιερίας. Σπούδασε φιλολογία και το 1941 πήρε το πτυχίο του. Το 1942 εντάχθηκε στο ΕΑΜ και αναδείχτηκε σε στέλεχός του και το 1943 στο ΚΚΕ. Το 1946 κλήθηκε να υπηρετήσει το στρατό, στην Κρήτη, αλλά αφοπλίστηκε και κλείστηκε σε στρατιωτική φυλακή. Τον επόμενο χρόνο, μαζί με άλλους 59 κρατουμένους φαντάρους, δραπέτευσε από το στρατόπεδο του Αγίου Νικολάου Κρήτης και όλοι μαζί συγκρότησαν ένοπλο τμήμα του ΔΣΕ, με καπετάνιο τον παλιό καπετάνιο του ΕΛΑΣ, Γιάννη Ποδιά. Ο Σωτήρης Κωστόπουλος, μετά από τραυματισμό του σε μάχη, συνελήφθη, δικάστηκε, καταδικάστηκε σε θάνατο και κλείστηκε σε διάφορες εξορίες και φυλακές μέχρι το 1964. Μετά την αποφυλάκισή του ανέλαβε την ευθύνη του γραμματέα της Επιτροπής Μακεδονίας της ΕΔΑ. Την 21η Απριλίου του 1967 συλλαμβάνεται από τη χούντα και εξορίζεται. Αποφυλακίζεται το 1971 και σε σκληρές συνθήκες μέχρι τη μεταπολίτευση, αγωνίζεται από τις γραμμές του παράνομου ΚΚΕ. Μετά τη μεταπολίτευση ορίζεται γραμματέας της Επιτροπής Κεντρικής Μακεδονίας του ΚΚΕ και έπειτα μέλος της Νομαρχιακής Επιτροπής της ΚΟΘ του ΚΚΕ, μέχρι και το 2003.

Στη φυλακή, μετά από μακρόχρονες συζητήσεις για την ανάγκη να διασωθεί η ιστορική αλήθεια και να απαντηθούν κάποτε τα συκοφαντικά ψεύδη του δωσιλογικού, μισαλλόδοξου, ξενόδουλου κράτους ενάντια στους ηρωικούς αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης και του ΔΣΕ, ο Σωτήρης Κωστόπουλος, με τη βοήθεια συντρόφων - συγκρατουμένων του, από το 1960 μέχρι και την αποφυλάκισή του το 1964, κατέγραψε γεγονότα, βιώματα και μνήμες, δικές του και των συντρόφων του, «θάβοντας» καθημερινά τα χειρόγραφά του. Αυτά τα χειρόγραφα, παρά τις ταλαιπωρίες που υπέστησαν μέσα σε κρύπτες - στις φυλακές μέχρι το 1964, αλλά κι έξω από τις φυλακές στα χρόνια της χούντας - χωρίς να αλλάξει ούτε μια λέξη τους, φέρνει στο «φως» το βιβλίο του (345 σελίδες).

