Ο Απόστολος Χρήστου Ζήσης,όπως ήταν το πραγματικό όνομα του αλησμόνητου Ζήση Σκάρου,το περασμένο Σάββατο το απόγευμα, με τον αιφνίδιο θάνατό του, από ανακοπή καρδιάς στο σπίτι του, πίκρανε, για πρώτη φορά στη ζωή του όσους τον αγαπούσαν.Τη συντρόφισσα της ζωής του, Τίτη,τους συγγενείς, φίλους, ομοτέχνους, συναγωνιστές του, το κόμμα του - το ΚΚΕ - και τους συντρόφους του στην ΚΟΒ Λογοτεχνών του ΚΚΕ.

Χτες το μεσημέρι, στο Α Νεκροταφείο αποχωριστήκαμε για πάντα, τον αγαπημένο και αξέχαστο, τον γλυκύτατο άνθρωπο, τον "άρχοντα" στην ψυχή και το ήθος, τον πολύτιμο με τις πολύπλευρες γνώσεις του, την αταλάντευτη πίστη του στα σοσιαλιστικά ιδανικά, το σπουδαίο - συνειδητά στρατευμένο σ' αυτές τις ιδέες, συνειδητά ταξικό, πλουσιότατο έργο του, κομμουνιστή συγγραφέα.

Η "οικογένεια" της διανόησης και των Γραμμάτων μένει, πραγματικά, φτωχότερη χωρίς τον Ζήση Σκάρο. Γιατί, ο Ζήσης Σκάρος είναι από τους τελευταίους της γενιάς εκείνης των διανοουμένων και λογοτεχνών που με τους αγώνες τους, με τη στάση ζωής και με το έργο τους "ποίησαν ήθος", ταυτίστηκαν με τα πάθη και τους πόθους του λαού, δεν ξεχώρισαν απ' αυτόν. Αντίθετα - έργω και λόγω - ενώθηκαν κυριολεκτικά μ' αυτόν, διακινδυνεύοντας και παθαίνοντας τα πάντα για την ελευθερία, την ανεξαρτησία και προκοπή του λαού.

Από το χωριό Κανάλια της Καρδίτσας, το 1917, άρχισε η "πλούσια" ζωή του Ζήση Σκάρου. Η αγροτική του οικογένεια λαχταρούσε τα γράμματα και ωθούσε τα έξι παιδιά της στη μόρφωση. Το 1929 μπαίνει στο Γυμνάσιο της Καρδίτσας. Το 1933 πρωτοστατεί σε μια μαθητική απεργία, με αποτέλεσμα την αποβολή του από όλα τα γυμνάσια της χώρας.Η πρώτη αγωνιστική εμπειρία τον οδηγεί το 1934 στην ΟΚΝΕ και στην πρώτη μαχητική συγγραφική δημιουργία: Δημοσιεύει στο αθηναϊκό περιοδικό "Νέος Λενινιστής" το διήγημά του "Το αέρι του θανάτου",που καταδίκαζε τη χρήση χημικών αερίων στον πόλεμο. Το 1935 μετά από εξετάσεις σε επιτροπή καθηγητών κατατάσσεται στην 6η τάξη Γυμνασίου και αποφοιτά το 1936. Το 1937 συλλαμβάνεται από το μεταξικό καθεστώς, καταδικάζεται σε δύο χρόνια φυλακή και ένα εξορία.Μετά από έφεση και οκτάμηνη κράτηση στις φυλακές Καρδίτσας και Λάρισας αποφυλακίζεται. Το 1938 εισάγεται στη Νομική του Πανεπιστημίου Αθηνών και παράλληλα σπουδάζει στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών. Την ίδια χρονιά ξανασυλλαμβάνεται σε αντιδικτατορική φοιτητική διαδήλωση, φυλακίζεται για δύο μήνες και εκδίδει την πρώτη νουβέλα "Οι Δυνατοί" (για τη ζωή στην ορεινή Θεσσαλία).

