Ενα δάσος περίπου ενός εκατομμυρίου ελαιόδεντρων βρώσιμης ελιάς απλώνεται σε 75.000 στρέμματα ανάμεσα στην Γκιώνα και τον Παρνασσό, έχοντας "σφηνωμένη", στα βορινά, την Αμφισσα και στο νότο, τις ακρογιαλιές του Κορινθιακού κόλπου.

Πρώτες αναφορές για την ύπαρξη του ελαιώνα βρίσκονται στις περιηγήσεις του Παυσανία. Αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν ότι η ελιά αποτέλεσε οικονομικό αιμοδότη για τους αρχαίους κατοίκους της περιοχής. Ακόμα και οι μέθοδοι επεξεργασίας της, τηρουμένων των αναλογιών και της τεχνολογικής εξέλιξης, δεν έχουν αλλάξει σημαντικά στη βάση τους.

Σήμερα ο ελαιώνας έχει χαρακτηριστεί ως Ζώνη Οικιστικής Ανάπτυξης, με την ονομασία "Δελφικό τοπίο". Απαγορεύεται η χρήση της γης για ιδιωτικές παραγωγικές ή άλλες δραστηριότητες και επιτρέπεται μόνο για κοινωφελείς σκοπούς και πάντα χωρίς την ανάπτυξη ρυπογόνων και οχλουσών δραστηριοτήτων. Ομως, τα θετικά κριτήρια αυτών των χαρακτηρισμών ερμηνεύονται ποικιλοτρόπως και στις περισσότερες των περιπτώσεων, στρέφονται κατά των ελαιοπαραγωγών.

Για παράδειγμα ένα κτίριο που έχει στην ιδιοκτησία της η Ενωση Γεωργικών Συνεταιρισμών μέσα στον ελαιώνα, σε ένα χώρο 17 στρεμμάτων. Με την πώληση αυτού του κτιρίου, θα μπορούσαν να πληρωθούν τα χρέη της Ενωσης, που σήμερα ανέρχονται στα 700 εκατομμύρια δραχμές προς την Αγροτική Τράπεζα. Ως εμπόδιο προβάλλεται από τους αρμόδιους ο χαρακτηρισμός του χώρου.

Η κατάσταση στον ελαιώνα είναι τραγική. Φέτος ο δάκος που χτύπησε τις ελιές, έριξε τις τιμές, με αποτέλεσμα ένα μεγάλο μέρος της παραγωγής, περίπου 3.000 τόνοι, να πάει στα λιοτρίβια για λάδι. Ενα μέρος του κόστους ο αγρότης το πληρώνει με το λεγόμενο "συνθλιπτικό δικαίωμα". Το ελαιοτριβείο παίρνει ένα ποσοστό από το παραγόμενο λάδι σαν μέρος της εξόφλησης. Στα ιδιωτικά ελαιοτριβεία αυτό το ποσοστό είναι της τάξης του 11,5%. Οι συνεταιρισμοί κατάφεραν να το μειώσουν στο 5%.

Ο πρόεδρος της Ενωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών Ξ. Μαργέλος και ο διευθυντής της Σ. Καραπίνης μας είπαν ότι η αρρώστια του δάκου θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί έγκαιρα, αν το υπουργείο Γεωργίας είχε κάνει έγκαιρα τη δημοπρασία για τον εναέριο ψεκασμό.

Οι πρώην σοσιαλιστικές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης ήταν οι κύριοι ξένοι αγοραστές της βρώσιμης ελιάς της Φωκίδας. Η ανατροπή τους έκλεισε και αυτές τις αγορές. Τώρα, ο κύριος όγκος της παραγωγής εξάγεται στην Ιταλία, η οποία τις συσκευάζει και τις μεταπουλά, ακόμα και στην Ελλάδα. Πέρσι, αυτές οι εξαγωγές έφτασαν το 90% της παραγωγής.

Η λειψυδρία μαστίζει τον ελαιώνα. Το νερό δεν επαρκεί για τόσες χιλιάδες στρέμματα. Οι υποσχέσεις των διαφόρων κυβερνήσεων έμειναν κενές περιεχομένου, για να έρθει η Ευρωπαϊκή Ενωση και να χαρακτηρίσει την άρδευση του ελαιώνα μη επιλέξιμο έργο!

