Το 1947, δύσκολα θα μπορούσε κανείς να φανταστεί την Ινδία, χωρίς τους Αγγλους και την κυριαρχία τους.

Η παρουσία τους ήταν βαθιά στη χώρα από τα τέλη του 18ου αιώνα ακόμη. Κατείχαν όλη την τεράστια χερσόνησο και την είχαν μοιράσει κατά το δοκούν στον εαυτό τους και σε ηγεμόνες συνεργάτες και υποτελείς τους. Ο τεράστιος πλούτος της Ινδίας ήταν από τους βασικούς χρηματοδότες της βρετανικής βιομηχανικής επανάστασης. Από δεκαετίες, ο κάτοχος του βρετανικού θρόνου ήταν και αυτοκράτορας της Ινδίας. Η θέση του Βρετανού γενικού διοικητή, που έφερε τον τίτλο του αντιβασιλέα, φαινόταν πιο σταθερή και από τα Ιμαλάια. Ούτε ο Παγκόσμιος Πόλεμος, που μόλις είχε τελειώσει, δεν είχε θίξει την κατάσταση πραγμάτων. Ολα φαίνονταν να βαίνουν καλώς στη "Βρετανική Ινδία".

Οπως πολύ συχνά συμβαίνει, τα φαινόμενα απατούσαν. Η βρετανική κυριαρχία στην Ινδία είχε περάσει στο τελευταίο στάδιο της κρίσης της. Τίποτε δεν μπορούσε πια να τη σώσει. Ο Παγκόσμιος Πόλεμος είχε υπονομεύσει καίρια τις βρετανικές δυνάμεις. Η άλλοτε πανίσχυρη Βρετανία τώρα γινόταν όλο και πιο καθαρά δύναμη δεύτερης σειράς. Οχι μόνο οι δυνάμεις της δεν αρκούν, αλλά δεν μπορεί να βρει και τους αναγκαίους συμμάχους. Ο νέος ισχυρός σύμμαχος, οι ΗΠΑ, δεν υποστηρίζουν τη συνέχιση της βρετανικής παρουσίας, θεωρώντας την Ινδία σαν ένα καλό μέρος για να απλώσουν την επιρροή τους.

Οι διεθνείς παράγοντες είναι επίσης δυσμενείς. Η Βρετανία είναι απασχολημένη με τη δημιουργία ενός αντισοβιετικού και αντεπαναστατικού διεθνούς μετώπου στην Ευρώπη. Στη γειτονική Κίνα, τα πράγματα είναι μπλεγμένα. Μεγάλη είναι η αναταραχή σε όλη τη ΝΑ Ασία.

Ακόμη χειρότερα: Στην Ινδία, εμφανίζεται καθαρά ο κίνδυνος εκτεταμένων επαναστατικών αναταραχών. Το 1946 σημαδεύεται από την ανταρσία του Βασιλικού Ινδικού Ναυτικού. Οι κόκκινες σημαίες πλησίστιες στα κατάρτια των πλοίων της Αυτού Μεγαλειότητος τρομοκρατούν το Λονδίνο: Θα πάρει η Ινδία τον "κινεζικό δρόμο";

Ηταν επείγων καιρός για την ανάγκη να γίνει φιλοτιμία. Υστερα από μια σειρά διαπραγματεύσεων και επαφών, των οποίων δεν έχουν ακόμη γίνει εντελώς γνωστές όλες οι λεπτομέρειες, οι Βρετανοί αποσύρονται από την Ινδική Χερσόνησο, αφήνοντάς τη στη φροντίδα των τοπικών ELITES.

Στις 15 Αυγούστου 1947, ένας νέος ήλιος ανατέλλει πάνω από την Ινδία.