Το 1941 καλείται στο στρατό, στη διλοχία των σπουδαστών στη Λαμία. Με την εισβολή των Γερμανών η διλοχία διαλύεται. Το 1942, είναι ήδη μέλος του ΚΚΕ, οργανώνεται στο ΕΑΜ, παίρνει το πτυχίο του Οικονομικού της Νομικής και εκδίδει παράνομα την πρώτη ποιητική συλλογή του "Αργώ".Το 1943 διορίζεται στο Ελεγκτικό Συνέδριο,από το οποίο διώχνεται την ίδια χρονιά ως μη"νομιμόφρων" και εκδίδει την πρώτη συλλογή διηγημάτων "Ναθαναήλ Μαρκός".Το Γενάρη του '44 συλλαμβάνεται από τα SS και κλείνεται στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου. Το Μάη μεταφέρεται στα υπονομευμένα με δυναμίτη βαγόνια - κλούβες, που έβαζαν οι ναζί μπροστά στις μηχανές των τρένων για να προφυλάγονται από τις επιθέσεις των ανταρτών του ΕΛΑΣ,γεγονός που ενέπνευσε το μυθιστόρημά του "Κλούβες" (1945). Τον Αύγουστο του '44 μεταφέρεται στις φυλακές του νοσοκομείου "Σωτηρία", από όπου βγαίνει την ημέρα της απελευθέρωσης(12/10/44). Το Δεκέμβρη του '44 συλλαμβάνεται από τους Εγγλέζους και κλείνεται στο στρατόπεδο του Γουδιού μέχρι τη Συμφωνία της Βάρκιζας.

Το 1945 εκδίδει το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα "Οι Κλούβες" (κυκλοφόρησαν και από το εκδοτικό του ΚΚΕ στο εξωτερικό "Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις" το 1961 και 1964). Το 1946 επαναδιορίζεται στο υπουργείο Οικονομικών. Το '49 κηρύσσεται ανυπότακτος, παραπέμπεται σε στρατοδικείο και αθωώνεται,ύστερα από βεβαίωση γιατρών ότι ήταν άρρωστος. Το 1950 επανεκδίδονται τα διηγήματα "Ναθαναήλ Μαρκός" με τίτλο "Χαραυγή" και ξυλογραφίες της Βάσως Κατράκη.Μαθαίνει αγγλικά και μελετά την ιστορία του αγροτικού και εργατικού κινήματος της χώρας μας, για να γράψει το σπουδαιότερο έργο του - την τρίτομη μυθιστορική τριλογία "Οι ρίζες του Ποταμού".Το 1953 επανεκδίδονται οι "Δυνατοί" με τίτλο "Τα γεράκια της Πίνδου" και τον επόμενο χρόνο η ποιητική σύνθεση "Το Φλογισμένο Βουνό" με ξυλογραφίες του Α. Τάσσου.Το 1955 ταξιδεύει στην κεντρική Ευρώπη και τον επόμενο χρόνο εκδίδει το βιβλίο "Το ταξίδι της Φιλίας".Το 1958 κυκλοφορεί το μυθιστόρημα "Ανοιχτοί ουρανοί".Το 1960 κυκλοφορεί ο πρώτος τόμος της τριλογίας "Οι Ρίζες του Ποταμού", με τίτλο "Ραγιάδες και κολίγοι".Το 1963 εκδίδονται τα διηγήματά του "Το κορίτσι με το σαντούρι".Το '66 εκδίδεται το θεατρικό του "Ανάψτε τα φώτα" και ο δεύτερος τόμος της τριλογίας"Αστοί και Εργάτες".

Το 1967 η χούντα περιλαμβάνει στον "ίντεξ" όλα τα βιβλία του. Απολύεται από την υπηρεσία του και αυτοεξορίζεται στη Ρώμη, αρχικά και μετά στο Παρίσι και τις Βρυξέλλες, όπου αναπτύσσει μεγάλη αντιδικτατορική δράση. Το 1969 σε συνέδριο στο Ελσίνκι εκλέγεται πρόεδρος του Κεντρικού Συμβουλίου των Ελληνικών Αντιδικτατορικού Επιτροπών Εξωτερικού. Το 1971 με την 16351/859 απόφαση της χούντας του αφαιρείται η ελληνική ιθαγένεια.Στις Βρυξέλλες, το 1971, επανεκδίδονται οι "Δυνατοί" και κυκλοφορεί το ιστορικό δοκίμιο "Εκατόν πενήντα χρόνια αγώνων για τη λευτεριά και τη Δημοκρατία",που μεταφράζεται στα αγγλικά και κυκλοφορεί και στον Καναδά. Το 1972 μεταφράζεται από την Τερψιχόρη Κολοζώφ ο δεύτερος τόμος της τριλογίας και κυκλοφορεί στην Ιταλία. Ο τόμος εκδίδεται και από τις "Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις", ενώ στον Καναδά κυκλοφορούν οι "Ανοιχτοί ουρανοί" με τίτλο "Κρίσιμη Καμπή".

