Νόμιμος κάτοχος,άλλων 135 αντικειμένων του 4ου-5ου αι. π.Χ. και των βυζαντινών χρόνων,είναι η Μαριάννα Λάτση,ύστερα από προχτεσινή θετική γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου.Σύμφωνα με τα παραστατικά που προσκόμισε η Μ. Λάτση στην Εφορεία Αρχαιοπωλών και στη Διεύθυνση Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, τα αντικείμενα "έχουν αγοραστεί στο εξωτερικό σε δημοπρασίες των οίκων Σόθμπις, Κρίστις κ.ά, καθώς και στην Ελλάδα από νόμιμους κατόχους". Κάποια αποτελούν "δωρεές". Βέβαια, να σημειώσουμε ότι η "αλυσίδα" της προέλευσης των αντικειμένων που έχουν γενικότερα οι περισσότεροι "επιφανείς", φερόμενοι ως "κατοχείς" και "συλλογείς", είναι αρκετά ... μακριά και ...ασυνεχής και ο τρόπος, που τα παραπάνω αντικείμενα έφτασαν για παράδειγμα στου "Σόθμπις", είναι ιδιαίτερα ...σκοτεινός.

Σημειώνεται ότι η Μ. Λάτση ζήτησε, η ίδια, να νομιμοποιηθεί μόνο ως κάτοχος και όχι ως συλλογέας. Προφανώς γνώριζε ότι η Αρχαιολογική Υπηρεσία έχει "παγώσει" όλα τα θέματα των συλλογέων, προκειμένου να μπει μια τάξη μέχρις ότου ψηφιστεί ο νέος αρχαιολογικός νόμος. Και βέβαια μαζί με την άδεια κατοχής η Μ. Λάτση απέσπασε και άδεια εξαγωγής των αντικειμένων.

Οπως αναφέρθηκε στο ΚΑΣ, η εν λόγω κάτοχος "έχει εξαιρετικής ποιότητας και σπουδαιότητας αρχαιότητες".25 γυάλινα αγγεία, 32 πήλινα, 62 πήλινα ειδώλια ελληνιστικών χρόνων, 8 ψηφιδωτούς πίνακες (3ος - 4ος αι π.Χ.), ανάμεσά τους αγγεία επώνυμων ζωγράφων όπως: του "Ζωγράφου των Συρακουσών" (κιονόκρανος κρατήρας 5ος αι. π.Χ.), του ζωγράφου Πολυγνώτου (ερυθρόμορφος αμφορέας 5ος αι. π.Χ.), του "ζωγράφου του Γανυμήδη" (ερυθρόμορφος αμφορέας 4ος αι. π.Χ.), του "ζωγράφου της Βαλτιμόρης" κ.ά.

Σε προχωρημένη ώρα,που απουσίαζε η πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟ και ο διευθύνων την αναστήλωση και με λειψό το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο,συζητήθηκε προχτές η Μελέτη Συντήρησης των Κονιαμάτων, Τοιχογραφιών και Ψηφιδωτών των μνημείων της Δήλου,την οποία κατέθεσε η Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαιοτήτων.Ενα θέμα εξαιρετικά σοβαρό, δεδομένου ότι τα μνημεία της Δήλου υποφέρουν από τις κλιματολογικές - περιβαλλοντικές συνθήκες της περιοχής (άνεμοι, δράση χλωριούχου νατρίου, έντονες εναλλαγές θερμοκρασιών, υπεριώδης ακτινοβολία, υγρασία, μικροοργανισμοί), από τις παλαιότερες επεμβάσεις και τη χρήση τσιμέντου, τσιμεντοκονιάματος και συνθετικών ρητινών και από τη χρόνια εγκατάλειψη.Μέχρι σήμερα η φροντίδα των μνημείων εξαντλούνταν σε αποσπασματικές, σωστικές επεμβάσεις. Εξαιτίας των παραπάνω στο νησί του Απόλλωνα σημειώνονται καταρρεύσεις κονιαμάτων και τοίχων, οι οποίοι καμιά φορά πέφτουν και πάνω στα ψηφιδωτά, αλλοιώσεις χρωμάτων των ζωγραφικών επιφανειών, σαθροποιήσεις, αποκολλήσεις, διαβρώσεις στα ψηφιδωτά και καθιζήσεις, απώλειες στις ψηφιδωτές επιφάνειες, ακόμα και φωτιές (Μάιος '96), λόγω της βλάστησης.

