Ολο το οροπέδιο ανάμεσα Γκιόνα και Καλλίδρομο αντιμετωπίζει πρόβλημα ρύπανσης από βιομηχανίες που έχουν εγκατασταθεί εκεί, όπως το χοιροστάσιο της "ΚΟΝΜΕΛ", τη "ΧΥΤΑΛ" που επεξεργάζεται βωξίτη, πη "ΜΑΡΟΞ" που ρίχνει τα απόβλητα στο Βοιωτικό Κηφισσό. Οι συνθήκες εργασίας σε αυτές τις μονάδες είναι μεσαιωνικές. Αναγκάζουν τους εργαζόμενους να πηγαίνουν με δικά τους μέσα στη δουλιά, από τα γύρω χωριά, (ΚΟΝΜΕΛ), ή δεν τηρούν στοιχειώδεις κανόνες ασφαλείας, (ΧΥΤΑΛ).

Στα Καστέλια συναντήσαμε μια ομάδα νέων ανθρώπων που είναι αποφασισμένοι να προφυλάξουν και να ξαναζωντανέψουν το χωριό τους, συσπειρωμένοι γύρω από τον Εκπολιτιστικό - Εξωραϊστικό τους Σύλλογο. Συζητάμε με τους Μάκη Αποστόλου,πρόεδρο του συλλόγου, Θανάση Τσακνιά και Ν. Παρλιάρο,μέλη του, καθώς και με τον Χρήστο Φουσέκη, δάσκαλο στη Γραβιά, το διπλανό χωριό, μέλος της ΝΕ Φωκίδας του ΚΚΕ.

Το υπ' αριθμόν ένα πρόβλημα του χωριού είναι η "ΑΕΜ βωξίτες Παρνασσού". Το 1985 το κράτος παραχώρησε στην εταιρία περίπου 70.000 στρέμματα δασικής έκτασης πάνω από το χωριό, για την εξόρυξη του βωξίτη!

Το δάσος αποψιλώθηκε. Για να μειωθεί το κόστος, η εταιρία προχώρησε σε επιφανειακή εξόρυξη, δηλαδή δεν άνοιξε τούνελ, αλλά τεράστιες τρύπες στο βουνό. Καθημερινά, μέχρι και δύο τόνοι εκρηκτικά τραντάζουν την περιοχή. Τα σπίτια ραγίζουν, αλλά το πρόβλημα δε σταματάει εκεί.

Η εταιρία φτιάχνει δρόμους για να περνούν τα φορτηγά της, οι οποίοι κόβουν στη μέση φυσικά ρυάκια, με αποτέλεσμα το νερό να συγκεντρώνεται σε τεχνητές λίμνες από μπάζα. Τα υπόγεια νερά, λόγω των φουρνέλων, ή εξαφανίστηκαν, ή άλλαξαν κι αυτά τη ροή τους, με αποτέλεσμα να υπάρχει πρόβλημα στην υδροδότηση του χωριού. Η εταιρία ήθελε να επιβάλει στους κατοίκους να χρησιμοποιούν νερό γεώτρησης, αλλά φυσικά εκείνοι αρνήθηκαν.

Ο εμπαιγμός της εταιρίας ξεπερνά κάθε όριο στην αναδάσωση που πρέπει να κάνει. Στη θέση του παρθένου ελατοδάσους που αποψίλωσε, τοποθετεί... ακακίες! Αλλά ακόμη κι αυτές αργούν να έρθουν από το Δασαρχείο.Φυσικά, οι ακακίες δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τις λειτουργίες του παλιού δάσους, ενώ ακόμη και το χώμα που τις φυτεύουν είναι μόλις μερικά εκατοστά πάνω από το βουνό των μπαζών!