Η μεταπολίτευση δε σήμανε και την επιθυμητή άμεση επιστροφή του στην Ελλάδα. Χρειάστηκαν πολλά "τρεξίματα" της γυναίκας του για την απόδοση της ιθαγένειάς του και η δημοσίευση στις 29/8/74 από την "Ελεύθερη Ελλάδα" (και στις 30/8/74 από την "Αυγή") της διαμαρτυρίας του για την έμμεση απόρριψη του αιτήματός του στον πρόεδρο των αντιδικτατορικών επιτροπών του εξωτερικού. Το φθινόπωρο του '74 του αποδίδεται η ιθαγένεια, επιστρέφει στην Ελλάδα και επαναδιορίζεται στο υπουργείο Οικονομικών ως διευθυντής Α.Το 1975 επανεκδίδονται οι "Κλούβες" και κυκλοφορεί το ιστορικό δοκίμιο "Η κραυγή του ελληνικού λαού".Το 1976 η "Σύγχρονη Εποχή" εκδίδει το μυθιστόρημα "Ο κόσμος των ελπίδων" (το 1983 μεταφράστηκε στα ρώσικα και κυκλοφόρησε στην ΕΣΣΔ). Το 1977 εκλέγεται για πρώτη φορά πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών.Το 1978 η "Σύγχρονη Εποχή" εκδίδει τους δύο πρώτους τόμους της τριλογίας "Οι Ρίζες του Ποταμού",η οποία αφιερώνεται από τον συγγραφέα στα 60χρονα του ΚΚΕ.Το 1979 η "Σύγχρονη Εποχή" κυκλοφορεί τον τρίτο τόμο της τριλογίας με υπότιτλο "Αντίσταση και Πόλεμος". Το 1980 η τριλογία παίρνει το β κρατικό βραβείο. Το 1981 ο δήμος Καρδίτσας του απονέμει το τιμητικό μετάλλιο της πόλης για "τις εξαιρετικές του υπηρεσίες στα Γράμματα και τους εθνικοκοινωνικούς αγώνες του λαού μας".Τη χρονιά αυτή κυκλοφορεί ανθολογία των διηγημάτων του με τίτλο "Ψηφίδες" και προσκαλείται στο 7ο Συνέδριο των Σοβιετικών Συγγραφέων,στη Μόσχα. Το 1983 κυκλοφορούν το μυθιστόρημα "Ο σημερινός κόσμος" (βραβείο του "Ιδρύματος Τ. Τρανούλη" - 1987) και το δοκίμιό του "Ζητήματα Τέχνης".Το 1985 του απονέμεται από το Ανώτατο Σοβιέτ της ΕΣΣΔ το Μετάλλιο της Αντιφασιστικής Νίκης.Το 1988 τιμάται η λογοτεχνική προσφορά του από το Σύλλογο Απανταχού Καρδιτσιωτών και κυκλοφορεί η συλλογή παιδικών διηγημάτων "Για ένα λουλούδι".

Στο ενεργητικό του είχε πλήθος άρθρων και επιφυλλίδων σε περιοδικά και εφημερίδες (μεταξύ των οποίων ο "Ρ"), καθώς και κείμενά του σε εφημερίδες της ελληνικής πολιτικής προσφυγιάς στις σοσιαλιστικές χώρες, αλλά και σε εφημερίδες των συλλόγων των μεταναστών στη Δυτική Ευρώπη στα χρόνια της χούντας.

Κλείνουμε το πλούσιο βιογραφικό του αξέχαστου συντρόφου μας Ζήση Σκάρου,με την αναφορά μερικών ψευδωνύμων, που κατά καιρούς χρησιμοποίησε: Π. Αβάντος, Αλέξης Ζήσης, Πύρρος Βάρδης, Βασίλης Λόγγος.

Με ένα μεγάλο "ευχαριστώ" για το έργο που άφησε, αλλά και τους αγώνες που έκανε, αποχαιρέτησαν τον Ζήση Σκάρο οι συγγενείς, σύντροφοι, φίλοι και ομότεχνοί του, χθες, στο Α νεκροταφείο.