Η Επιτροπή Δήλου διενήργησε αυτοψία στο νησί. Πρόσφατα η πολιτική ηγεσία δήλωνε ότι η Δήλος αποτελεί προτεραιότητα, αλλά εκείνο που έμεινε από την προχτεσινή συνεδρίαση είναι: η πρώτη ουσιαστικά καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης διατήρησης των τοιχογραφιών και των κονιαμάτων των μνημείων του νησιού και η έγκριση της άμεσης έναρξης κάποιων επειγουσών εργασιών συντήρησης το 1997.Κατά τ' άλλα δεν προγραμματίστηκε τίποτα περισσότερο και κυρίως δεν τέθηκε επί τάπητος το τι μέλλει γενέσθαι με τα μνημεία, στο πλαίσιο ενός κεντρικού σχεδιασμού. Η μελέτες συντήρησης, εκτός του προγράμματος άμεσων επεμβάσεων, συμπεριλάμβανε εκτεταμένες επεμβάσεις για τη διάσωση των τοιχογραφιών και των κονιαμάτων σε πέντε οικίες και τουλάχιστον 500 τ. μ. τοιχογραφίες.Οι επεμβάσεις αυτές όμως προϋποθέτουν δύο πράγματα: πρώτον να προηγηθούν επεμβάσεις στερέωσης στην τοιχοποιία. Αλλά σχετική μελέτη ακόμα δεν υπάρχει.Με άλλα λόγια το θέμα της Δήλου συζητήθηκε... ανάποδα. Δεύτερον, στις μελέτες γίνεται ξεκάθαρο ότι εάν δεν εξασφαλιστεί το προσωπικό και η υποδομή σε εργαστήρια και χώρους διαμονής δεν μπορεί να ξεκινήσει τίποτα.Ωστόσο, διαβεβαίωση για την εξασφάλιση των παραπάνω δεν ακούστηκε... Και είναι χαρακτηριστικό πως, μέσω της μελέτης κρίνεται, ότι ακόμα και με τις καλύτερες προϋποθέσεις είναι αδύνατον να γίνουν εκτεταμένες επεμβάσεις σε όλα τα μνημεία.Γι' αυτό προτείνεται να εκπονηθεί μελέτη με τη συνεργασία της αρμόδιας Εφορείας, της Διεύθυνσης Αναστήλωσης, της Διεύθυνσης Συντήρησης και του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, που θα εξετάζει τη δυνατότητα πιθανής απομόνωσης από τους επισκέπτες ή ακόμα και κατάχωσης κάποιων μνημείων, ώστε να προστατευτούν.Εξάλλου, ο καθηγητής του ΕΜΠ, Χ. Μπούρας,στο ίδιο πνεύμα μίλησε για στέγαση κάποιων χώρων.

Κατά τ' άλλα η Διεύθυνση Συντήρησης, έχοντας εξασφαλίσει για το 1997 πιστώσεις για την απασχόληση τετραμελούς συνεργείου,στη διάρκεια του έτους θα ασχοληθεί, σε συνεργασία και με την ΚΑ ΕΠΚΑ, με την περισυλλογή σπαραγμάτων που έχουν καταρρεύσει λόγω απώλειας της συνοχής τους και των καιρικών συνθηκών. Τα σπαράγματα θα φυλαχτούν σε στεγασμένο χώρο, ώστε να μελετηθεί η συγκόλληση και η επανατοποθέτησή τους. Επίσης, θα γίνουν επεμβάσεις σωστικού χαρακτήρα, όπως μικρής έκτασης αποτοιχίσεις τοιχογραφιών, σε ορισμένες οικίες μέχρι να αντιμετωπιστούν οι συνθήκες προστασίας, αφού, όπως κρίνεται από τη μελέτη, εάν παραμείνουν εκτεθειμένες η απώλειά τους είναι βεβαία. Θα γίνει καθαρισμός των χώρων από τη βλάστηση και γενικά θα επιχειρηθεί μια πρώτη βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών.Τέλος, η πρώτη ολοκληρωμένη επέμβαση αποκατάστασης των τοιχογραφιών στην οικία των Μασκών.

Για τα ψηφιδωτά, τα οποία αντιμετωπίζουν ανάλογα προβλήματα (διάβρωση, απώλειες, αποκολλήσεις) εγκρίθηκε η συντήρηση 15 ψηφιδωτών σε 5 οικίες. Ζητήθηκε η απασχόληση δεκαμελούς συνεργείου για 3 χρόνια,αλλά για το 1997 διατίθενται μόνο τέσσερις. Στο μεταξύ έχουν καταγραφεί 250 ψηφιδωτά, από τα οποία τα 125 είναι σε πολύ κακή κατάσταση.

Δ. Μ