Εργα χαρακτικής και ζωγραφικής του Δημήτρη Γιαννουκάκη (1898 - 1991), του "τελευταίου της σειράς των παλιών "μετρ"", παρουσιάζονται αυτές τις μέρες στο "Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τράπεζας" (Θουκυδίδου 13, Πλάκα). Μέχρι τις 14 Ιουνίου το φιλότεχνο κοινό, έχει την ευκαιρία να γνωρίσει χαρακτηριστικά δείγματα της μακρόχρονης χαρακτικής του πορείας, αλλά και αντιπροσωπευτικές του δημιουργίες από το χώρο της ζωγραφικής. Νεκρές φύσεις με φρούτα, "Ανεμώνες", "Υβίσκοι", "Αγκάθια", "Μπεγκόνια", αλλά και συνθέσεις με ψαράδες, ή γυναικεία γυμνά, συνθέτουν το ενδιαφέρον πανόραμα της ενασχόλησής του με τη χαρακτική. Παράλληλα παρουσιάζονται και δείγματα από τη μικρή "περιπέτειά του" στο χώρο της ζωγραφικής. Είναι έργα σε λάδι, κυρίως τοπία. Τοπία της Ανδρου, της Σαντορίνης, της Υδρας, της Μυκόνου κ. ά.

Γεννημένος στη Σύρο το 1898, ο Δ. Γιαννουκάκης σπούδασε ζωγραφική και χαρακτική στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Δρέσδης (1921 - 1927) και το 1929 συνεχίζει τις σπουδές του σε ελεύθερα εργαστήρια στο Παρίσι.

Οπως αναφέρει ο Ν. Γρηγοράκης "μετά τις σπουδές του στη Δρέσδη και το Παρίσι, μας έδωσε αξιόλογο χαρακτικό έργο - καλλιέργησε ιδιαίτερα τη χαλκογραφία - χρησιμοποιώντας αρκετά συχνά χρώμα. Αν και στα έργα του διατηρεί σχεδόν τα ίδια θέματα, με τις χρωματικές επιστρώσεις δίνει μια ένταση στις συνθέσεις του, που άλλοτε συνοδεύονται από κυβιστικές διαθέσεις και άλλοτε από αφαιρετικές τάσεις, συνθέτοντας έτσι ένα έργο γεμάτο εκφραστική ποιότητα που φανερώνει τεχνική κατάρτιση και συνθετική δύναμη". Με την επιστροφή του στην Ελλάδα, ο Δ. Γιαννουκάκης, διορίζεται για δύο χρόνια καλλιτεχνικός διευθυντής στο Εργοστάσιο Γραφικών Τεχνών "Ασπιώτη - Ελκα" στην Κέρκυρα, σχεδιάζει και χαράζει έργα για γραμματόσημα, εικονογραφεί με χαρακτικά αρκετά βιβλία και παράλληλα, δίνει ελεύθερα χαρακτικά. Η εκθεσιακή δραστηριότητά του ξεκινά το 1930, παρουσιάζοντας έργα του σε ατομικές εκθέσεις, σε πανελλήνιες διοργανώσεις, αλλά και σε πολλές ομαδικές τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Από αυτές σημειώνουμε τη συμμετοχή του στις Μπιενάλε: Βενετίας (1934, 1940), Αλεξάνδρειας (1955, 1963, 1967), Σάο Πάολο (1957, 1963), ενώ παράλληλα παρουσίασε έργα του σε Κάιρο, Λουγκάνο, Σαντιάγκο, Γενεύη, Πράγα, Μόσχα, Λένινγκραντ, Στοκχόλμη.Σημαντικές είναι και οι διακρίσεις που απέσπασε ο καλλιτέχνης, παρουσιάζοντας τα έργα του. Ενδεικτικά αναφέρουμε: Β Βραβείο Χαρακτικής για την Ελλάδα, Μπιενάλε Αλεξανδρείας (1963), Αργυρό μετάλλιο της πόλης των Παρισίων και Βραβείο Γραμμάτων Τεχνών και Επιστημών της Γαλλικής Ακαδημίας.

