Παγκόσμια Μέρα για το Παιδικό Βιβλίο μεθαύριο και η σελίδα είναι αφιερωμένη σ' έναν δημιουργό, που σχεδόν σαράντα χρόνια έχει αφιερώσει την καλλιτεχνική του δραστηριότητα στο χώρο αυτό. Μιλάμε για τον ζωγράφο Παύλο Βαλασάκη, που έχει στο ενεργητικό του εικονογράφηση πάνω από εκατό βιβλία. Πολλά, μάλιστα, από αυτά, έχουν γραφεί από τον ίδιο. Το περασμένο Δεκέμβρη, το Μορφωτικό Ιδρυμα της Εθνικής Τράπεζας παρουσίασε μια μεγάλη έκθεση με έργα του Π. Β., που είχε τον τίτλο "Το μακρύ ταξίδι μέσα στο χρόνο". Ενα εικαστικό ταξίδι σπάνιας απόλαυσης, σε μια εποχή στείρα που κυριαρχούν οι μαύρες τρύπες, οι κλειδαρότρυπες και οι πρωινο-απογευματινοί καφέδες. Μια συζήτηση, λοιπόν, μαζί του είναι ό,τι καλύτερο για να τιμήσουμε την αυριανή μέρα.

- Ας ξεκινήσουμε τη συζήτησή μας, κ. Βαλασάκη, από την εποχή που ξεκινάτε την ενασχόλησή σας με την εικονογράφηση.

- Κάπου, στις αρχές της δεκαετίας του πενήντα. Ξεκίνησα με εικονογραφήσεις σε παιδικά βιβλία της Αντιγόνης Μεταξά. Πολύ καλές δουλιές για την εποχή αυτή. Ταυτόχρονα, ξεκινά η συνεργασία μου με τα εικονογραφημένα του Μπεχλιβανίδη.

- Η σειρά αυτή γνώρισε τεράστια επιτυχία και διαβάστηκε από χιλιάδες παιδιά. Η συμβολή σας ήταν πολύ μεγάλη. Ο μακαρίτης ο Μποστ σάς είχε χαρακτηρίσει τον πρώτο Ελληνα "κομιξά".

- Κυρίως, δούλεψα στη σειρά "Μικρά Κλασικά". Εικονογράφησα, όμως, και κάποια, που τα κείμενα είχε γράψει ο Βασίλης Ρώτας. Παρόλη την απήχηση που είχαν, υπάρχει και η σχετική κριτική. Γιατί ενέδρευε ο κίνδυνος του αποπροσανατολισμού του κοινού. Κι αυτό γιατί έργα μεγάλων συγγραφέων παρουσιάζονταν με εικόνες - όχι πάντα κατάλληλες από εικαστική άποψη - και μικρά κείμενα. Κάτι σαν τα σημερινά κόμικ. Ετσι, δεν ξέρω αν το τελικό αποτέλεσμα ήταν ό,τι καλύτερο για τη μύηση των μικρών αναγνωστών στους κλασικούς συγγραφείς...

- Το παιδικό βιβλίο γνωρίζει σήμερα άνθηση. Εκατοντάδες οι τίτλοι που κυκλοφορούν κάθε χρόνο.

- Αυτή είναι η μια όψη της αλήθειας. Οντως οι τίτλοι που κυκλοφορούν είναι πολλοί. Ενας εκδοτικός οίκος υπερηφανεύεται ότι διαθέτει γύρω στους οχτακόσιους. Διερωτώμαι πόσοι από αυτούς τους τίτλους αξίζουν τον κόπο. Αν κάποιος διερευνήσει λίγο πιο συστηματικά, θα καταλήξει ότι ελάχιστοι από αυτούς είναι ενδιαφέροντες.

- Εδώ τίθεται το θέμα του τρόπου επιλογής ενός παιδικού βιβλίου.

- Είναι γνωστό ότι αγοραστές είναι οι γονείς. Τουλάχιστο για κάποιες ηλικίες. Συνήθως μπαίνουν σε κάποιο βιβλιοπωλείο και ζητούν ένα βιβλίο - γενικά - για κάποια συγκεκριμένη ηλικία. Υπάλληλοι, εντελώς ανειδίκευτοι τις περισσότερες φορές, προτείνουν τίτλους με καθαρά υποκειμενικά κριτήρια, τα οποία διαμορφώνονται από το μέγεθος του βιβλίου, το εξώφυλλο, την τιμή ή και μια αισθητική που μπορεί να μην είναι η καταλληλότερη γι' αυτήν την υπόθεση. Ετσι, η τύχη ενός καλού βιβλίου είναι απρόβλεπτη. Φυσικά υπάρχουν και εξαιρέσεις. Εννοώ συγγραφείς που είναι γνωστοί και ζητούνται από το κοινό. Αλλά κι εδώ τίθενται θέματα καλών δημοσίων σχέσεων, παρεών κλπ., χωρίς αυτό να σημαίνει ότι κάποιοι δημιουργοί δεν απολαμβάνουν επάξια και τη φήμη και τις υψηλές πωλήσεις. Ομως εγώ μιλώ για το κανόνα κι όχι για την εξαίρεση.