Οι κινητοποιήσεις του συλλόγου απέτρεψαν αρκετές φορές την εταιρία να τοποθετήσει φουρνέλα πάνω ακριβώς από τις σκεπές των σπιτιών τους. Στα τέλη του περασμένου Νοέμβρη επιδιώχτηκε συνάντηση με τη Διεύθυνση Δασών, την εταιρία και το σύλλογο, αλλά οι συνομιλητές μας, καταγγέλλουν ότι η "συζήτηση" γινόταν ενώ τα φουρνέλα ήταν έτοιμα!

Ο συνδυασμός αυτής της κατάστασης, με την ευρωπαϊκή επίθεση στη γεωργία και την κτηνοτροφία, ερήμωσε τα χωριά. Ακόμη και ο Κυνηγετικός Σύλλογος δεν υπάρχει πλέον.

Σε μια δεκαετία, οι μαθητές μειώθηκαν στο μισό. Τρεις τάξεις δημοτικού κάνουν μάθημα σε μία αίθουσα. Από τα 20 παιδιά που τέλειωσαν το Λύκειο της Γραβιάς πέρυσι, δεν έμεινε κανένα στην περιοχή. Οπως μας λέει ο Χρ. Φουσέκης, σε όλα τα χωριά του νότιου Καλλίδρομου μέχρι και την Γκιόνα, δε λειτουργεί κανένα σχολείο! Να σημειωθεί ότι αυτά τα χωριά δεν είναι απομονωμένα στα βουνά, αλλά είναι καμποχώρια και αποτελούν το βασικό πέρασμα για το χιονοδρομικό κέντρο του Παρνασσού. Ο Μάκης, ο πρόεδρος του συλλόγου, εκφράζει την τραγικότητα της κατάστασης με μαύρο χιούμορ: "Το μόνο που αναπτύσσεται στο χωριό είναι... το νεκροταφείο. Εχει διπλασιαστεί! Επεκτείνεται συνεχώς με τη... "συμπαράσταση" των ντόπιων και ξενιτεμένων που θέλουν να θαφτούν στο χωριό τους"...

Η ευχή της Φωκίδας ονομάζεται βωξίτης. Το 70% του βωξίτη της Ελλάδας βρίσκεται στα βουνά της. Η κατάρα έχει δύο ονόματα: "ΑΜΕ Ελληνικοί Βωξίται Δελφών - Διστόμου" θυγατρική της γαλλικής "Πεσινέ" και "ΑΕΜ Βωξίτες Παρνασσού".

Η επέλαση αυτών των εταιριών στον ορυκτό πλούτο των βουνών της Φωκίδας, ασύδοτη, άναρχη και ανεξέλεγκτη, έχει ως συνεπαγόμενο την επέλαση και στα εργασιακά δικαιώματα και στους απαιτούμενους κανόνες ασφαλείας των εργαζομένων σε αυτές.

Συζητάμε με τον Γιώργο Ιωσηφίδη,γραμματέα του Εργατικού Κέντρου Φωκίδας και μέλος της διοίκησης της Ενωσης Εργαζομένων "ΑΕΜ Βωξίτες Παρνασσού", τον Θύμιο Ρήγα,γραμματέα Σωματείου Οδηγών Φωκίδας, τον Βασίλη Πρίπορα αντιπρόεδρο Σωματείου Μεταλλωρύχων Υπογείων η "Αγ. Βαρβάρα", τον Θανάση γγελέτο,πρόεδρο του Συνδικάτου Οικοδόμων του νομού και τον Γιάννης Γκελαούζο,πρόεδρο της Ενωσης Εργαζομένων στην "ΑΜΕ Βωξίτες Δελφών - Διστόμου".

Οι εργαζόμενοι στην τελευταία εταιρία μετρούν δυο νεκρούς συναδέλφους τους την τελευταία τριετία. Ενας στο Δίστομο, από πτώση οροφής στοάς και ένας στην Αμφισσα από καθαρισμό ασβεστίτη.

