Τις παραπάνω φρικτές σκέψεις τις έκανα όσο έβλεπα την ταινία «Silentium». Η οποία έχει σαν σκηνικό ένα καθολικό μοναστήρι. Μέσα στο οποίο λειτουργεί και ένα εκκλησιαστικό σχολείο. Πρόκειται για κόλαση. Μια κόλαση που κρύβεται κάτω από μια τέλεια υποκρισία και μια τέλεια σιωπή (Silentium).

Ο Βόλφγκαν Μουρνμπέργκερ, ενώ, φαινομενικά, εξετάζει μια αστυνομική ιστορία, το θάνατο του διευθυντή του μουσικού φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ, στην ουσία εξετάζει τη συμπεριφορά της εκκλησίας. Ο διευθυντής του φεστιβάλ είχε φοιτήσει στο εκκλησιαστικό οικοτροφείο του μοναστηριού και εκεί είχε πέσει θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης από τον επίσκοπό του. Την οποία παρενόχληση, για βιασμό πρόκειται, την κράτησε σε απόλυτη σιωπή. Ωσπου κάποια μέρα, μετά από πολλά χρόνια και ενώ είχε γίνει διευθυντής του φεστιβάλ, παντρεμένος και με κύρος, μέρος του συστήματος δηλαδή, για να ανακουφιστεί προφανώς, αποφάσισε να μιλήσει!

Να μιλήσει; Ποιος θα αφήσει την εκκλησία να εκτεθεί; Ολος ο «καλός» κόσμος, ακόμα και η γυναίκα του, είναι υποχρεωμένοι να εμποδίσουν την αποκάλυψη. Αφήστε που όλος ο «καλός» κόσμος, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, συμμετέχει στα όργια της εκκλησίας. Είτε αυτά είναι πολιτικά, είτε οικονομικά, είτε σεξουαλικά! (Τις περισσότερες φορές όλα αυτά αποτελούν ένα).

Η ταινία είναι «παράξενη». Ενώ ο χρόνος είναι ο σημερινός, έχεις την αίσθηση ότι βρίσκεσαι στο μεσαίωνα! Τα πρόσωπα, τα ντεκόρ, τα κοστούμια, οι συμπεριφορές των ερμηνευτών, οι σιωπές, η ατμόσφαιρα, όλα μοιάζουν να βρίσκονται και να συμβαίνουν σε άλλες εποχές. Τότε που επικρατούσε αναγκαστική σιωπή. Τότε που οι επικυρίαρχοι, βασιλείς, άρχοντες, εκκλησία, είχαν δικαίωμα ζωής και θανάτου πάνω στους υπηκόους τους. Ολα αυτά, που φαίνονται τόσο τραβηγμένα να συμβαίνουν στην εποχή μας, στην ταινία συμβαίνουν απόλυτα «φυσιολογικά». Και αυτό οφείλεται στην ικανότητα του δημιουργού της. Την ικανότητα να σου λέει τρομερά πράγματα με πολύ απλό και γεμάτο χιούμορ τρόπο.

Ο «τρόπος» που διάλεξε ο σκηνοθέτης, το «χιούμορ» και η «υπερβολή», ο σουρεαλισμός αρκετές φορές, για να κάνει τα κοινωνικά και θρησκευτικά του σχόλια, του έδωσε την ευκαιρία να μιλήσει για πράγματα που δε θα μπορούσε να πει με «σοβαρό», με συμβατικό δηλαδή, τρόπο. Γιατί θα γινόταν υπερβολικά καταγγελτικός και, τελικά, υπερβολικά διδακτικός! Θα έχανε, με άλλα λόγια, την αιχμηρότητά του.

Με το δικό του τρόπο αφήγησης, τον «αφηρημένο» και «χαοτικό», ο Βόλφγκαν Μουρνμπέργκερ δεν αφήνει τίποτα έξω. Αν ο θεατής έχει όρεξη να δει, μπορεί να δει τα «πάντα». Γιατί είναι όλα εκεί! Το μυστήριο, το σασπένς, ο έρωτας, η κριτική. Και όλα είναι καμωμένα με ικανοποιητικό, για να μην πω άρτιο, αισθητικά τρόπο. Μοχλός και ξεναγός, στην ιστορία που αφηγείται η ταινία, είναι μια εκπληκτική κινηματογραφική φιγούρα. Ενας «φευγάτος» ιδιωτικός αστυνομικός. Ο οποίος ψάχνει το θάνατο του διευθυντή. Και ψάχνοντας χώνεται βαθιά και χώνει και εμάς βαθιά στην υποκρισία και την αμαρτία. Και μέσα σε αυτή την κόλαση ο θεατής έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο με μια άθλια, αλλά τόσο γνωστή και σε εμάς, πινακοθήκη επισκόπων, παπάδων, παραγόντων, δασκάλων...

Η ταινία του Βόλφγκαν Μουρνμπέργκερ είναι από τις ταινίες που απαιτούν προσοχή κατά την προβολή και προκαλούν κουβέντα μετά από αυτή. Δεν πρόκειται, βέβαια, για κάποιο αριστούργημα. Ομως, έχει αρκετή κινηματογραφική μαγεία! Και έως ένα σημείο παίζει και τον κοινωνικό της ρόλο. Κάνει το σκεπτόμενο άνθρωπο ακόμα πιο σκεπτόμενο. Και όλα αυτά με πολύ χαριτωμένο τρόπο, τα είπαμε!

Παίζουν: Γιόζεφ Χάντερ, Σιμόν Σβαρτς, Χοακίμ Κρολ, Μαρία Κούστλινγκερ.