Το διαβάζει κανείς και θαυμάζει με τη διαπίστωση ότι μέσα στις καθημερινά βασανιστικές συνθήκες της φυλακής, πηγαίνοντας κόντρα στην ψυχική οδύνη που γεννά η στέρηση και των στοιχειωδών αγαθών και ανθρώπινων δικαιωμάτων - της ελευθερίας, της ίδιας της ζωής, των αγαπημένων προσώπων - στις συκοφαντίες, στις προσβολές, στο χλευασμό των κρατούντων και δεσμοφυλάκων, μπόρεσε ένας άνθρωπος να γράψει με τόση ζωντάνια και παραστατικότητα τα βιώματα και τις μνήμες του. Να υπερβεί το ψυχικό άλγος του και όχι μόνο να διασώσει την ιστορική αλήθεια. Και να την αποτυπώσει με τόσο αισθαντική γραφή και τόσο όμορφη, γάργαρη, πλούσια γλώσσα, συνθέτοντας μια μακρόχρονη και πολυπρόσωπη μυθ-ιστορική αγωνιστική «τοιχογραφία». Ενα τεράστιο «φρέσκο», από όπου προβάλλουν τιμητικά, και με συγκινητικά αγαπητικό τρόπο, αμέτρητες μορφές αγωνιστών και αγωνιστριών του λαού, τα βάσανα, τα πάθη, οι απροσμέτρητες αυτοθυσίες και το έπος των απελευθερωτικών αγώνων και βέβαια το μέγα ηθικό «ανάστημα» του αγωνιστή ανθρώπου. Μπορεί να κατορθώσει ένας δεσμώτης κάτι παρόμοιο; Μπορεί, γιατί όπως γράφει εισαγωγικά ο Σ. Κωνσταντινίδης: «Οταν περνάς απ' το "αγάπα τον πλησίον σου ως εαυτόν" στο "αγάπα τους άλλους περισσότερο απ' τον εαυτό σου" και πιστεύεις πως η αληθινή αγάπη στους πολλούς δε φυτρώνει, δεν ανθεί, δίχως το μίσος το βαθύ στους λίγους, τότε ζεις και πεθαίνεις για τους άλλους, γκρεμίζεις το μίσος και χτίζεις την αγάπη στο γρανίτη, όχι στην άμμο».

Το πρώτο μέρος του βιβλίου καλύπτει χρονικά την περίοδο της αντικατοχικής ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης, αρχίζοντας με τους αγώνες και τους αγωνιστές - άντρες και γυναίκες - στο Δαφνοχώρι, μα και πάλι απ' αυτό αρχίζει το δεύτερο μέρος που αφορά στα χρόνια του εμφυλίου πολέμου.

Ακολουθεί μία ενότητα 4-5 έργων, τα οποία αποτελούν αναφορά στις ιστορικές «χειρονομίες» του. Πρόκειται για δημιουργίες που έκανε στο Παρίσι από το 1960 έως το 1962, και που έχουν παρουσιαστεί σε ιστορικές εκθέσεις στην Ιταλία, τη Γαλλία, την Ολλανδία κ.ά. Οπως σημειώνει ο Πιερ Ρεστανί, «Τα αντικείμενα του Νίκου, φθαρμένα και βρώμικα, μπήκανε στη χρήση και τη δοκιμασία του χρόνου. Κι αυτό που μοιάζει με θαύμα είναι ότι κράτησαν τη σπίθα της ζωής που πήγαζε από την αρχική χειρονομία, το φυσικό ίχνος που άφησε η οικειοποίησή τους, το πλάσιμό τους, η διευθέτησή τους. Παρά την ηλικία τους δεν έχασαν τίποτα από τη δύναμη αυτοπροσδιορισμού τους, δηλαδή την αλήθεια τους». Τα περισσότερα έργα της σειράς αυτής βρίσκονται σήμερα στις συλλογές του Ε.Μ.Σ.Τ.

Η έκθεση συμπληρώνεται με τα φωτομηχανικά έργα του καλλιτέχνη. Ο Ν. Κεσσανλής, εκ των εισηγητών της «Mec Art», δημιούργησε τα πρώτα του έργα «Μηχανικής Τέχνης» το 1963. Η δουλιά του αυτή μπήκε στις συλλογές των Ευρωπαϊκών Μουσείων και τον καταξίωσε στη διεθνή βιβλιογραφία σαν έναν από τους σημαντικούς καλλιτέχνες του ευρωπαϊκού μοντερνισμού. Ο Ν. Κεσσανλής εντόπισε την έρευνά του κυρίως στο επίπεδο διαμόρφωσης της εικόνας. Πάνω στο πανί εκτυπώνονται σκιές από σιλουέτες σε φυσικό μέγεθος. Η μέθοδος επεξεργασίας της εικόνας είναι συνδυασμός του «Θεάτρου Σκιών» και της φωτογραφίας. Τελευταίο έργο αυτής της σειράς είναι το έργο που βρίσκεται στο σταθμό του Μετρό στην Ομόνοια. Στην έκθεση θα παρουσιαστεί και ένα τρισδιάστατο έργο «μηχανικής τέχνης».