Ενας ήλιος, ωστόσο, όχι χωρίς κηλίδες. Αξιοποιώντας ένα πολύπλοκο ιστορικό παρελθόν, βασισμένο σε έναν ακόμη πιο πολύπλοκο καταμερισμό εργασίας, πολιτιστικές παραδόσεις κλπ., οι Αγγλοι δεν εγκατέλειψαν την Ινδία προτού συντελέσουν στη διαίρεσή της σε δύο κράτη: Την Ινδία και το Πακιστάν. Ο διαχωρισμός έγινε με βάση αποκλειστικά τη θρησκεία. Ετσι, στο Πακιστάν κατοίκησαν οι μουσουλμάνοι κάτοικοι της χερσονήσου και στην Ινδία οι ινδουιστές. Αυτό σήμαινε, μεταξύ των πολλών άλλων, και ένα τεράστιο κύμα προσφύγων προς τις δυο κατευθύνσεις, κυρίως προς το Πακιστάν. Παρά την εντατική, πάντως, μετανάστευση, η Ινδία παραμένει και σήμερα η χώρα με το μεγαλύτερο στον κόσμο μουσουλμανικό πληθυσμό.

Αυτή η σελίδα της ιστορίας υπάρχει για να μας θυμίζει ότι πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί όταν διαβάζουμε τις ιστορικές σελίδες: Πρέπει να εξακριβώνουμε και το πώς έχουν γραφτεί.

Εχει γίνει σχεδόν απολύτως πιστευτό το ότι η απελευθέρωση της Ινδίας έγινε εντελώς ειρηνικά και χωρίς την άσκηση βίας. Στις 15 Αυγούστου 1947, στην τελετή της μεταβίβασης των εξουσιών, ο ίδιος ο τελευταίος αντιβασιλεύς λόρδος Μάουντμπάτεν επαίνεσε και τον Ναχάτμα Γκάντι γιατί "επέτυχε την απελευθέρωση της χώρας του με ένα εντελώς μη - βίαιο τρόπο". Το μόνο κακό είναι ότι η αλήθεια είναι η ακριβώς αντίθετη: Η απελευθέρωση της Ινδίας υπήρξε μια ιστορία εξαιρετικά βίαιη, που στοίχισε εκατομμύρια θύματα, κυρίως εξαιτίας επιθέσεων εναντίον προσφύγων. Η έλλειψη ολοκληρωμένης επαναστατικής έκρηξης δε μείωσε τον αριθμό τους. Αντίθετα, τον πολλαπλασίασε, οδηγώντας τα κοινοτικά πάθη στο έπακρο, αν όχι στο αδιέξοδο.

Σήμερα, ύστερα από μισόν αιώνα, η Ινδική Χερσόνησος παρουσιάζει μια εικόνα ακόμη πιο πολύπλοκη απ' ό,τι στις 15 Αυγούστου 1947.

Το ένα από τα δυο αρχικά κράτη - η Ινδία - παραμένει στη θέση του. Συνολικής έκτασης 3.287.800 τ. χλμ. και πληθυσμού τουλάχιστον 900.000.000 κατοίκων, είναι ένας από τους παγκόσμιους γίγαντες. Αλλά όχι μόνο σε φυσικούς όρους. Στον μισό αιώνα της ανεξαρτησίας, η Ινδία έκανε, αναμφίβολα, πολύ μεγάλες προόδους. Πριν ακόμη το 1947, η Ινδία είχε την ιδιομορφία να είναι η αποικιακή χώρα, στην οποία ο καπιταλισμός και ο κρατικός μονοπωλιακός καπιταλισμός είχαν ήδη "αναπτυχθεί" στις συνθήκες της αποικιακής κυριαρχίας. Μετά το 1947, η πορεία αυτή επιταχύνθηκε, δυνάμωσε και βάθυνε. Χάρη σε μια πορεία στην οποία δεν έμεινε χωρίς επιπτώσεις και η σημαντική συνεργασία με την ΕΣΣΔ, η Ινδία σήμερα θεωρείται μια χώρα ισχυρή οικονομικά με σημαντικό δυναμικό, αν όχι θέση μεγάλης δύναμης, και στους HI - TECH τομείς. Ωστόσο, η καπιταλιστική εξέλιξη αποδείχτηκε και εδώ ανεπαρκής. Η πολύ βαθιά φτώχεια εξακολουθεί να αποτελεί την κατάσταση της μεγάλης μάζας του πληθυσμού και η ινδική κοινωνία χαρακτηρίζεται πάντα από πολύ μεγάλες ή ακόμη και επικίνδυνες δυσαναλογίες.