Δεν ξέρω σε ποια κατηγορία των φορμαλιστών ανήκει ο Ακι Καουρισμάκι. Για ένα πράγμα, όμως, είμαι βέβαιος. Η αφήγησή του δεν ολοκληρώνεται. Οι ήρωές του, ενώ είναι εύκολα αναγνωρίσιμοι, πράγμα που σημαίνει ότι είναι υπαρκτοί, δεν καταφέρνουν να μεταφέρουν συναισθήματα. Είναι «ωραίοι», αλλά άψυχοι!

Η ταινία του, «Φώτα στο Σούρουπο», ο τίτλος της οποίας υπαινίσσεται τα περίφημα «Φώτα της Ράμπας», είναι στεγνή, σε αντίθεση με τη θαυμάσια και γεμάτη χυμούς και τρυφερότητα ταινία του Τσάρλι Τσάπλιν. Και εδώ μιλάμε για ηθική, για έντιμη στάση, όμως, μιλάμε εγκεφαλικά. Οι ήρωες δεν είναι εκφραστικοί. Στέκονται σαν χαλκομανίες. Τα συναισθήματά τους, ο αγώνας τους, δε μετατρέπονται σε ρυτίδες. Ατσαλάκωτοι μπαίνουν, ατσαλάκωτοι βγαίνουν.

Και να πεις πως δεν υπάρχει ιστορία για να βγει συγκίνηση; Υπάρχει! Ενας προλετάριος, ένας νυχτοφύλακας, προδίδεται από τη γυναίκα που αγαπά. Αποφασίζει, όμως, να περάσει την προδοσία εσωτερικά, να μην εκδικηθεί. Ηταν ένα γεγονός που μόνον αυτόν αφορούσε. Ενα γεγονός που τον συγκλόνισε. Δε θα ανοίξει το στόμα του, δε θα μαρτυρήσει. Θα φορτωθεί αυτός τη ληστεία. Θα πάει φυλακή. Και όταν ξανανταμώσει την προδότρια θα την παρακαλέσει να φύγει. Δεν τα έχει μαζί της! Στο τέλος, εμπειρότερος, πια, θα ξαναδοκιμάσει (με άλλη).

Ανθρώπινη, πολύ ανθρώπινη, ιστορία. Από την οποία, όμως, λείπει ο ιδρώτας. Γιατί η μηχανή στέκεται υπέρ του δέοντος αποστασιοποιημένη. Τα συναισθήματα που καταγράφει φτάνουν στο εσωτερικό του φακού αποξεραμένα. Το στιλιζάρισμα της αφήγησης, το «στήσιμο» των ηθοποιών, τα «αυτόνομα» εμβόλιμα μουσικά κομμάτια που ακούγονται, προσδίδουν ύφος, αφαιρούν όμως ουσία! Ο φορμαλισμός, τελικά, για να λειτουργήσει, πρέπει να είναι «ολοκληρωμένος»! Και τεχνικά άρτιος. Φοβάμαι πως ο Ακι Καουρισμάκι δε διαθέτει αυτές τις αρετές. Με αποτέλεσμα να μοιάζει περισσότερο άτεχνος παρά εστέτ.

Παίζουν: Γιάνε Χουτιένεν - Μαρία Χαρβενέμι.

Ο Μισέλ Γκοντρί λειτούργησε σαν υπάλληλος δισκογραφικής εταιρείας. Σαν ιδιωτικός ή και δημόσιος ραδιοφωνικός ή τηλεοπτικός σταθμός. Πρόβαλε το «προϊόν». «Ενημέρωσε» τον θεατή, τον ακροατή, για την καινούρια δουλιά των καλλιτεχνών, χωρίς σχόλια! Ετσι θέλεις δε θέλεις παρακολουθείς ένα video clip. Ενα ζωντανό, έστω, video clip.

Βέβαια, για να γίνει ελκυστικό το «προϊόν» έβαλε τον εξαιρετικό κωμικό - μουσικό παρουσιαστή να μιλάει λίγο για ρατσισμό, λίγο για πολιτικές ελευθερίες, λίγο για ανθρώπινα δικαιώματα. Μην ξεχνάμε πως υπάρχει και «πολιτικοποιημένη» πιτσιρικαρία. Αμέσως, όμως, ξαναγυρίζαμε στο ρυθμό! Στη μουσική. Κουβέντα για τους λόγους, τις αφορμές και κυρίως τις αιτίες, που γέννησαν αυτού του είδους τη μουσική και τι αυτή εκφράζει και αν το εκφράζει σωστά. Αυτά σε κάποια άλλη ταινία!

Ωστόσο, αν κάποιος περάσει την είσοδο του κινηματογράφου σε αρκετές στιγμές θα νιώσει να ...χορεύει! Είναι γνωστό, η μουσική των μαύρων ξεσηκώνει. Οι αλυσίδες που έδεναν τα πόδια τους τους ανάγκασαν να εκφράζονται σε ελάχιστο χώρο. Με το κορμί τους, λοιπόν, με τα χέρια τους, με τη μέση τους, με τους γοφούς και με τους ώμους, έπρεπε να μάθουν να επικοινωνούν. Και το κατόρθωσαν. Οι χορευτικές κινήσεις των μαύρων είναι μια πλήρης γλώσσα.

Εμφανίζονται: Dave Chappelle, Kanye West, Mow Def, Talid Kweli, Common, Dead Prez, Erykah Badu, Jill Scott, the Roots κ.ά.