- Και τα ΜΜΕ;

- Δεν υπάρχει, στην κυριολεξία, τίποτα. Εννοώ ειδικά έντυπα, που να ενημερώνουν συστηματικά και υπεύθυνα γονείς, δασκάλους και μαθητές για τις νέες και παλιότερες κυκλοφορίες. Κάποιες σκόρπιες κριτικές σε μερικές εφημερίδες, που σίγουρα δεν μπορούν να καλύψουν το χώρο του παιδικού βιβλίου. Οσο για την τηλεόραση, κάποιες σαχλές εκπομπές υπήρχαν, κόπηκαν κι αυτές. Προφανώς τα χαμηλά νούμερα τηλεθέασης έπαιξαν ρόλο. Η ίσως κάποιοι τις θεώρησαν "άχρηστες" ή "περιττές".

- Μια και μιλάμε για την τηλεόραση, θα 'θελα να μας λέγατε πώς επιδρά στα παιδιά.

- Τελείως αρνητικά. Θα ξεκινούσα με δεδομένο ότι κάνει τα παιδιά - αλλά και τους μεγάλους - να μη διαβάζουν. Αυτή είναι η δύναμη και η ευκολία της εικόνας. Ως προς το περιεχόμενο αυτό καθαυτό, η βία είναι το κυρίαρχο χαρακτηριστικό των περισσότερων εκπομπών με κινούμενα σχέδια. Μια πραγματικότητα της εποχής μας. Αλλά μόνο αυτό υπάρχει; Αλλά πόσο βοηθά στη διαμόρφωση των προσωπικοτήτων των παιδιών αυτή η εικόνα είναι εύκολο να καταλάβουμε. Προπολεμικά είχα δει κάτι αμερικάνικα κόμικ. Ηταν φρικαλέα, με μια ακατάληπτη γλώσσα. Τώρα έκαναν την εμφάνισή τους και σε μας.

- Μας μένει λοιπόν, το σχολείο για να ξαναγυρίσουμε στον τρόπο επιλογής καλών βιβλίων.

- Ολοι ξέρουμε ότι και κει δε γίνεται η πρέπουσα δουλιά, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες κάποιων φωτισμένων δασκάλων. Δεν είναι τυχαίο ότι τα παιδιά μόλις φτάνουν στο γυμνάσιο σταματούν να διαβάζουν εξωσχολικά βιβλία. Και δε στέκει το επιχείρημα ότι δεν προλαβαίνουν. Νομίζω ότι δεν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία να τα αγαπήσουν πραγματικά. Παράλληλα, κρατάνε στο γυμνάσιο, αν δεν κάνω λάθος, το μάθημα των Τεχνικών, που δε βοηθά σε τίποτα. Στο δημοτικό, είναι χρήσιμο για να μάθει το παιδί κάποιες δεξιότητες κλπ., όμως στο γυμνάσιο χρειάζεται να αντικατασταθεί με την Ιστορία της Τέχνης. Ετσι το παιδί θα έρθει σε επαφή με την αληθινή τέχνη και να την αγαπήσει, αντί να παιδεύεται με γραμμές και τρίγωνα. Τα ταλέντα, έτσι κι αλλιώς, θα βρουν το δρόμο τους.

- Μια και μιλήσατε για ταλέντα, ποιο είναι το επίπεδο των Ελλήνων δημιουργών εικονογράφων σήμερα;

- Οχι καλύτερο από παλιότερα! Η μεγάλη ζήτηση έχει σαν αποτέλεσμα την "εισβολή" πολλών ερασιτεχνών και πολλών επαγγελματιών, που δεν έχουν να επιδείξουν κάτι αξιόλογο. Υπάρχουν βέβαια κάποιοι καλοί που ξεχωρίζουν, όπως λ.χ. η Β. Ψαράκη που έχει διακριθεί και στο εξωτερικό.

- Με δεδομένο τη συμμετοχή σας σε δεκαοχτώ διεθνείς εκθέσεις, ποιες χώρες κατά τη γνώμη σας διακρίνονται για το υψηλό τους επίπεδο στα παιδικά βιβλία;

- Θα 'λεγα την Αγγλία και τη Γαλλία. Εκεί υπάρχει μεγάλη παράδοση στο παιδικό βιβλίο. Το προσέχουν πολύ και δίνουν μεγάλη - και καλώς - σημασία σ' αυτό.

