Προσφέρουν θέσεις εργασίας σε περισσότερους από 450 ανθρώπους, αποτελούν πηγή πλούτου για μια ορεινή περιοχή, αλλά είναι ξεχασμένος τόπος από το κράτος και κάθε είδους αναπτυξιακό πρόγραμμα. Οι 15 επιχειρήσεις εξόρυξης και επεξεργασίας μαρμάρου "Τρανοβάλτου" δίνουν πνοή στην ευρύτερη αυτή περιοχή του Νομού Κοζάνης. Η Κοινότητα Τρανοβάλτου είναι ένα ορεινό χωριό στην επαρχία Σερβίων του Νομού Κοζάνης, στο οποίο ζουν περίπου 1.000 άνθρωποι. Κύρια απασχόληση των κατοίκων του, η εξόρυξη και η επεξεργασία του μαρμάρου, από την περιοχή "Μπιστριά".

Το συγκεκριμένο χωριό δέχτηκε το χτύπημα του σεισμού, πριν από δυο χρόνια και εκτός από τα σπίτια, έπαθαν ζημιές και επιχειρήσεις. Τα μαρμαράδικα έπαθαν μεγάλες καταστροφές από το σεισμό, αλλά οι αποζημιώσεις που έπρεπε να τους καταβληθούν δεν έχουν φτάσει ακόμα... Περίπου 300 εκατομμύρια οι καταστροφές σε μηχανήματα και υλικό, τα μισά περίπου από τις καταστροφές που έπαθαν όλες οι επιχειρήσεις του Νομού Κοζάνης. Ο Δημήτρης Τυρνενόπουλος,μέλος του ΔΣ του Εμπορικού Επιμελητηρίου Κοζάνης και μέλος του Συνδέσμου Μαρμάρων Εξαγωγών Ελλάδας, μας είπε: "Μετά το σεισμό, η πολιτεία θα μπορούσε να δώσει μια βαθιά ανάσα σε όλα τα μαρμαράδικα, αν χρησιμοποιούσαν το δικό μας μάρμαρο στα συμβατικά σπίτια που κατασκεύασαν. Ομως τέτοια κίνηση δεν έγινε. Αντίθετα μπήκε στα σπίτια κακής ποιότητας εισαγόμενο πλακάκι. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα και την εγχώρια παραγωγή να μη στηρίξουν και πολύτιμο συνάλλαγμα να φύγει στο εξωτερικό". "Μάλιστα, κατέληξε, για το συγκεκριμένο θέμα είχαμε έρθει σε επαφή, πριν ακόμα υπογραφούν οι συμβάσεις για τα σπίτια, αλλά πήραμε μόνο υποσχέσεις ότι θα προτιμηθεί το δικό μας υλικό. Σήμερα τα σπίτια στην πλειοψηφία τους έγιναν και εμείς μείναμε απ' έξω".

Σ' αυτό το χωριό εδρεύει και λειτουργεί με επιτυχία ένας συνεταιρισμός από το 1973, που ασχολείται αποκλειστικά και μόνο με το μάρμαρο, προσφέροντας εργασία σε περισσότερους από 70 ανθρώπους. Ο Γεωργικός Βοϊωτικός Συνεταιρισμός Επεξεργασίας Εξόρυξης και πώλησης μαρμάρων Τρανοβάλτου (ΓΒΣΕΕ), κόντρα στην κυβερνητική πολιτική, που εξωθεί σε διάλυση και μαρασμό τους συνεταιρισμούς κάθε είδους, μπορεί και στέκεται "όρθιος". Εμπόδιο στην επέκταση των δραστηριοτήτων και την καλύτερη λειτουργία του συνεταιρισμού οι εκάστοτε κυβερνήσειςν που υπονομεύουν τους συνεταιρισμούς, τους οποίους θεωρούν κακούς διαχειριστές των χρημάτων και των επιδοτήσεων.

Οι εργαζόμενοι μέτοχοι του συνεταιρισμού, προσπαθούν να τον κρατήσουν με "νύχια" και με "δόντια". Γνωρίζουν καλά ότι προσφέρει θέσεις εργασίας και το κυριότερο ότι διαχειρίζεται τίμια τον ιδρώτα τους. "Οι πατεράδες μας που δούλευαν μάρμαρο σε ιδιώτες, δούλευαν σαν σκλάβοι. Ο συνεταιρισμός τηρεί το ωράριο, καλύπτει ασφαλιστικά δικαιώματα των εργαζομένων, μπαίνει φραγμός στην ανασφάλιστη εργασία. Παράλληλα στήριξε και στηρίζει όλους τους μικρούς ιδιώτες που εργάζονται γύρω από το μάρμαρο", μας είπε ο Αντώνης Δεληβάνης,που είναι πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του συνεταιρισμού. Σ' αυτό το σημείο πρέπει να αναφέρουμε ότι ο συνεταιρισμός διοικείται από 5μελές ΔΣ, που εκλέγεται από τους μετόχους - εργαζόμενους σ' αυτόν.

"Το κράτος θα μπορούσε να μας βοηθήσει, προσφέροντάς μας μέσα από σεμινάρια γνώση πάνω στον τεχνικό εξοπλισμό και στην προώθηση του προϊόντος μας. Εχουμε πάρει υποσχέσεις ότι μέσα στο καλοκαίρι θα μπούμε σ' ένα πρόγραμμα που θα πριμοδοτεί την αγορά μηχανημάτων μέχρι και 50%", τόνισε ο Γιάννης Ντούτσιας.Για να συμπληρώσει ο Αν. Δεληβάνης: "Μας έχει γονατίσει και η φορολογία. Ο φόρος του 35% επί των κερδών δεν αφήνει περιθώρια ανάπτυξης και καινούριων ανοιγμάτων στο συνεταιρισμό, αφού ένα μεγάλο μέρος των εσόδων του πηγαίνει στη φορολογία. Εμείς δεν κάνουμε ούτε υποτιμολογήσεις και στις υποχρεώσεις μας είμαστε συνεπείς, αλλά στην Ελλάδα υπάρχουν δυο μέτρα και δυο σταθμά στη φορολογία...".

Ο πρόεδρος του Σωματείου των Εργαζομένων στο συνεταιρισμό Γιάννης Τζιδημόπουλος,αναφερόμενος στη σημασία της ύπαρξης του συνεταιρισμού για τους εργαζόμενους στο μάρμαρο, υπογράμμισε: "Ο συνεταιρισμός σε πολλές περιπτώσεις ήρθε και έδωσε δουλιά σε ανθρώπους, που λόγω της ηλικίας τους εκδιώχθηκαν ή δεν προτιμήθηκαν από τους ιδιώτες. Αν δεν υπήρχε ο συνεταιρισμός να τους δώσει μεροκάματο για κολλήσουν ένσημα, σήμερα θα μένανε στο δρόμο".

Το μάρμαρο, που δημιουργεί τόσες θέσεις εργασίας στην περιοχή και κρατά τους νέους ανθρώπους στον τόπο τους, έχει τις προοπτικές και να αναπτυχθεί και καινούριες θέσεις εργασίας να δημιουργήσει και ανταγωνιστικό προϊόν να γίνει. Ο λογιστής του συνεταιρισμού και παλιότερα αντιπρόεδρος της κοινότητας Τάσος Πουλιόπουλος μας ανέφερε σχετικά με το χρειάζεται να γίνει: "Ερευνες για τα λατομεία από το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ), προκειμένου να βρεθούν και να αξιοποιηθούν τα κοιτάσματα των μαρμάρων. Επιδότηση σε ποσοστό 60% στην παροχή του ρεύματος που παίρνουν τα λατομεία και 70% στην ύδρευση των λατομείων. Αυτή την παρέμβαση θέλουμε από το κράτος. Να υπάρξουν, επίσης, επιδοτήσεις για μεταχειρισμένα μηχανήματα, αφού το κόστος των καινούριων τις περισσότερες φορές είναι εντελώς εξωπραγματικό για τις οικονομικές δυνατότητες των επιχειρήσεων". Και συνέχισε: "Είναι τραγικό οι δημόσιες υπηρεσίες του τόπου να μην προτιμούν το εγχώριο μάρμαρο του Τρανοβάλτου και να στρέφονται σε εισαγόμενα. Πολλές φορές σε διαγωνισμούς για τις δημόσιες υπηρεσίες δε συμπεριλαμβάνεται στη λίστα το μάρμαρο της περιοχής μας".

Ο πρόεδρος της Κοινότητας Τρανοβάλτου Βαγγέλης Καραδήμος υπογράμμισε ότι "το χωριό μετά το σεισμό δε γνώρισε κανένα έργο υποδομής, παρά τις εξαγγελίες των κυβερνώντων για αναπτυξιακά προγράμματα. Ο δρόμος που οδηγεί στο χωριό μας θυμίζει μονοπάτι και από κει σε καθημερινή βάση περνάνε μεγάλα φορτηγά γεμάτα με μάρμαρα. Το χειμώνα η πρόσβαση στο χωριό είναι παρά πολύ δύσκολη, αφού παγώνουν οι δρόμοι και αποκλεινόμαστε. Ο δρόμος που έρχεται στο χωριό διανοίχτηκε από το στρατό το 1950-55 και από τότε δεν έγινε καμιά διάνοιξη, καμιά βελτίωση. Ο δρόμος μέχρι το Ρύμνιο είναι τραγικά στενός, ενώ και όταν φτάνει κανείς στο Ρύμνιο, οι δρόμοι τόσο για Κοζάνη όσο και για Λάρισα δεν είναι ό,τι καλύτερο. Ενα ζωντανό χωριό έχει μετατραπεί σε άγονη γραμμή". Σ' αυτό το σημείο η συζήτηση "φούντωσε" και οι κάτοικοι έκαναν λόγο για πελατειακές σχέσεις. Ο Τάσος Πουλιόπουλος με λόγια γεμάτα οργή υπογράμμισε: "Πρέπει επιτέλους να φτιάξουν ένα δρόμο όχι με πελατειακά και ψηφοθηρικά κριτήρια, αλλά με βασικό κριτήριο την ανάπτυξη του τόπου. Δυστυχώς, το μέγα μειονέκτημα του Τρανοβάλτου είναι ότι οι σταυροί και τα "ψηφουλάκια" για τις εκλογές είναι λίγα. Και δρόμοι χωρίς "ψηφουλάκια" δε φτιάχνονται...".

Σοβαρό πρόβλημα υπάρχει και με την ιατρική περίθαλψη των κατοίκων. Οπως τόνισε ο πρόεδρος της κοινότητας: "Υπάρχει ένας γιατρός για ολόκληρο το χωριό και αυτό δημιουργεί προβλήματα, αφού εκτός από τις ανάγκες των κατοίκων στην περιοχή υπάρχουν περίπου 450 εργαζόμενοι στο μάρμαρο και άλλοι 150 στα μεταλλεία ΜΑΒΕ. Δυο επαγγέλματα από τη φύση τους επικίνδυνα, με πολλούς μικροτραυματισμούς. Το πιο κοντινό ιατρικό κέντρο είναι στα Σέρβια, 25 χιλιόμετρα απόσταση".

Δύο χρόνια μετά τους σεισμούς του '95, ένα χωριό περιμένει ακόμα τη μετεγκατάστασή του, υποσχέσεις δίνονται, αλλά δεν τηρούνται, αποφάσεις παίρνονται, αλλά δεν εφαρμόζονται. Πρόκειται για το χωριό Ρύμνιο στο Νομό Κοζάνης, δεύτερο σταθμό του οδοιπορικού μας στη Δυτική Μακεδονία.

Με το σεισμό, το 87% των σπιτιών έπαθαν μεγάλες ζημιές, αφού βρέθηκαν ακριβώς πάνω στο ρήγμα. Η ύπαρξη του ρήγματος έκανε απαγορευτική την κατασκευή νέων συμβατικών σπιτιών στο ίδιο μέρος και γι' αυτό αποφασίστηκε να γίνουν μικροζωνικές μελέτες στην ευρύτερη περιοχή, ώστε να βρεθεί χώρος για τη μετεγκατάσταση του χωριού. Μετά από τις μικροζωνικές μελέτες που έγιναν αποφασίστηκε να μετεγκατασταθεί το χωριό στη γειτονική κοινότητα Λευκόβρυση.

Ομως ο καιρός περνούσε και η μετεγκατάσταση του χωριού δεν αποφασιζόταν. Οπως μας είπε ο πρόεδρος του Συλλόγου Σεισμοπλήκτων Ρυμνίου Γιώργος Χαραλαμπίδης,"η μεταφορά κάπου στο δρόμο έπεσε στο κενό, με την πρόφαση ότι η έκταση που ζητούσαμε ήταν στη ζώνη οικιστικού ελέγχου με άλλη χρήση και για να παραχωρηθεί χρειαζόταν να αλλάξει το Προεδρικό Διάταγμα και να αποχαρακτηριστεί το κομμάτι αυτό, ώστε να μπορέσει να κτιστεί το χωριό εκεί. Πάντως αυτό που φάνηκε ήταν ότι η πολιτεία δεν είχε σκοπό να μεταφέρει το χωριό. Αυτή η καθυστέρηση είχε ως αποτέλεσμα οι κάτοικοι να αρχίσουν να χτίζουν μέσα στο παλιό χωριό σε σημείο βέβαια που δεν υπήρχε άμεσος κίνδυνος, σύμφωνα με τις μικροζωνικές μελέτες".

Ομως η απόφαση αυτή των κατοίκων, που πάρθηκε πάνω στην απόγνωσή τους για την κρατική ολιγωρία, έφερε μια σειρά άλλα προβλήματα, με κυριότερο το γεγονός ότι 17 οικογένειες παραμένουν, 2 χρόνια μετά, άστεγες.

Για να γίνει κατανοητό το γιατί, υπενθυμίζουμε ότι η μελέτη είχε "χωρίσει" το χωριό σε τρεις ζώνες. Στην πρώτη, την πράσινη ζώνη, το έδαφος ήταν κατάλληλο για την κατασκευή σπιτιών. Στη δεύτερη, την κίτρινη ζώνη, το έδαφος παρουσιάζει κατολίσθηση και είναι αμφισβητήσιμο αν πρέπει να χτιστεί ή όχι. Η τρίτη, η κόκκινη ζώνη, είναι η νεκρή ζώνη στην οποία απαγορεύεται κάθε κατασκευή. Σε όσους κατοίκους είχαν σπίτι σ' αυτή τη ζώνη, ανεξάρτητα αν καταστράφηκε ή όχι, η πολιτεία είχε υποσχεθεί ότι θα τους έδινε οικόπεδα ή σπίτια σε άλλα σημεία.

"Καθώς το μισό χωριό είχε ήδη χτιστεί, η μετεγκατάσταση άρχισε να ναυαγεί. Αποτέλεσμα όλοι εμείς, που δεν είχαμε πάρει συμβατικά σπίτια ή δάνεια, να μένουμε στο νοίκι ή στα κοντέινερ. Ολοι εμείς που τελικά μείναμε, έχουμε από το φθινόπωρο του 1996 που "βομβαρδιζόμαστε" από υποσχέσεις ότι η κατασκευή των συμβατικών σπιτιών θα δημοπρατηθεί και ότι μέσα στο 1997, θα είμαστε στα σπίτια μας. Τώρα 17 οικογένειες μένουν στο νοίκι, κάποιες σε κοντέινερ και κάποιες έχουν τακτοποιήσει κάποιες αποθήκες, κάποιους βοηθητικούς χώρους που είχανε και μένουν μέσα μέχρι να μπουν σε σπίτι", εξηγεί ο πρόεδρος της Κοινότητας Ρύμνιου Γιώργος Μαργαρίτης.Ο ίδιος μας είπε ότι "ο διαγωνισμός για τα σπίτια προκηρύχτηκε, αλλά δεν ξέρουμε πότε θα μπει μπροστά η κατασκευή τους και πότε τελικά οι εργολάβοι θα τα παραδώσουν. Δε μας έχουν πει επίσης τι θα γίνουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι που μένουν στα κοντέινερ και στο νοίκι".

"Μας υποσχέθηκαν ότι θα μας φτιάξουν τα σπίτια και σπίτια δεν είδαμε. Δυο χρόνια μέσα στη ζέστη και στο κρύο, μέσα στο κοντέινερ, με την ελπίδα ότι κάποτε θα μας δώσουν σπίτι. Είδα ότι δε γίνεται τίποτα και έφτιαξα μια μικρή αποθηκούλα μόνος μου, τουλάχιστον για να φυλάξω τα πράγματά μου" λέει χαρακτηριστικά ο Κώστας Κεχαγιάς που τον συναντήσαμε στο χωριό, στην αυλή του παλιού σπιτιού του, μαζί με τη γυναίκα του. Δυο άνθρωποι ηλικιωμένοι που το μόνο πράγμα που ζητάνε σύμφωνα με τα λόγια του μπάρμπα - Κώστα: "Μια σκεπή για να μπούμε από κάτω για τα χρόνια που μας μένουν".