Το άλλο κράτος - το Πακιστάν - είχε πολύ πιο περιπετειώδη εξέλιξη. Κληρονόμος των πιο καθυστερημένων περιοχών της Βρετανικής Ινδίας, το αρχικό Πακιστάν είχε μια πολύ περίεργη διαμόρφωση. Χωριζόταν σε δυο επαρχίες, την Ανατολική και τη Δυτική, που δεν είχαν εδαφική επαφή μεταξύ τους, ενώ ανάμεσά τους βρισκόταν η κολοσσιαία Ινδία. Τελικά, τα δυο τμήματα δεν μπόρεσαν να συμβαδίσουν μόνιμα. Μετά τις εκλογές του 1971, τις πρώτες στο ανεξάρτητο Πακιστάν, δηλ. από το 1947, η ανατολική επαρχία αποσχίστηκε και, ύστερα από έναν εξαιρετικά αιματηρό πόλεμο στον οποίο αναμείχθηκε και η Ινδία, κατοχύρωσε την ανεξαρτησία της με το όνομα Μπάνγκλα Ντες (= Εθνος της Βεγγάλης). Σήμερα, Πακιστάν είναι μόνο η παλαιά Δυτική Επαρχία του Πακιστάν.

Το σημερινό Πακιστάν έχει έκταση 803.900 τ. χλμ. και πληθυσμό όχι κάτω των 80.000.000 κατοίκων. Παρά τις αλλαγές που έχουν γίνει εκεί μετά το 1947, εξακολουθεί να υπολείπεται της Ινδίας σε οικονομικά επίπεδα. Οι σχέσεις μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν παραμένουν ένα από τα "θερμά" σημεία του πλανήτη και αυτό δημιουργεί και ευρύτερα προβλήματα, καθώς το Πακιστάν έχει διαλέξει από την αρχή του το δρόμο της συμμαχίας με τις ΗΠΑ και τους διεθνείς οργανισμούς που οι τελευταίες δημιούργησαν.

Το Μπάνγκλα Ντες έχει έκταση 142.700 τ. χλμ., είναι δηλ. μόλις μεγαλύτερο από την Ελλάδα, και πληθυσμό τουλάχιστον 85.000.000 κατοίκους. Θεωρείται ένα από τα πιο πυκνοκατοικημένα και φτωχά μέρη του κόσμου. Καθώς είναι και ένα από τα πιο επίπεδα, είναι πεδίο συχνών τυφώνων και πλημμυρών, που προκαλούν μεγάλες καταστροφές.

Θανάσης ΠΑΠΑΡΗΓΑΣ

Τον τελευταίο καιρό, γίνεται μια συστηματική προσπάθεια από μια σειρά ΜΜΕ, όχι μόνο στη χώρα μας, που ασχολούνται με την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στο ρωσικό στρατό. Οπως συνήθως συμβαίνει, η παρουσίαση σοβαρών θεμάτων από τα αστικά ΜΜΕ καταλήγει πολύ συχνά στην υπερβολικά μονομερή παρουσίαση του θέματος, που οδηγεί στη στρεβλή κατανόηση του.

Σ' ό,τι αφορά το ρωσικό στρατό, γίνεται μια προσπάθεια να μας πείσουν πως πέρα από τα φαινόμενα εκφυλισμού και διάλυσης δεν υπάρχει εκεί τίποτα άλλο. Οπωσδήποτε θα 'χουν τους λόγους τους. Μήπως μάλιστα, στην προκειμένη περίπτωση, ο κύριος λόγος τους είναι να μας πείσουν πως όλα αρχίζουν και τελειώνουν στην αμερικανο-ΝΑΤΟική στρατιωτική κυριαρχία στον κόσμο;

Είναι αλήθεια πως στο ρωσικό στρατό είναι έκδηλα τα φαινόμενα διάλυσης και εκφυλισμού. Σ' αυτόν συνυπάρχουν η διαφθορά των ανώτατων αξιωματικών με φαινόμενα πολύμηνης καθυστέρησης στην καταβολή μισθών των κατώτερων αξιωματικών και υποσιτισμού των στρατιωτών. Είναι επίσης αλήθεια πως σήμερα το ρωσικό κράτος ξοδεύει για τον Ρώσο φαντάρο και αξιωματικό 13,5 φορές λιγότερα απ' ό,τι οι ΗΠΑ και 3,5 φορές λιγότερα απ' ό,τι η Κίνα. Ομως, αυτά δεν είναι καινούρια, είναι φαινόμενα που υπάρχουν τα τελευταία 5 - 6 χρόνια στο ρωσικό στρατό, με αποκορύφωμα μάλιστα την περίοδο '93 - '95, ως αποτέλεσμα της γενικότερης κρίσης που προκάλεσε η πορεία καπιταλιστικοποίησης. Γιατί όμως, ξαφνικά τώρα, προβάλλονται με τόση επιμονή; Τι είναι αυτό που ενοχλεί τα δυτικά ΜΜΕ; Μήπως είναι οι συνεχιζόμενες προσπάθειες της Ρωσίας να ανασυγκροτήσει το στρατό της;