- Θα θέλατε, κλείνοντας, να προσθέσετε κάτι;

- Επειδή προηγούμενα μιλούσαμε για τον τρόπο επιλογής ενός καλού βιβλίου, θα 'θελα να πρόσθετα ότι η μόνη λύση είναι παιδεία με την ευρύτερη έννοια. Η συνεχής ενασχόληση με το βιβλίο, και όχι μόνο, μπορεί να φέρει την άνοδο του αισθητικού επιπέδου που και το ζητούμενο. Κάποτε μπήκα σ' ένα ταξί και μ' έκπληξη διαπίστωσα ότι ο οδηγός του άκουγε κλασική μουσική. Τον ρώτησα πώς είχε καταλήξει στο είδος αυτό και μου απάντησε ότι στην αρχή δεν ήθελε να την ακούσει καθόλου. Ομως, από τη συνεχή ακρόαση, του άρεσε και τον κέρδισε. Νομίζω ότι αυτό λέει πολλά.

Εμμετρο παραμύθι του Αρη Κούνα από τις εκδόσεις ΔΕΛΦΙΝΙ.Με βάση την υπόθεση ότι υπάρχει άμεση σχέση των θετικών επιστημών και της λογοτεχνίας, "...οι υποθέσεις των επιστημών συχνά συναντώνται με τις αισθητικές κατακτήσεις της τέχνης του λόγου", ο συγγραφέας επιχειρεί μ' έναν πρωτότυπο τρόπο να παρουσιάσει εικόνες του σήμερα που βασίζονται στον πλούτο της ελληνικής λαογραφίας. Βασική συμμετοχή στο τελικό αποτέλεσμα έχει η Β. Ψαράκη, που με τα υπέροχα σχέδιά της αποδεικνύει για άλλη μια φορά ότι δίκαια την κατατάσσουν στις πρώτες θέσεις των εικονογράφων στην Eυρώπη.

Μια νεράιδα, ένας καταρράχτης, ένα καναρίνι κι ένα άσπρο αλογάκι είναι οι ήρωες του βιβλίου της Α. Πετρή,από τις εκδόσεις ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ,με το οποίο προσπαθεί να ευαισθητοποιήσει τα παιδιά στα δυο από τα μεγαλύτερα προβλήματα της εποχής μας. Το περιβάλλον και την ειρήνη.Και τα δυο κινδυνεύουν. Και είναι γνωστό ότι οι επιπτώσεις των πολέμων και της καταστροφής του περιβάλλοντος - σχεδόν πάντα αυτά τα δυο συνδέονται - στον πλανήτη είναι σοβαρές. Αν τα παιδιά από μικρά διαπαιδαγωγηθούν κατά τέτοιο τρόπο, ώστε η ειρήνη και ο φιλοπεριβαλλοντισμός να είναι στην πρώτη κλίμακα των αξιών τους, το κέρδος θα είναι τεράστιο. Με δεδομένη την καταστροφική επίδραση της τηλεόρασης, όπου τα παιδιά δημιουργούν πρότυπα με κυρίαρχο στοιχείο τη βία και την απόκτηση χρήματος, παρόμοια βιβλία έχουν μεγάλη αξία, όσο κι αν επιμένουν κάποιοι για το αντίθετο. Μόνο που δε μας απαντούν ποια θα είναι η αξία του χρήματος σε μια έρημη χώρα ή έναν καταστραμμένο από πολέμους πλανήτη.

Βιβλίο που απευθύνεται στους μαθητές της ΣΤ Δημοτικού, από τονΚ. Παπαζήση και τον οίκο ΣΑΒΒΑΛΑ.Με πολλαπλά πειράματα, συνοπτική θεωρία και κριτήρια αξιολόγησης για κάθε ενότητα. Ξεκινώντας από τη δομή του ατόμου, την πυρηνική ενέργεια, τα ατμοσφαιρικά φαινόμενα και άλλες δώδεκα ενότητες καταλήγει στις βιοκοινωνίες, στα οικοσυστήματα, στην επέμβαση του ανθρώπου σ' αυτά και τους τρόπους προστασίας του περιβάλλοντος. Η μελέτη γίνεται ευχάριστη και το παιδί αποκτά χρήσιμες γνώσεις κι όχι ξερές πληροφορίες. Γιατί είναι γνωστό ότι ο λανθασμένος τρόπος προσέγγισης είναι μια από τις βασικότερες αιτίες αποστροφής των μαθητών στα μαθήματα των θετικών επιστημών. Βέβαια, η επίσημη εκπαιδευτική πολιτική κινείται με ταχύτητα χελώνας στην εποχή των πυραύλων. Κομματικοί διορισμοί σε νευραλγικά πόστα, αναξιοκρατία, πεπαλαιωμένα αναλυτικά προγράμματα, απουσία διαλόγου με την εκπαιδευτική κοινότητα είναι μερικές από τις αιτίες της γάγγραινας της ελληνικής παιδείας. Ευτυχώς, που υπάρχουν ορισμένοι φωτισμένοι άνθρωποι. Πόσο αρκετό, όμως, είναι αυτό;

Aπό το εξώφυλλο του καταλόγου της έκθεσης