"Η χαρακτική του Γιαννουκάκη στις πιο χαρακτηριστικές του προσπάθειες" σημειώνει ο Χρύσανθος Χρήστου "διακρίνεται για το ιδιαίτερο βάρος που έχει η γραμμή καθώς και οι τονισμένες αντιθέσεις φωτεινών και σκοτεινών τμημάτων, η έμφαση στο ουσιαστικό και η συνεργασία όλων των περιοχών του χαρακτικού. Επηρεασμένος από τις πρωτοποριακές αναζητήσεις του αιώνα μας και από τις σπουδές του στα παρισινά ελεύθερα εργαστήρια, χρησιμοποιεί σε μερικές περιπτώσεις τη σχηματοποίηση και σε άλλες το λεξιλόγιο του κυβισμού και του φοβισμού στα έγχρωμα χαρακτικά του, για να μας δώσει έργα που επιβάλλονται με την τεχνική πληρότητα και την εκφραστική τους ειλικρίνεια. Στις χαλκογραφίες του ιδιαίτερα, που τον ενδιαφέρουν περισσότερο, με τη λιτότητα της γραμμής και τον τονισμό του τυπικού, τον περιορισμό στο ουσιαστικό και άλλοτε την παρεμβολή ανεκδοτολογικών και διακοσμητικών τύπων, κατορθώνει να μας δίνει μια χαρακτική με πιστότητα και εσωτερική αλήθεια".

"Το καλέμι του Γιαννουκάκη γράφει καμπύλες ρυθμικές που τις ερωτεύεται ο αττικός αιθέρας" έγραφε χαρακτηριστικά σε μία κριτική του ο Αγ. Προκοπίου,ενώ ο άλλοτε διευθυντής της "Εθνικής Πινακοθήκης" Μ. Καλλιγάς σημείωνε: "ο Γιαννουκάκης υπήρξε πρωτοπόρος που διαρκώς ανανεώνεται" και "έφερε από νωρίς στη χαρακτική μας στοιχεία εξπρεσιονιστικά, με τα μεγάλα σχήματα, με τις έντονες εκφραστικές γραμμές σε συνθέσεις για φρούτα, σε γυμνά κλπ. Χρησιμοποίησε πρώτος το χρώμα στη χαλκογραφία με μία προσωπική τεχνική, σε πλατιές επιφάνειες που υποβάλλουν αλλά και εξαίρουν τη χρωματική διάθεση των διαφόρων στοιχείων, της σάρκας, των λουλουδιών, των φρούτων. Λίγα, λιτά, τα χρώματά του, έδωσαν ένα καινούριο νόημα, ταιριαστό στη χαρακτική.Με ακρίβεια αλλά αβίαστα, τυχαία θαρρείς, εξυπηρετούν την ενότητα του έργου. Κάτι που χαρακτηρίζει την αντίληψή του για τη δουλιά του, είναι ότι επανέρχεται σε θέματα που μ' αυτά είχε καταπιαστεί παλιότερα και τα δουλεύει διαφορετικά: τα πλουτίζει, τα δυναμώνει και, απλοποιώντας τη σύνθεση, δίνει μια διαφορετική ερμηνεία, ένα σύγχρονο ύφος".

Σημειώνουμε, ότι το χαρακτικό έργο του Δ. Γιαννουκάκη αποτελεί σπουδαία προσφορά στη νεοελληνική χαρακτική και επηρέασε σημαντικά τους νεότερους χαράκτες μας.

Η. ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ

Εδώ 'ναι το πικρό το χώμα του Διστόμου

ω, εσύ διαβάτη, όπου πατήσεις να προσέχεις.

Εδώ πονά η σιωπή, πονάει κι η πέτρα κάθε δρόμου

κι απ' τη θυσία και τη σκληρότητα του ανθρώπου.