Η σημερινή Ρωσία, παρά το γεγονός πως ορισμένοι για συναισθηματικούς λόγους δε θέλουν να το κατανοήσουν, δεν είναι η Σοβιετική Ενωση. Είναι ένα άλλο κράτος, που αναπτύσσεται με βάση τους νόμους του καπιταλισμού. Τέτοια είναι και η ουσία αυτού του κράτους και συμπερασματικά και του στρατού του. Στα σοσιαλιστικά χρόνια καθήκον του στρατού ήταν να υπερασπίζει τη "σοβιετική, σοσιαλιστική πατρίδα", καθήκον με το οποίο δεν το 'βγαλε πέρα κατά την αποφασιστική καμπή της επικράτησης της καπιταλιστικής παλινόρθωσης, για πολλούς λόγους βέβαια, που δεν είναι θέμα του σημερινού άρθρου.

Σήμερα, τα καθήκοντα και ο ρόλος του ρωσικού στρατού έχουν αλλάξει. Βρίσκονται στην προσπάθεια των νέων κυρίαρχων καπιταλιστικών κύκλων, πρώτον, να διασφαλίσουν τα συμφέροντά τους στο εσωτερικό της χώρας και κατά δεύτερο ρόλο, εφόσον λύνουν ικανοποιητικά το πρώτο, να επεκτείνουν και να διασφαλίσουν τα συμφέροντά τους εκτός των συνόρων της Ρωσίας.Αυτό δεν είναι πολιτική μόνο των νέων καπιταλιστικών κύκλων της Ρωσίας, αλλά είναι η λογική που κυριαρχεί και σε άλλα καπιταλιστικά κράτη και οργανισμούς, όπως δείχνει και η λεγόμενη "νέα στρατηγική και η νέα δομή του ΝΑΤΟ", η δημιουργία πολυεθνικών δυνάμεων επέμβασης εκτός συνόρων ευθύνης του ΝΑΤΟ, ή ακόμη βλέπουμε πως η διακηρυγμένη από το ΠΑΣΟΚ πολιτική της "διείσδυσης της Ελλάδας στα Βαλκάνια" συνοδεύεται με την αποστολή εκστρατευτικών ελληνικών σωμάτων σε Βοσνία, Αλβανία, στα πλαίσια, βέβαια, της γενικότερης στρατηγικής των ιμπεριαλιστών, αλλά σε μια προσπάθεια να αναλάβει η χώρα μας έναν καλύτερο ρόλο σ' αυτά τα σχέδια.

Ετσι και στη σημερινή καπιταλιστική Ρωσία, οι κυρίαρχοι κύκλοι δε θέλουν να έχουν έναν πολυάριθμο στρατό, που δεν μπορεί να ανταποκριθεί στα συμφέροντά τους (μάλιστα σε μια ορισμένη περίπτωση μπορεί να στραφεί και ενάντιά τους), αλλά ένα στρατό πολύ μικρότερο, σε ημι-επαγγελματική βάση, "ταχείας επέμβασης", κλπ., όπως άλλωστε προωθεί το ΝΑΤΟ.