Οι συνομιλητές μας επισημαίνουν ότι η πιο καλή λύση, από άποψη ποσότητας νερού και κόστους, είναι η δημιουργία φράγματος κοντά στο Μόρνο, το οποίο θα ποτίζει τον ελαιώνα με 20 επιπλέον εκατομμύρια κυβικά νερό το χρόνο. Την τελευταία λέξη την έχει η ΕΥΔΑΠ.

Η δημιουργία φυτοπαθολογικού ινστιτούτου στην Αμφισσα, με ειδικευμένους επιστήμονες για την πρόληψη και της καταπολέμηση διαφόρων ασθενειών των δέντρων είναι απαραίτητη. Οι συνομιλητές μας τονίζουν ότι για όλα αυτά τα ζητήματα η πολιτεία αδιαφορεί εδώ και δεκαετίες. Η τελευταία επίσκεψη του πρώην υπουργού Γεωργίας Θ. Γιώτη,συνοδεύτηκε από πολλές υποσχέσεις. Με την επιστροφή του ο υπουργός έστειλε στην Ενωση ένα έγγραφο, στο οποίο απαριθμούσε όλους τους "λόγους" για τους οποίους δεν μπορεί να υλοποιήσει αυτές τις υποσχέσεις...

Το Χρυσό είναι ένα όμορφο χωριό στις "όχθες" του ελαιώνα. Η πλειοψηφία των κατοίκων του ασχολείται με τις ελιές, αλλά λίγοι καταφέρνουν να ζήσουν από αυτές. Οι χαμηλές τιμές, οι αρρώστιες των δέντρων, η ανύπαρκτη κρατική βοήθεια έχουν αυξήσει την ανεργία. Οι νέοι περιμένουν το καλοκαίρι να βγάλουν κάποιο μεροκάματο με τον τουρισμό.

Στο ελαιοτριβείο του τοπικού Αγροτικού Συνεταιρισμού συναντήσαμε τον πρόεδρό του Γ. Κόζαρη."Γίνεται ληστρική εκμετάλλευση του ελαιοπαραγωγού, ο οποίος έχει να αντιμετωπίσει τις καιρικές συνθήκες, τις ασθένειες της δακοπροσβολής και άλλες, τους εμπόρους που αγοράζουν το προϊόν του με εξευτελιστικές τιμές, την περισυλλογή, την καλλιέργεια και τόσα άλλα" μας λέει και προσθέτει: "Η συνεταιριστική ιδέα έχει χαθεί. Η Ενωση είναι ακόμη ένας έμπορος". Το κράτος, μας λέει, δεν επιδοτεί τους συνεταιρισμούς, ούτε τις τιμές, έτσι ώστε να σπάσει το μονοπώλιο των εμπόρων και των ιδιωτών.

Ολοι οι συνομιλητές μας εξήραν τη στάση του ΚΚΕ, που ήταν το μόνο κόμμα που έφερε τα προβλήματά τους στη Βουλή και το Ευρωκοινοβούλιο. Ακόμη και επερωτήσεις άλλων βουλευτών στηρίχτηκαν στα κείμενα των επερωτήσεων του ΚΚΕ. Ο Γ. Κόζαρης είπε ότι οι αγρότες της περιοχής διεκδίκησαν δυναμικά τα αιτήματά τους, ενώ στο Χρυσό πραγματοποιήθηκε και σύσκεψη πρωτοβάθμιων συνεταιρισμών που κατέληξε σε ανακοίνωση προς κάθε αρμόδιο και τα κόμματα. Στην ανακοίνωση τονιζόταν ότι αν η κυβέρνηση εξακολουθήσει να αδιαφορεί, "είμαστε υποχρεωμένοι να καταφύγουμε σε κάθε νόμιμο μέσο για τη δικαίωση και την επιβίωσή μας"...

Η γη της Φωκίδας τραγουδά. "Μπάσες" οι αύρες των περήφανων κορφών της Γκιώνας, των Βαρδουσίων και του Παρνασσού, "πρίμα" τα γάργαρα νερά που γεμίζουν τον "βαρύτονο" Μόρνο και μελωδίες αρχαίας άρπας στη "θάλασσα" του απέραντου ελαιώνα, που αγκαλιάζει τα κύματα του Κορινθιακού κόλπου.