Γιάννης Ρίτσος

Οταν η κτηνωδία "βαφτίζεται" καθήκον, όταν ο "θρίαμβος" του ναζισμού στηρίζεται σε ολοκαυτώματα και ξεκλήρισμα άμαχου πληθυσμού, τότε "γεννιούνται" τραγωδίες σαν και αυτές του Δίστομου. Αύριο 10 Ιουνίου, συμπληρώνονται 52 χρόνια από τη σφαγή στη μικρή βοιωτική πόλη, όπου συντελέστηκε ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα του φασισμού.

Εκείνη την ημέρα το ξακουστό κεφαλοχώρι, κολύμπησε στο αίμα. Τα κορμιά, άψυχα, "στρωμένα" στους δρόμους. Βυζανιάρικα λογχισμένα και τσαλαπατημένα, γυναίκες με ανοιχτές κοιλιές, κοπέλες με ρούχα ξεσκισμένα που προδίδουν βιασμό και με κομμένα στήθια, ακόμα και πράξεις νεκροφιλίας... Φοβερές εικόνες, που όσοι τις βίωσαν έχουν αποτυπωθεί για πάντα στο μυαλό και την ψυχή τους...

Ηταν ένα σαββατιάτικο πρωινό, όταν ορδές χιτλερικών έφτασαν στο Δίστομο. Περικυκλώνουν το χωριό και ζητάνε από τους κατοίκους να παραμείνουν στα σπίτια τους. Λίγο αργότερα τους έρημους δρόμους του χωριού διατρέχουν εξαγριωμένοι Ες - Ες με εφ' όπλου λόγχη. Μπαίνουν στα σπίτια, σκοτώνουν και καίνε. Τα παρακάλια και ο θρήνος των απροστάτευτων ανθρώπων δε στέκουν ικανά να εξευμενίσουν την άγρια ψυχή των μακελάρηδων. Φεύγοντας βάζουν ένα σταυρό στην πόρτα του κάθε σπιτιού για να επισημοποιήσουν το έργο τους και παράλληλα να μη χάνουν χρόνο οι συνάδελφοί τους.

Ο αντιστασιακός συγγραφέας Τάκης Λάππας βρήκε αμέσως μετά τη σφαγή αρκετούς ανθρώπους και κατάφερε να καταγράψει και να δώσει για πάντα στην ιστορία το συγκλονιστικό χρονικό.

Την εικόνα από το σπιτικό του παπά - Σωτήρη Ζήση την έδωσε η παπαδιά ηΚοντύλω,που μέσα στο σπίτι της είχαν μαζευτεί 14 ψυχές. Οι Γερμανοί όρμηξαν στο σπίτι της, αφού πρώτα είχαν σκοτώσει τον παπά και άρχισαν να πυροβολούν. "Εγώ, τη στιγμή που μας βάλανε στο τουφεκίδι, βύζαινα το κοριτσάκι μου την Μαργαρίτα, ενός χρόνου. Μου ρίξανε τρεις σφαίρες. Η μια μου χάλασε το ζερβί χέρι, η άλλη με πήρε ξώπετσα κάτω από το αυτί και η τρίτη χτύπησε στο κεφάλι το κοριτσάκι μου. Της άνοιξε το κεφάλι κι όπως την κράταγα στην αγκαλιά μου όλα τα μυαλά της πετάχτηκαν στα μούτρα μου",θα πει η ίδια.

Στο μαρτυρικό αυτό μέρος είχε εκτελεστεί κατά γράμμα η διαταγή των χιτλερικών: "Να αφανιστεί ολόκληρο το χωριό". Πάνω από 250 συνολικά οι νεκροί, 50 ήταν νήπια και παιδιά.

Η σφαγή ήταν εμπνευσμένη από το επιτελείο της "Βέρμαχτ", που είχε σκοπό - πραγματοποιώντας εκτελέσεις και καταστροφές - να χτυπήσει την αντίσταση του λαού μας. Το '44 ο γερμανικός στρατός χάνει σε όλα τα μέτωπα του πολέμου. Ο Κόκκινος Στρατός προελαύνει, ενώ τέσσερις μέρες πριν από το μακελειό, έχει γίνει η απόβαση στη Νορμανδία. Οι Γερμανοί κατακτητές βλέπουν να πλησιάζει το τέλος της "νέας τάξης" και καταλαμβάνονται από αμόκ. Ενας Γερμανός στρατιώτης νεκρός, 50 Ελληνες. Δέκα στρατιώτες, ένα ολόκληρο χωριό. Ετσι πιστεύουν ότι θα γονατίσουν το Κίνημα της Αντίστασης.

