23 Αυγούστου 1923. Πανεργατική απεργία και συλλαλητήριο στο Πασαλινάνι. Εντεκα νεκροί, 100 τραυματίες, 500 συλληφθέντες!

Εβδομήντα τρία χρόνια μετά, στο χώρο της θυσίας υψώθηκε ένα μνημείο με πρωτοβουλία του Εργατικού Κέντρου Πειραιά."Ελάχιστη υποχρέωση απέναντι στο βαρύ κληροδότημα", το θεωρεί το ίδιο το ΕΚΠ σε ανακοίνωσή του και σημειώνει: "Πρέπει σήμερα πειστικά να αποδείξουμε πως εμείς μπορούμε και θέλουμε να είμαστε άξιοι συνεχιστές αυτών που έδωσαν τη ζωή τους, 73 χρόνια μετά ο αγώνας συνεχίζεται".

Σε μια ειδική έκδοσή του το ΕΚΠ, περιγράφει πώς φτάσαμε στα αιματηρά γεγονότα του Αυγούστου στο Πασαλιμάνι.

Η Πρωτομαγιά του 1923 γιορτάζεται στον Αγιο Γιάννη Ρέντη από το ΕΚΠ(40 σωματεία) και από 20 σωματεία των Αθηνών. Τα κύρια αιτήματα είναιαύξηση με τη μεταλλική δραχμή, εφαρμογή του 8ωρου και δημιουργία Γραφείων Ευρέσεως Εργασίας.Η τότε κυβέρνηση Γονατά μετά από 20 μέρες απαντά στη ΓΣΕΕ και στα Εργατικά Κέντρα Πειραιά - Αθηνών,ότι είναι αδύνατη η ικανοποίηση των αιτημάτων.

Την περίοδο αυτή κυριαρχεί στην πολιτική ζωή η αγωνία για τη συνθήκη της Λωζάνης και το κυρίαρχο ερώτημα είναι αν θα γίνει πάλι πόλεμος ή όχι. Η ανεργία μεγαλώνει τρομακτικά, τα ημερομίσθια πέφτουν, σε ορισμένες περιπτώσεις μέχρι και 25%. Απολύονται εκατοντάδες εργαζόμενοι από τα εργοστάσια Λιπασμάτων και τα υαλουργεία. Αρχίζει να λειτουργεί ο νόμος 2112/20 περί υποχρεωτικής καταγγελίας της σύμβασης εργασίας, πράγμα που σημαίνει πως δεν μπορούσαν να απολύονται εργάτες από τη μια μέρα στην άλλη χωρίς προειδοποίηση.

Αρχές Ιουνίου του 1923 πολλές επιχειρήσεις κλείνουν εκβιάζοντας μείωση ημερομισθίων σ' ολόκληρη τη χώρα, ενώ συνεχίζονται οι μαζικές απολύσεις. Οι σιδηροβιομήχανοι μειώνουν τα μεροκάματα 30%. Στις 9 Ιουνίου 1923 πραγματοποιείται κοινή σύσκεψη ΓΣΕΕ και Εργατικού Κέντρου Πειραιά και αποφασίζεται ότι κατ' αρχήν μπορεί να γίνει δεκτή η μείωση των ημερομισθίων, αλλά με τον όρο το Κράτος να μειώσει τις τιμές των ειδών μονοπωλίου και του ψωμιού. Στις 21 Ιουνίου 1923 συνέρχεται κοινή επιτροπή εργαζομένων και κράτους για το ζήτημα της ανεργίας, αλλά οι εκπρόσωποι της κυβέρνησης ζητούν γενικά μείωση των ημερομισθίων 25% - 30%. Οι ναυτεργάτες δηλώνουν πως δεν αποδέχονται τέτοια μείωση και προτίθενται να κατέβουν σε απεργιακές αγώνες, η κυβέρνηση τους απειλεί με επιστράτευση.

Αρχές Ιουλίου 1923 γίνεται απεργία από τους εργάτες Λαυρίου με αιτήματα το 8ωρο και την αύξηση των ημερομισθίων. Υπάρχει γενική αντίδραση στη μείωση των μισθών και επιτροπές εργαζομένων διαμαρτύρονται στο υπουργείο.

Η ισχύς του νόμου 2112 αναστέλλεται με διάταγμα στις 4 Ιουλίου.Πολλά σωματεία παίρνουν αποφάσεις για απεργία αντιστεκόμενα στην πολιτική μείωσης των ημερομισθίων. Η κυβέρνηση στις 20 Αυγούστου 1923 αποφασίζει τη διάλυση των αναγνωρισμένων εργατικών σωματείων!

ΤονΑύγουστο του 1923 έγιναν οι μεγαλύτερες κινητοποιήσεις των εργαζομένων στα πρώτα χρόνια του οργανωμένου συνδικαλιστικού κινήματος. Τα πρώτα σωματεία που συμμετείχαν είναι οι σιδηροδρομικοί,οι ναυτεργάτες,οι φορτοεκφορτωτές.Στις 19 Αυγούστου 1923 όλα τα ναυτεργατικά σωματεία κηρύσσουν απεργία, συλλαμβάνονται μέλη διοικήσεως της Ναυτεργατικής Ομοσπονδίας. Μετά από αυτή την κατάσταση η Διοίκηση του ΕΚΠ αποφασίζει πανεργατική απεργία.Η τελική όμως απόφαση θα εξαρτηθεί από τη ΓΣΕΕ.