Ο Θόδωρος Τζιαντζής,μέλος του ΠΓ από μέρους της ΚΕ του ΚΚΕ, πρώτος αποχαιρέτησε τον σύντροφό μας τονίζοντας: "Η ΚΕ του ΚΚΕ, οι σύντροφοι και συναγωνιστές σου, βρισκόμαστε εδώ για να σ' αποχαιρετίσουμε στο κλείσιμο της αγωνιστικής, πολύπλευρης ζωής σου. Για να εκφράσουμε το σεβασμό και την εκτίμησή μας στο έργο σου, να σε ευχαριστήσουμε για την προσφορά σου στην πολιτιστική ζωή και το προοδευτικό κίνημα της χώρας μας. Μια ζωή αφιερωμένη στον αγώνα για τον πολιτισμό, την ειρήνη, το δίκιο και την απελευθέρωση του ανθρώπου, για το σοσιαλισμό.Η θλίψη μας θα βρίσκει παρηγοριά, θα μετριάζεται από την αθάνατη παρουσία του έργου σου, μαζί με το υπόδειγμα της αγωνιστικής σου ζωής. Μέσα απ' το έργο σου θα σ' έχουμε πάντα δίπλα μας, χαμογελαστό, αισιόδοξο να συνεχίζεις μαζί μας το μεγάλο αγώνα".

Αναφερόμενος στη δράση και το έργο του Ζ. Σκάρου, ο Θ. Τζιαντζής, μεταξύ άλλων υπογράμμισε: "Ανήκε στην κατηγορία εκείνη των προικισμένων ανθρώπων, που έμαθε και μπόρεσε να εκφράσει με γνώση και ευαισθησία τα προβλήματα και τις ανάγκες του λαού."Κάθε εμπειρία μου", έλεγε, "προσπαθώ να την υποτάξω πάντα στη θέλησή μου να μην απομακρυνθώ από τον άνθρωπο. Τον άνθρωπο θέλησα να υπηρετήσω με τα έργα μου και να εκφράσω την αισιοδοξία μου στη δημιουργική ικανότητά του". Ετσι, απλά, για τον άνθρωπο, αντίθετος με την κοινωνική αδικία, παίρνει μέρος στους λαϊκούς αγώνες στη χώρα μας, από τα πρώτα νεανικά του χρόνια.Η ζωή και η δράση του δέθηκε με τις ανάγκες, τα βάσανα του λαού μας, τους αγώνες και τα οράματα μιας ολόκληρης εποχής. Σύντροφε Ζήση, μέχρι την τελευταία στιγμή της ζωής σου έμεινες πιστός, μάχιμος σε υψηλές αξίες και ιδανικά. Αταλάντευτος, σταθερός μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ, έδωσες την ανιδιοτελή προσφορά σου για το δίκιο και τη λευτεριά. Σ' αποχαιρετούμε μ' ένα μεγάλο ευχαριστώ για ό,τι μας χάρισες με το έργο σου, με τον αγώνα της ζωής σου".

Ο πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών,Γιώργος Κάρτερ,θυμήθηκε ότι "δεν πέρασαν ούτε τέσσερις μήνες που η Εταιρεία σου απένειμε τον τίτλο του Επίτιμου Προέδρου. Ηταν τίτλος ευχαριστιών και ευγνωμοσύνης για την πολυσήμαντη προσφορά σου σ' αυτή την ιστορική Εταιρεία,που είχες το προνόμιο να σε εκλέγουν μ' εμπιστοσύνη τα μέλη της, πέντε χρόνια πρόεδρο και 21 χρόνια στο Διοικητικό της Συμβούλιο. Πρόεδρε, δεν υπάρχει θάνατος. Ζήση Σκάρε, η ζωή σου συνεχίζεται στο έργο σου και στις καρδιές μας".