Τεράστιο πρόβλημα αντιμετωπίζουν και κάποιες από τις οικογένειες που μένουν στο νοίκι, αφού δεν παίρνουν από την πολιτεία τα χρήματα που πληρώνουν για τα σπίτια που νοικιάζουν. Οπως μας επισήμανε ο Γ. Χαραλαμπίδης,"έχουμε να πάρουμε χρήματα τους τελευταίους εννιά μήνες, ενώ πολλοί από μας έχουν να πάρουν χρήματα ακόμα και για ένα ολόκληρο χρόνο!". Και να φανταστείτε, μας είπε ο Γ. Χαραλαμπίδης, ότι για να μας καλύψουν το νοίκι για 24 μήνες που ήταν η αρχική πρόβλεψη δε χρειάζονταν περισσότερο από 900.000 δραχμές για ένα σπίτι 40 τετραγωνικών για τριμελή οικογένεια και περίπου 1,5 εκατομμύριο δραχμές για μια τετραμελή οικογένεια. Τη στιγμή που η αγορά ενός κοντέινερ, στοίχισε περίπου 2,8 εκατομμύρια δραχμές".

Ο πρόεδρος της κοινότητας, Γιώργος Μαργαρίτης, αναφερόμενος και στα άλλα προβλήματα που αντιμετωπίζει η κοινότητα, μας είπε: "Η καταστροφή ήταν σε μια αγροτική περιοχή και γκρέμισε μαζί με σπίτια στάβλους και αποθήκες. Αποτέλεσμα σήμερα οι καπνοπαραγωγοί να μην έχουν πού να βάλουν τα καπνά τους. Πρέπει να γίνει κάποια πρόβλεψη γι' αυτό το θέμα, γιατί οι αγρότες νέα καταστροφή δε θα την αντέξουν. Και συνέχισε, η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση δεν πήρε χρήματα από τον κρατικό προϋπολογισμό για να στηρίξει την περιοχή με αναπτυξιακά προγράμματα ή ακόμα και αν πήρε, δεν τα αξιοποίησε γι' αυτό το λόγο. Το μόνο έργο που είδε το χωριό μας ήταν ένα νηπιαγωγείο και παράλληλα πολιτιστικό κέντρο, που έκανε δωρεά μια ιδιωτική επιχείρηση".

Σοβαρό επίσης είναι το πρόβλημα με το οδικό δίκτυο της περιοχής. Οπως μας είπε ο Γ. Μαργαρίτης, "η γέφυρα του Ρυμνίου είχε πάθει ζημιές από το σεισμό, αφού ένα κομμάτι ασφάλτου 500 μέτρων είχε καταστραφεί και ξηλώθηκε, χωρίς όμως ποτέ να αντικατασταθεί με καινούρια άσφαλτο. Επίσης ο δρόμος Κοζάνης - Ρυμνίου που η κατασκευή του θα συντόμευε πολύ την απόσταση έχει αρχίσει πριν από δυο χρόνια, αλλά προχωράει με τραγικά αργούς ρυθμούς".

Ο πρόεδρος της κοινότητας επίσης υπογράμμισε ότι "μετά το σεισμό κόπηκε ένα κονδύλι ύψους 1 δισ., για να κατασκευαστεί ένα κομμάτι δρόμου περίπου 6 χιλιομέτρων από τη γέφυρα του Ρυμνίου μέχρι το Τριγωνικό. Εγιναν μάλιστα και κάποιες δημοπρασίες, αλλά εμείς έργο δε βλέπουμε". Σ' αυτό το σημείο πρέπει να αναφέρουμε ότι ο συγκεκριμένος δρόμος - οδηγεί στο δρόμο για τη Λάρισα - έχει υποστεί καθίζηση και έχει τεθεί εκτός κυκλοφορίας. Βέβαια, κάποιος μπορεί να περάσει από το σημείο με δική του ευθύνη. Ο συγκεκριμένος δρόμος, σύμφωνα με τους κατοίκους, έχει φτιαχτεί σε ένα σημείο που είχε πρόβλημα καθιζήσεων. Μάλιστα όταν είχε γίνει αναδασμός στα χωράφια, δεν είχε συμπεριληφθεί το συγκεκριμένο μέρος.

Ρεπορτάζ: Παναγιώτης ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ

Φωτογραφίες: Γιώργος ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