Η γη της Φωκίδας θυμάται. Τους πρώτους Πελασγούς, ακόμα και θρακικά φύλα, να δίνουν τη θέση τους στους Αχαιούς και Αιολείς. Την αρχαία ομοσπονδία των πόλεών της. Μάχες, καταστροφές, σφαγές από τους Πέρσες, αλλά και από τα διάφορα ελληνικά φύλα που ήθελαν να την κατακτήσουν. Τον "ομφαλό της Γης", το Μαντείο των Δελφών, να ενώνει, να διχάζει, να βγαίνει αλώβητο, για να χαθεί αργότερα η αρχέγονη αίγλη του.

Η γη της Φωκίδας υμνεί. Κρύβει με στοργή στα σπλάχνα της τα κόκαλα των παιδιών της, που την υπερασπίστηκαν ενάντια στους Τούρκους. Σκεπάζει τρυφερά με τις πευκοβελόνες της τα άθαφτα κορμιά των παιδιών της, που την υπερασπίστηκαν από τον γερμανικό, εγγλέζικο και ντόπιο φασισμό, στην κατοχή και τον εμφύλιο.

Τώρα, η γη της Φωκίδας θρηνεί, αλλά και αγωνίζεται. Βλέπει τα βουνά της να πληγώνονται βαθιά από ανεξέλεγκτες ξένες και ελληνικές εταιρίες εξόρυξης του βωξίτη. Βλέπει τα δάση της να αποψιλώνονται. Βλέπει τον ελαιώνα της, το καμάρι της, να διψά για νερό. Βλέπει τα παιδιά της να μεταναστεύουν, γιατί τα παραδοσιακά επαγγέλματα χάνονται, η αγροτική παραγωγή συρρικνώνεται, η κτηνοτροφία πνέει τα λοίσθια. Βλέπει κυβερνητικά στελέχη και πρασινογάλαζους βουλευτές να πηγαινοέρχονται με "δισάκια" γεμάτα υποσχέσεις που ποτέ δεν εκπληρώνουν. Βλέπει την πλειοψηφία των αιρετών, τοπικών "αρχόντων" της να εκλιπαρούν, στην καλύτερη περίπτωση, αντί να αντιστέκονται. Βλέπει την ιστορία της να γίνεται πρόσκαιρο, εποχιακό, εμπορεύσιμο είδος για τους τουρίστες, στη θέση της πολιτιστικής υποδομής για το λαό της κατ' αρχάς, που δεν υπάρχει. Βλέπει να της έρχεται ευρωπαϊκή "βοήθεια" άσχετη με τις ανάγκες της.

Ετσι, αυτός ο πλούσιος, από όλες τις απόψεις, νομός, στην καρδιά της Ρούμελης, έγινε ένας από τους πιο φτωχούς της Ελλάδας. Αλλά στο μικρό οδοιπορικό που κάναμε, είδαμε πως δεν έχουν χαθεί όλα. Οι άνθρωποί της αρχίζουν πάλι να κάνουν μικρά, αλλά σταθερά βήματα ενάντια στη ...θανατική ποινή που έχει επιβληθεί στον τόπο τους. Και αν κάτι ξέρουν πολύ καλά, είναι να αγωνίζονται...

Η Αμφισσα έχει διατηρήσει το παραδοσιακό της χρώμα, αν και τον περισσότερο τουρισμό τον καρπώνεται η παραλία της Φωκίδας και οι Δελφοί. Τα ποσοστά τουριστικής διανυκτέρευσης στην πόλη είναι ελάχιστα. Βέβαια, αυτό δεν είναι και τόσο περίεργο, αν σκεφτεί κανείς ότι το αρχαιολογικό μουσείο δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα...