Ο καθηγητής Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Μιχάλης Μερακλής είχε ζωγραφισμένη την αγωνία να προλάβει τον αποχαιρετισμό, όταν έλεγε: "πριν από μία ώρα ακριβώς έμαθα το θάνατό σου. Και ήταν σχεδόν αντικειμενικά αδύνατο να είμαι εδώ αυτή τη στιγμή. Ομως έπρεπε να είμαι οπωσδήποτε. Για να σου πω, σ' αυτή την τελευταία μας - πρόσωπο με πρόσωπο - συνάντηση, πως ήσουν από τους πιο αγαπημένους μου φίλους εκείνης της γενιάς που έπλασε από τη ζωή ένα μύθο. Ησουν από κείνα τα ιερά τέρατα της πίστης στο καλό του ανθρώπου, στην κοινωνική δικαιοσύνη... Αυτή η αφοσίωσή σου με γοήτευε. Η αχτιδοβολή της θα με φτάνει και τώρα που φεύγεις, με το σώμα σου μόνο. Αφήνοντας το παράδειγμά σου ενσαρκωμένο κιόλας στο πολύτιμο συγγραφικό σου έργο, που αργότερα, όταν τα πράγματα θα γυρίσουν πάλι προς τη μεριά του ήλιου, θα κοιταχτεί προσεχτικότερα, δικαιότερα: όπως του πρέπει, όπως του αξίζει. Θα βοηθήσω και εγώ σ' αυτό όσο μπορώ, αγαπημένε μου φίλε και σύντροφε".

"Αδελφέ μας κι σύντροφε Ζήση, μας πλήγωσες" είπε ο Μανώλης Κορνήλιος από την ΚΟΒ Λογοτεχνών του ΚΚΕ. "Είσαι από τη στόφα εκείνη των γενναίων, τη στόφα του κομμουνιστή Ανθρώπου, που μας δίδαξε και μας διδάσκει να συμφιλιώνουμε το εγώ με το εμείς, που μας δίδαξε και μας διδάσκει να αντέχουμε τις λαβωματιές, να κάνουμε την οδύνη αγώνα".

Στη στερνή συνάντηση με τον Ζήση Σκάρο ήταν ο επίτιμος Πρόεδρος του ΚΚΕ,Χαρίλαος Φλωράκης,ο βουλευτής του ΚΚΕ Στρατής Κόρακας,ο ιστορικός δήμαρχος της Καισαριανής, Παναγιώτης Μακρής,ο Νίκος Καραντηνός κ.ά.

Στεφάνια έστειλαν μεταξύ άλλων η ΚΕ του ΚΚΕ,ο "Ριζοσπάστης",η Αχτίδα Διανοούμενων Λογοτεχνών του ΚΚΕ,η ΚΟΒ Λογοτεχνών,οι εκδόσεις "Σύγχρονη Εποχή",το ΔΣ του Συνδέσμου Φιλίας Τσεχίας - Σλοβακίας και ο Σύλλογος Καναλιωτών Αθήνας.

Τα θερμά της συλλυπητήρια, στην οικογένεια του συντρόφου Ζήση Σκάρου, εξέφρασε με ανακοίνωσή της η ΚΕ του ΚΚΕ,αναφέροντας μεταξύ άλλων: "Ο Ζήσης Σκάρος μέχρι την τελευταία στιγμή της ζωής του έμεινε πιστός και μάχιμος στα ιδανικά και τους στόχους του ΚΚΕ, στο οποίο εντάχθηκε από τα μαθητικά του χρόνια. Σε ηλικία 17 χρόνων έγινε μέλος της ΟΚΝΕ και αργότερα του ΚΚΕ.Ο Ζήσης Σκάρος καταπιάστηκε επιτυχώς με όλα τα είδη του γραπτού λόγου. Ξεχωριστή θέση στη λογοτεχνική προσφορά του έχει το τρίτομο έργο του "Οι ρίζες του ποταμού", το οποίο τιμήθηκε με κρατικό βραβείο, ενώ κατατάχθηκε σε ιδιαίτερα αξιόλογη θέση από τον κριτικό της λογοτεχνίας Μάρκο Αυγέρη. Πολύ σημαντικό βιβλίο του Ζήση Σκάρου είναι και "Οι κλούβες", εμπνευσμένο από την πάλη κατά του φασισμού".

"Το έργο του Ζήση Σκάρου, γραμμένο από τη σκοπιά της μαρξιστικής κοσμοθεωρίας, έχει άξονά του τον εργαζόμενο άνθρωπο, την εκμετάλλευση και καταπίεσή του, τον αγώνα για την κοινωνική του απελευθέρωση.Αναγνωρισμένος συγγραφέας και έξω από τα ελληνικά σύνορα, εκλέχθηκε πολλές φορές πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών".