Δάσκαλος του κλασικού σοβιετικού κινηματογράφου, ισότιμο μέλος των κορυφαίων πρωτοπόρων κινηματογραφιστών Αϊνζεστάιν και Πουντόβκιν, ο Αλεξάντρ Ντοβζένκο (1894 - 1956) ύμνησε όσο κανείς άλλος, την ιδιαίτερη πατρίδα του την Ουκρανία, όντας παιδί χωρικών αυτής της γης. Ξεκίνησε την περιπλάνησή του στην τέχνη, ως ζωγράφος και λογοτέχνης, ενώ μετά τα τριάντα του στράφηκε στον κινηματογράφο. Ο προσωπικός του κινηματογράφος, δεν κατέγραψε γεγονότα εφήμερα, αλλά αιώνιες αλήθειες και αξίες για την αγάπη, το θάνατο, τον έρωτα τη γονιμότητα, τη συντροφιά, ακροβατώντας ανάμεσα στην ποίηση και στο ρεαλισμό.

Πριν ακόμη βρεθεί μάχιμος στα χαρακώματα της ίδιας της δημιουργίας, εργάστηκε ένα διάστημα ως δάσκαλος, ενώ μετά τη νίκη των μπολσεβίκων υπηρέτησε στη λαϊκή Επιτροπή Παιδείας και ως διπλωμάτης στη Βαρσοβία και στο Βερολίνο. Στο Βερολίνο γνώρισε και μαθήτευσε κοντά στον Γερμανό εξπρεσιονιστή ζωγράφο Ερικ Χέκελ, ο οποίος τον ώθησε στο να εργαστεί σαν σκιτσογράφος σε εφημερίδες και περιοδικά της εποχής. Το 1926 γράφει και συμμετέχει στη σκηνοθεσία της κωμωδίας "Βάσια ο μεταρρυθμιστής". Η σκηνοθετική του όμως ικανότητα ήρθε στο "φως" για πρώτη φορά με την ταινία του "Ζβενίγκορα", που γύρισε το 1928. Σε αυτή την ταινία του συνυπάρχουν η ζωντανή και η νεκρή παράδοση του ουκρανικού λαού, με τον απελευθερωτικό άνεμο που έφερε στη χώρα η Οκτωβριανή Επανάσταση. Η σκηνοθεσία του δεν υποτάσσεται στη λογική του εξωτερικού μοντάζ, αλλά ακολουθεί τους εσωτερικούς ρυθμούς του πλάνου.

Καθρέφτης της πολιτικής και φιλοσοφικής του στάσης, ήταν οι ταινίες "Αρσενάλ" και ιδιαίτερα στο αριστούργημά του "Η γη", που με περίτεχνο τρόπο αφουγκράζεται τον απόηχο της κοινωνικής αλλαγής στην ουκρανική επαρχία. Αυτή η ταινία του κατατάχθηκε ανάμεσα στις δώδεκα καλύτερες ταινίες όλων των χωρών και όλων των εποχών. Γύρισε ακόμη τις ταινίες "Ιβάν", "Αερογκράντ", "Στσορς", "Απελευθέρωση", "Μιτσούρι" και το "Ποίημα της θάλασσας", που ωστόσο δεν μπόρεσε να ολοκληρώσει. Τιμήθηκε με τα παράσημα Λένιν, Κόκκινης Σημαίας και με διάφορα μετάλλια, ενώ ανακηρύχτηκε "Καλλιτέχνης του λαού".

Η υπέροχη ταινία του "Η γη", αναδεικνύει τα αγαθά της κολεκτιβοποίησης για τους μέχρι τότε αδικημένους εργάτες της γης, τους μουζίκους. Τα πρόσωπά του, κάτω από μια αγιολογική κατάνυξη, προβάλλουν ακέραια σε όλο τους το μεγαλείο, το μνημειώδες της ανθρώπινης εσωτερικής φύσης. Πρόσωπα πονεμένα, που τα μάτια τους "στάζουν" έρωτα για τη ζωή. Που φωτίζουν με το βλέμμα τους το μελλοντικό όραμα του κόσμου. Στην ταινία του, η ζωή και ο θάνατος παντρεύονται, χάνουν την αυτονομία τους και αποκτούν στα πρόσωπα των ηρώων, τη λάμψη των άστρων στο σκοτεινό νυχτερινό ουρανό. Μια ταινία λυρική και συνάμα επική, αξεπέραστη μέχρι τις μέρες μας. Πρωταγωνιστούν οι Σέμιον Σβαβένκο, Στεπάν Σκουράτ και Μίκολα Ναντέμσκι. (Κυριακή ΕΤ-3, 00.15)

Κούλα ΑΝΤΩΝΙΟΥ