Συνομιλητής μας ο Λ. Γκούνης,μέλος του Συντονιστικού της Στερεάς Ελλάδας του ΚΚΕ, και δημοτικός σύμβουλος, επικεφαλής της "Δημοτικής Κίνησης για την Αμφισσα", ο οποίος μας λέει ότι ακόμα και η δημιουργία χιονοδρομικού κέντρου αφήνεται στους ιδιώτες. Ηδη μια πολυεθνική εταιρία έχει αγοράσει πολλές εκτάσεις για τη δημιουργία μεγάλων τουριστικών εγκαταστάσεων με όλη την αναγκαία υποδομή, γεγονός που δε θα αφήνει κανένα κέρδος στην πόλη. Από τον τουρισμό αυτή τη στιγμή πλουτίζουν οι μεγαλοξενοδόχοι και από τους βωξίτες οι δύο εταιρίες, που λυμαίνονται τα βουνά.

Για την άρδευση του ελαιώνα είχαν προβλεφτεί 1,5 δισεκατομμύρια δραχμές από τα περιφερειακά προγράμματα του '94, αλλά μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει ούτε καν προμελέτη. Για το βιοτεχνικό πάρκο, δεν έχει δημοπρατηθεί ούτε δραχμή.

Στα αζήτητα είναι και 300 εκατομμύρια για το βιολογικό καθαρισμό των Δελφών και του Χρυσού, με αποτέλεσμα τα λύματα να χύνονται στον ελαιώνα. Το μόνο που δημοπρατήθηκε είναι ο περιφερειακός της Αμφισσας, τον Απρίλη του '95, αλλά μόλις τώρα άρχισαν οι απαλλοτριώσεις.

Τα οικονομικά του δήμου είναι στο "κόκκινο". Τα χρέη του ανέρχονται σε 173 εκατομμύρια, ενώ τα δάνειά του από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων μέχρι 31/12/95 φτάνουν τα 185 εκατομμύρια.

Από τους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους του '95 είχε λάβει 69 εκατομμύρια, όσο και τα δύο προηγούμενα χρόνια και αυξήθηκε μόλις σε 78 εκατομμύρια το '96. Ωστόσο, τα παρακρατημένα έσοδα του δήμου ανέρχονται σε ένα δισεκατομμύριο!

Η κατάσταση αυτή δημιουργεί σοβαρά προβλήματα θέρμανσης και καθαριότητας στα σχολεία. Επρεπε να προχωρήσουν σε αποχή οι μαθητές για να ζεσταθούν. Επίσης, στο, κατά τα άλλα, Δημοτικό Ωδείο, οι γονείς αναγκάζονται να πληρώνουν 10.000 δραχμές. Αυτό όμως δεν εμποδίζει σε τίποτα τη δημοτική αρχή να ασκεί φορομπηχτική πολιτική.

Για την πολιτική της δημοτικής αρχής, ο Λ. Γκούνης είναι κατηγορηματικός."Η δήμαρχος, Γιώτα Γαζή,είναι κυβερνητικό, κομματικό φερέφωνο. Δε διεκδικεί τίποτα".

Από το '93 "πάγωσε" η αναθεώρηση του σχεδίου πόλης του '53. Δεν έχει εκτελεστεί κανένα έργο στο δήμο. Το αποχετευτικό δίκτυο δεν έχει ολοκληρωθεί, ενώ υπάρχει βιολογικός καθαρισμός! Ετσι, τα λύματα πέφτουν στον ελαιώνα!

Το 60% της ύδρευσης της πόλης γίνεται από το Μόρνο, που ούτε τις ελλείψεις καλύπτει, ενώ δε γίνεται σωστός έλεγχος και στη χλωρίωση. Ο δήμος χρωστά 20 εκατομμύρια στην ΕΥΔΑΠ, με αποτέλεσμα να παρέχονται μόνο 10 κυβικά νερό σε μια τετραμελή οικογένεια. Ο Λ. Γκούνης τονίζει ότι αυτά δεν πρέπει να πληρωθούν, αλλά να αξιοποιηθούν οι πηγές των γύρω βουνών και να επιβαρυνθούν με το κόστος οι εταιρίες εξόρυξης βωξίτη που κατέστρεψαν το δίκτυο με τις επισφαλείς εξορύξεις. Ωστόσο η δήμαρχος ακολουθεί παρακλητική στάση απέναντι στην εταιρία.

Στο φύλλο της Τρίτης:

Βωξίτες. Η ευχή και η κατάρα της Φωκίδας