Το Διεθνές Δικαστήριο της Νυρεμβέργης χαρακτηρίζει τη σφαγή του Διστόμου"κατάπτυστο γεγονός για τον πολιτισμό εκείνων που φιλοδόξησαν να κυβερνήσουν τον κόσμο... ". Μετά την ήττα της φασιστικής Γερμανίας, ο διοικητής των ναζί που διέπραξαν το έγκλημα του Διστόμου, Χανς Ζάμπελ,συλλαμβάνεται στο Παρίσι. Ομως ενώ ήταν προφυλακισμένος και επρόκειτο να προσαχθεί στη χώρα μας, με παρέμβαση της τότε κυβέρνησης της Δ. Γερμανίας παραδίδεται στις αρχές της Βόννης και σύμφωνα με πληροφορίες παραμένει σήμερα ελεύθερος.

Το Δίστομο, τα Καλάβρυτα και οι χιλιάδες νεκροί του τόπου μας δε δικαιώθηκαν ποτέ. Οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν είχαν καν το θάρρος να διεκδικήσουν τις πολεμικές επανορθώσεις. Οχι μόνο για λόγους οικονομικούς, αλλά κυρίως για τη διαπαιδαγώγηση του γερμανικού λαού.

Οπως κάθε χρόνο, ο Δήμος Διστόμου διοργανώνει από την προηγούμενη Κυριακή εκδηλώσεις στη μνήμη των σφαγιασθέντων. Αρχισαν την προηγούμενη Κυριακή και κορυφώνονται αύριο. Στις 10.30 π.μ. θα γίνει το μνημόσυνο, θα ακολουθήσει η πομπή προς το Μαυσωλείο, όπου θα γίνει το προσκλητήριο νεκρών και η κατάθεση στεφανιών. Οι εκδηλώσεις θα κλείσουν με συναυλία του Λουδοβίκου των Ανωγείων στις 9 μ.μ. Σήμερα, στις 10 π.μ. γίνεται ο Δρόμος Θυσίας.

Με κέφι και τραγούδι, με ρυθμό και ζωντάνια, με αναμνήσεις του παρελθόντος, με προσδοκίες για το μέλλον, αλλά κυρίως με την υπόσχεση ότι οι γυναίκες θα συνεχίσουν την αγωνιστική τους πορεία και θα συμβάλουν - με αγώνες και αντίσταση - στη δημιουργία ενός παλλαϊκού μετώπου ανατροπής της σημερινής κατάστασης, γιορτάστηκαν προχτές το βράδυ στο "Θέατρο Βράχων" του Δήμου Βύρωνα, τα 20 χρόνια δράσης και αγώνα της Ομοσπονδίας Γυναικών Ελλάδας (ΟΓΕ).

Γυναίκες, αλλά και άνδρες κάθε ηλικίας, από πολλές "γωνιές" της Ελλάδας συγκεντρώθηκαν το βράδυ της Παρασκευής για να τιμήσουν τις χιλιάδες γυναίκες που πάλεψαν για τα δικαιώματα του "δεύτερου" φύλου, για να θυμηθούν όλες τις επώνυμες και ανώνυμες γυναίκες, τα στελέχη της ΟΓΕ που χάρισαν ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής τους σ' αυτή την Οργάνωση. Ανάμεσά τους και η ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Αλέκα Παπαρήγα.