Και τα δύο δυστυχήματα θα μπορούσαν να μην είχαν γίνει. Οι στοές, που ανοίγονται για την εξόρυξη, στηρίζονται σε κολόνες από τον ίδιο το βωξίτη. Η εταιρία, για να πάρει όσο το δυνατόν περισσότερο μετάλλευμα, "τρώει" τις κολόνες, οι οποίες λεπταίνουν και δεν μπορούν πλέον να αντέξουν το βάρος του βουνού. Το ύψος των στοών φτάνει ακόμη και τα 20 μέτρα, ενώ ο μεταλλευτικός κανονισμός προβλέπει 8 μέτρα. Αυτό το ύψος καθιστά ανενεργό και το μέτρο ασφαλείας με το "βίδωμα" της οροφής. Ειδικές "βίδες" στερεώνουν τα κομμάτια του μεταλλεύματος, που με τη σειρά τους στηρίζουν το βράχο, για να μην πέσει. Αυτό όμως είναι αδύνατο να συμβεί σε τέτοιο ύψος. Ο ασβεστίτης είναι ανακατωμένος με τον βωξίτη και πρέπει να καθαριστεί. Η εργασία γίνεται με τα χέρια. Η εταιρία έχει βάλει τους εργαζόμενους σε έναν αγώνα δρόμου για την αύξηση της παραγωγικότητας. Ο άτυχος εργάτης "χώθηκε" στη χοάνη καθαρισμού, για να μην αφήσει ένα κομμάτι βωξίτη ακαθάριστο, παρασύρθηκε και πέθανε από ασφυξία μέσα στο μετάλλευμα...

Οι εταιρίες του βωξίτη χτύπησαν, στο πρόσφατο παρελθόν, το συνδικαλιστικό κίνημα του κλάδου στην περιοχή, δημιουργώντας 15 σωματεία ειδικοτήτων! Συγχρόνως, προχώρησαν και σε απολύσεις. Από 1.350 εργάτες το '82 σήμερα δουλεύουν 450, χωρίς όμως να μειωθεί η παραγωγή. Αυτό σημαίνει ότι από τους υπάρχοντες εργάτες απαιτούνται περισσότερες ώρες δουλιά σε κάθε τομέα. Η απόλυση βαφτίζεται "εθελούσια έξοδος", για να δημιουργούνται έτσι ολόκληρες "εφεδρείες" εργαζομένων στην υπηρεσία και την "καλή θέληση" της εταιρίας. Η καταπάτηση των εργασιακών δικαιωμάτων βαφτίζεται, με τη σειρά της, "εργολαβικό πριμ παραγωγικότητας". Είναι αυτό που έστειλε στον τάφο τον εργάτη που καθάριζε τον βωξίτη. Ωστόσο, η εταιρία κόβει 10% από το πριμ για κάθε μέρα απουσίας από τη δουλιά, ακόμη κι αν ο εργάτης είναι άρρωστος. Το άγχος για το μεροκάματο οδηγεί και σε συχνά ατυχήματα με τα φορτηγά που μεταφέρουν το βωξίτη, αφού οι οδηγοί τρέχουν με υπερβολική, για φορτωμένο φορτηγό, ταχύτητα.

Οι συνθήκες εργασίας στα μεταλλεία δεν είναι οι ιδανικότερες. Τα "αποδυτήρια" είναι κάτι παράγκες από τσίγκο, δεν έχουν αποχέτευση και "κατοικούνται" από φίδια ως και σκορπιούς. Οι εργάτες αντέδρασαν έντονα, όταν η εταιρία κατασκεύασε πολυτελέστατα γραφεία και ζήτησαν τουλάχιστον κοντέινερς για αποδυτήρια.

Οι εργάτες, που δουλεύουν στις στοές, στα 12 χρόνια παρουσιάζουν αναπνευστικά προβλήματα, προβλήματα ακοής - τα μηχανήματα εκπέμπουν 120 ντεσιμπέλ θορύβου - και καρκίνο των πνευμόνων, ο νομός έχει από τα μεγαλύτερα ποσοστά στην Ελλάδα.