Στα άρθρα του αστικού Τύπου γίνεται μια προσπάθεια να παρουσιαστεί ο ρωσικός στρατός, ούτε λίγο - ούτε πολύ, ως στρατός μιας αφρικανικής χώρας, που δεν έχει τη δυνατότητα να θίξει στο παραμικρό τις επιλογές της Δύσης. Κοντά στα πολλά προβλήματα του ρωσικού στρατού, που διαφωτίζονται πολύπλευρα, αποσιωπάται πως:

• Η Ρωσία, παρά τους διάφορους αφοπλισμούς, εξακολουθεί να είναι μια από τις ελάχιστες χώρες του κόσμου με σημαντικό πυρηνικό οπλοστάσιο.
• Η Ρωσία, μετά από μια φοβερή υποχώρηση το '92, σιγά - σιγά ξανανέβηκε στο εμπόριο όπλων και είναι σήμερα δεύτερη στο παγκόσμιο εμπόριο όπλων, με μια αμυντική βιομηχανία, που δείχνει να ανακάμπτει από την κρίση.
• Ο ρωσικός στρατός δε φρουρεί μόνο τα σύνορα της χώρας του, αλλά και τα σύνορα των υπόλοιπων χωρών της Κοινοπολιτείας των Ανεξάρτητων Κρατών.
• Ο ρωσικός στρατός έχει στρατιωτικές βάσεις σε μια σειρά άλλες χώρες: Αρμενία, Γεωργία, Καζαχστάν, Τατζικιστάν κλπ., ενώ υπάρχουν ρωσικές "ειρηνευτικές δυνάμεις", όχι μόνο στη Βοσνία, αλλά και στο έδαφος των σημαντικότερων διεθνικών συγκρούσεων στην πρώην ΕΣΣΔ, στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, στην Αμπχαζία, στην Υπερδνειστερία.
• Πρέπει επίσης να επισημανθεί πως εδώ και καιρό (από το 1993), το στρατιωτικό δόγμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας έχει αλλάξει σε σχέση με ό,τι ίσχυε επί σοσιαλισμού. Τώρα το νέο της στρατιωτικό δόγμα προβλέπει ότι μπορεί να είναι αυτή που θα κάνει πρώτη, αν χρειαστεί, χρήση του πυρηνικού πλήγματος ή να επιτεθεί αν κρίνει ότι κινδυνεύουν ζωτικά συμφέροντά της.

Απ' αυτήν την άποψη λοιπόν, κάθε άλλο παρά έτσι όπως μας τα παρουσιάζουν είναι τα πράγματα.

Οπως σημειώσαμε πιο πάνω, βρίσκεται σε εξέλιξη μια μεταρρυθμιστική προσπάθεια των νέων αρχών, με πρώτο στόχο να μειώσουν τον αριθμό του στρατού. Αυτή η προσπάθεια γίνεται από το 1992, με την παράλληλη αύξηση των στρατιωτικών σωμάτων των δυνάμεων του υπουργείου Εσωτερικών, που σε αντίθεση με τα σοβιετικά χρόνια εξοπλίστηκαν με βαρύ οπλισμό (τανκς, αεροπλάνα, ελικόπτερα, πυραύλους κλπ.). Βλέπετε, τώρα εμφανίστηκε και ο "εσωτερικός εχθρός" -- λαός, αφού πάντα υπάρχει ο κίνδυνος για τα "νέα αφεντικά" να δυναμώσει η λαϊκή αντίδραση σε μεγαλύτερο βαθμό απ' ό,τι αυτό έγινε σε μια μόνο πόλη, τη Μόσχα και μάλιστα περιορισμένα, το 1993.

Ετσι είναι έκδηλη η προσπάθεια των αρχών να σπρώξουν τους αξιωματικούς σε αποχώρηση από τον στρατό, για να μειώσουν τον αριθμό του στρατού. Κι εδώ σε μεγάλο βαθμό οφείλεται και η τεράστια καθυστέρηση στην καταβολή των μισθών. Τι άλλο πιο αποτελεσματικό για να σε διώξουν από μια δουλιά από το να μην σε πληρώνουν ολόκληρους μήνες; Ετσι, από την 7/5/1992 έως την 1/1/1997, ο ρωσικός στρατός μειώθηκε κατά 998.300 άντρες (!), ενώ προβλέπεται η μείωσή του έως την 1/1/1999 κατά περίπου 600.000 άντρες ακόμη, με σκοπό να σταθεροποιηθεί στους 1.200.000 έως 1.000.000 άντρες,από 1.824.100 άντρες, που ήταν την 1/1/1997 (βλέπε πίνακα).