Κεντρική ομιλήτρια της εκδήλωσης ήταν η Καλλιόπη Μπουντούρογλου, πρόεδρος της ΟΓΕ, η οποία κάλεσε όλες τις γυναίκες που πέρασαν από την ΟΓΕ να σταθούν και πάλι δίπλα στην Οργάνωση, ενώ κάλεσμα απηύθυνε και στις νέες γυναίκες να πλαισιώσουν την Ομοσπονδία, "να πάρουν την πείρα από τις παλιότερες και να δώσουν τις ιδέες και την πνοή της νιότης τους". Η πρόεδρος της ΟΓΕ στην ομιλία της αναφέρθηκε στην πορεία της Ομοσπονδίας από το 1976 - ημερομηνία ίδρυσης της ΟΓΕ - έως τις μέρες μας. Μίλησε για τους αγώνες των γυναικών, για την ειρήνη, τις ξένες βάσεις, την εργασία, τη μητρότητα, τον οικογενειακό προγραμματισμό, τον πολιτισμό, την παιδεία... Αναφέρθηκε στις κοσμοϊστορικές αλλαγές που συντελέστηκαν μετά το 1990, στη "νέα τάξη πραγμάτων", στο διαμελισμό της πρώην Γιουγκοσλαβίας, στους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ, στους πρόσφυγες, στους βιασμούς, στην πορνεία. "Μέσα σε μια νύχτα μάς παίρνουν πίσω - μόνο με μια υπογραφή κάτω από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ και τα "πολύχρωμα" βιβλία της ΕΕ - ό,τι κατακτήσαμε τα τελευταία 20 χρόνια", είπε χαρακτηριστικά η Κ. Μπουντούρογλου. Οσο για το σύνθημα "Ισότητα - Ανάπτυξη - Ειρήνη", που χρησιμοποίησαν πριν 20 χρόνια τα ιδρυτικά μέλη της ΟΓΕ, η πρόεδρος τόνισε ότι παραμένει επίκαιρο όσο ποτέ άλλοτε...

Αμέσως μετά χαιρετισμό απηύθυνε ο δήμαρχος του Βύρωνα, Νίκος Ρογκάκος,ο οποίος επισήμανε ότι "οι γυναίκες πρόσφεραν πολλά στο λαό μας και μπορούν να είναι πρωτοπόρες στους αγώνες που θα 'ρθουν". Το βίντεο που ακολούθησε - το επιμελήθηκε ο σκηνοθέτης Δ. Σπύρου - με τις καλύτερες στιγμές και τους καθοριστικούς σταθμούς της ΟΓΕ, κατάφερε να συγκινήσει το γεμάτο, σχεδόν, θέατρο του Βύρωνα. Με βουρκωμένα μάτια ο κόσμος είδε τις πρωτοπόρες γυναίκες, Ρόζα Ιμβριώτη, Μίνα Γιάννου, Δώρα Μοάτσου - Βάρναλη, Ρίτα Μπούμη - Παππά, Ελλη Αλεξίου, Φανή Σημίτη, Ασπα Μανδηλαρά, Κατίνα Αθανασιάδου, Τερψιχόρη Παπαστεφάνου και τόσες άλλες στον κινηματογράφο "Ιλιον" να ιδρύουν την ΟΓΕ, είδε στιγμιότυπα και από τα έξι Συνέδρια της Ομοσπονδίας, στιγμές από τους αγώνες τους.

Το "λόγο" αργότερα πήραν οι φωνές της χορωδίας της Τερψιχόρης Παπαστεφάνου,η Νένα Βενετσάνου,η Γιώτα Βέη και ο Γιάννης Θωμόπουλος.Την καλλιτεχνική επιμέλεια της συναυλίας είχε ο Βασίλης Κολοβός.

Η επιχείρηση εξόντωσης του χωριού έχει τελειώσει. Τα ανθρωπόμορφα κτήνη ποζάρουν χαμογελώντας στο φακό για το μεγάλο τους "κατόρθωμα"...

20 χρόνια αγώνων για τη δημοκρατία, την ειρήνη, την ισοτιμία χωρίζουν τις δυο φωτογραφίες. Η πρώτη από την ιδρυτική συνέλευση στις 20 του Ιούνη 1976 και η δεύτερη από την προχτεσινή εκδήλωση