Οταν ο Γ. Γκαλεούζος μίλησε για όλα αυτά στους συναδέλφους του, η εταιρία τού έστειλε κλήση "προς απολογία λόγω αντισυμβατικής συμπεριφοράς"!

Ο βωξίτης και η ελιά, αποτελούν αυτή τη στιγμή το "βαρόμετρο" της ανάπτυξης και άλλων κλάδων του νομού. Το χτύπημα αυτών των κλάδων συμπαρασύρει και τους άλλους. Ο Θ. Αγγελέτος μας λέει ότι την τελευταία τριετία, η ανεργία στους οικοδόμους του νομού έφτασε το 45%. Πρόκειται για αποτέλεσμα της πτώσης της παραγωγικής δραστηριότητας στο νομό. Η ανεργία δεν απορροφείται από άλλους κλάδους.

Τα αιτήματα του κλάδου είναι άμεσα δεμένα με την ανάπτυξη του νομού και θα τα ακούσεις από διάφορους φορείς: άρδευση ελαιώνα, να δοθούν τα δάνεια του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας κατά προτεραιότητα λόγω σεισμών, όπως είχε δεσμευτεί η κυβέρνηση το Σεπτέμβρη του '95, τουριστική υποδομή.

Η Φωκίδα χαρακτηρίστηκε σεισμόπληκτη μέχρι και την Αμφισσα, ενώ τα χωριά που ξεκινούν μετά, αλλά πολύ κοντά από την πόλη, δε χαρακτηρίστηκαν σεισμόπληκτα, με αποτέλεσμα να χάνουν έστω και αυτά τα πενιχρά επιδόματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το χωριό Ελαιώνας, λίγα λεπτά από την πόλη, στο οποίο έχουν ραγίσει σπίτια και το καμπαναριό της εκκλησίας.

Οι συνδικαλιστές καταγγέλλουν επίσης, ότι ο διευθυντής του ΟΑΕΔ Πελοποννήσου εκτίμησε ότι δεν υπάρχουν ζημιές σ' αυτά τα χωριά, μόνο που δεν επισκέφτηκε ποτέ ο ίδιος την περιοχή...

Ακόμα όμως και οι περιοχές που χαρακτηρίστηκαν σεισμόπληκτες δεν πήραν τα επιδόματα, ενώ η οικοδομική δραστηριότητα απαγορεύτηκε για 2,5 μήνες, δίνοντας ακόμη ένα χτύπημα στο κλάδο.

Για να πάρει ένας οικοδόμος επίδομα για το "πάγωμα" της δουλιάς του, πρέπει να επιδείξει 25 ένσημα από 1/1/95 μέχρι 14/6/95 (μία μέρα δηλαδή πριν το σεισμό) και με την προϋπόθεση να τα έχει δουλέψει στις περιοχές που τώρα χαρακτηρίστηκαν σεισμόπληκτες! Οι οικοδόμοι όμως εργάζονται σε όλο το νομό, με αποτέλεσμα, για μερικά μόνο ένσημα να μη δικαιούνται επίδομα!

Αποστολή: Γρηγόρης ΤΡΑΓΓΑΝΙΔΑΣ

Φωτογραφίες: Μανόλης ΠΑΚΙΑΣ

Ενα μικρό κομμάτι του παζλ της καταστροφής. Ολόκληρα βουνά εξαφανίζονται, λίμνες εμφανίζονται από το βίαιο σπάσιμο του φυσικού υπόγειου υδάτινου δικτύου. Ποιος θα σταματήσει τις εταιρίες;

Οι λιγοστοί νέοι, που απέμειναν στα Καστέλια, προσπαθούν να ξαναδώσουν ζωή στο χωριό, αντιστεκόμενοι και στις καταστροφικές συνέπειες των άναρχων εξορύξεων βωξίτη