Δε θα αναφερθούμε στα αναλυτικά σχέδια μεταρρύθμισης του ρωσικού στρατού, που δρομολογήθηκαν φέτος. Θα σημειώσουμε μόνο πως οι βασικές κατευθύνσεις που προβλέπονται είναι:

• Το βάρος να δοθεί στις λεγόμενες "Στρατηγικές δυνάμεις συγκράτησης" (όπου ανήκουν και τα πυρηνικά όπλα), δυνάμεις που δημιουργήθηκαν φέτος από τη σύμπτυξη 3 σωμάτων: των "πυραυλικών δυνάμεων στρατηγικού προορισμού", των "πολεμικο-διαστημικών δυνάμεων", των "δυνάμεων αντι-πυραυλικής άμυνας".
• Ταυτόχρονα, προβλέπεται η σύμπτυξη των δυνάμεων αντι-αεροπορικής άμυνας και Πολεμικής Αεροπορίας, όπως και σύμπτυξη μονάδων του Πεζικού, καθώς και σύμπτυξη μονάδων του Ναυτικού.
• Προβλέπεται η σύσταση τριών καλά εξοπλισμένων μεραρχιών (Δύση, Νότος, Ανατολή) "ταχείας επέμβασης".
• Προβλέπεται η μείωση του αριθμού των ενόπλων δυνάμεων. Σε πρώτη φάση η μείωση αφορά το κλείσιμο όλων των επιχειρήσεων, οργανισμών του στρατού, στις οποίες απασχολούνται σήμερα 300 χιλιάδες πολιτικό προσωπικό.Εδώ, εκτός από τις εμπορικές επιχειρήσεις, προβλέπεται και η διάλυση των λεγόμενων οικοδομικο-στρατιωτικών τμημάτων.

Αυτές οι τάσεις δείχνουν πως η Ρωσία κάνει μια προσπάθεια να ανασυγκροτήσει τις ένοπλες δυνάμεις της, με βάση τα νέα δεδομένα, προς όφελος των καπιταλιστικών κοινωνικο-οικονομικών συμφερόντων, που έχουν δημιουργηθεί στη χώρα, και που προσβλέπουν σε διεύρυνσή τους εκτός συνόρων, αλλά και παίρνοντας υπόψη τι κάνουν στον ίδιο τομέα άλλες χώρες. Γι' αυτό και δεν τους χρειάζεται ένας στρατός που λειτουργεί στη βάση και με τις ανάγκες του προηγούμενου κοινωνικο-οικονομικού συστήματος.

Θα τα καταφέρουν οι κυρίαρχοι κύκλοι της Ρωσίας να ξεπεράσουν οι ρωσικές ΕΔ τα σημερινά φαινόμενα κρίσης που αντιμετωπίζουν και να μεταρρυθμιστούν, να τις θέσουν στην υπηρεσία τους και με βάση τα σχέδιά τους; Σε μεγάλο βαθμό, αυτό θα εξαρτηθεί από τη γενικότερη πορεία ισχυροποίησης ή όχι του καπιταλισμού στη Ρωσία, αλλά και την ανάπτυξη και πορεία του λαϊκού κινήματος ανατροπής του.

Οπωσδήποτε, η μείωση μέσα σε 7 χρόνια 1992 - 1999 των ΕΔ περίπου κατά 1.600.000 άντρες, είναι ένα σοβαρό πρόβλημα. Σύμφωνα με ορισμένους υπολογισμούς, στη χώρα έχουν εμφανιστεί 700 με 800 χιλιάδες θέσεις εργασίας σε ιδιωτικές αστυνομίες και υπηρεσίες ασφάλειας, στις οποίες βασικά απασχολούνται πρώην στρατιωτικοί. Παρ' όλα αυτά, το νούμερο παραμένει πολύ μεγάλο και μπορεί, αν υπάρξουν σοβαροί κοινωνικοί και πολιτικοί κλυδωνισμοί του καπιταλιστικού συστήματος στη Ρωσία, να μετατραπεί σ' έναν ακόμη αποσταθεροποιητικό παράγοντα, όπως, άλλωστε, κάτι αντίστοιχο συνέβη και στην κρίση της Αλβανίας.

Ελ. ΒΑΓΕΝΑΣ

Ο πίνακας δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "ΙΖΒΕΣΤΙΑ" στις 18/7/1997