Στις 20 Αυγούστου η ΓΣΕΕ δηλώνει ότι θα επεκτείνει τις απεργίες σ' ολόκληρη τη χώρα. Την ίδια στιγμή περίπολοι του Πολεμικού Ναυτικού γυρίζουν στους δρόμους και συλλαμβάνουν περίπου 200 απεργούς ναυτοθερμαστές για να τους βάλουν να δουλέψουν υποχρεωτικά.

Στον Πειραιά πραγματοποιείται σύσκεψη του ΕΚΠ της Ναυτικής Ομοσπονδίας και των Ομοσπονδιών Σιδηροδρομικών, Ηλετροκινήσεως, Επισιτισμού και της ΓΣΕΕ.Τα κύρια αιτήματα της απεργίας ήταν σταθεροποίηση των ημερομισθίων με βάση τον τιμάριθμο. Μέτρα κατά της ακρίβειας και της αισχροκέρδειας. Απόλυση κρατούμενων απεργών. Κατάργηση της λογοκρισίας επί των εργατικών ζητημάτων. Απαγόρευση της εξαγωγής ανεπεξέργαστων καπνών και άλλα. Απ' όλη την Ελλάδα φτάνουν τηλεγραφήματα για συμμετοχή στην απεργία της ΓΣΕΕ.

Οι απεργιακές κινητοποιήσεις κορυφώνονται στις 23 Αυγούστου 1923.Στην πλατεία Πασαλιμανιού στον Πειραιά πραγματοποιείται Πανεργατική συγκέντρωση από τη ΓΣΕΕ και το ΕΚΠ,που είναι ιδιαίτερα ισχυρό αυτή την εποχή. Το σημείο που γίνεται η συγκέντρωση είναι μακριά από κυβερνητικά κτίρια, μακριά από την Αθήνα. Η κυβέρνηση δίνει διαταγή να χτυπηθεί η συγκέντρωση και να διαλυθεί διά της βίας.Στρατός και αστυνομία επιτίθενται με σφοδρότητα στους συγκεντρωμένους απεργούς στο Πασαλιμάνι. Απολογισμός: 11 νεκροί εργάτες, 100 τραυματίες και συλλαμβάνονται περίπου 500.Μετά τα αιματηρά γεγονότα του Πασαλιμανιού η απεργία λύνεται, όμως παραμένει σαν η μεγαλύτερη απεργιακή κινητοποίηση της εποχής. Παραμένει σαν σταθμός των μεγάλων αγώνων του νεαρού τότε Ελληνικού Οργανωμένου Συνδικαλιστικού Κινήματος.

Στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής,το πρώτο πρωινό του Μάη, του 1944, ένας κόκκινος ποταμός αίματος ανάβλυσε τη γειτονιά ηρώισσα. Ηταν το αίμα των 200 διαλεχτών παλικαριών, των 200 κομμουνιστών που εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς κατακτητές σε μια επίδειξη ασύλληπτης κτηνωδίας.

Η μέρα της εκτέλεσης, η Πρωτομαγιά,δεν επιλέχθηκε τυχαία. Ο φασίστας κατακτητής ήθελε να δόσει ένα μεγάλο τρομοκρατικό μήνυμα, εκτελώντας τον ανθό του επαναστατικού και εργατικού κινήματος. Τους διάλεξε έναν έναν.

Ούτε η επιλογή της Καισαριανής, για την εκτέλεση της πιο φρικαλέας πράξης ήταν τυχαία. Οι ανατολικές συνοικίες της Αττικής ήταν τα μεγάλα προπύργια της Αντίστασης και οι κατακτητές ήθελαν να κάνουν επίδειξη δύναμης.

Ακριβή παρακαταθήκη των 200 παλικαριών προς όλους μας τα σημειώματα, οι διαθήκες αγάπης, ηρωισμού και αυτοθυσίας, με τα οποία "έσπειραν" το δρόμο του δικού τους Γολγοθά και τα οποία μάζεψαν μικρά παιδιά για να τα παραδώσουν αργότερα στις οικογένειες των εκτελεσθέντων.

Να τι έγραψε σε σημείωμά του στο "Ρ" ο αστυφύλακας του ΚΑ Αστυνομικού Τμήματος της Καισαριανής, αυτόπτης μάρτυρας της θηριωδίας, ο Γ. Καμάρας,πρόπερσι, 50 χρόνια μετά την εκτέλεση των παλικαριών: "... Μετά την ολοκλήρωση της τραγικής εκτέλεσης αποχώρησαν οι άνδρες του αποσπάσματος και έμεινε ο επικεφαλής αξιωματικός, ο οποίος μετά την αποχώρηση συζητούσε με έναν Ελληνα διερμηνέα και ενώ επρόκειτο να πάρουν τη στροφή της μάντρας που θα απέκλειε το οπτικό πεδίο της εκτέλεσης, σταμάτησαν για λίγο. Την επάρατον αυτή στιγμή κάποιος εκ των 200, προφανώς τραυματισμένος, ξεπετάχτηκε μέσα από τα πτώματα και έμεινε καθισμένος και πλήρως σαστισμένος. Η σκηνή αυτή έπεσε στην αντίληψη του Γερμανού, ο οποίος έσπευσε εν μέσω πτωμάτων και τον πυροβόλησε δυο - τρεις φορές στο κεφάλι (...). Οι στιγμές αυτές θα μου μείνουν για πάντα ανεξίτηλες στη ζοφερή μου μνήμη, ως και τόσων άλλων που εκτελέστηκαν στο Σκοπευτήριο και ιδία των 91 μελών της ΕΠΟΝ (81 αγοριών και 10 κοριτσιών)".

Από την κατάθεση στεφανιών στον τόπο της θυσίας στο Πασαλιμάνι