Ολα παρουσιάζονταν να κυλάνε ήρεμα στην Ελλάδα μέχρι τα τέλη Φλεβάρη. Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, η οποία πήρε ομαλά τη σκυτάλη από την κυβέρνηση της ΝΔ τον Οκτώβρη του 1993, συνέχισε - χωρίς μεγάλες αντιστάσεις, είναι αλήθεια - το πρόγραμμα πολιτικής λιτότητας, που είχε ξεκινήσει από το 1990. Στην κατάσταση "ηρεμίας" βοήθησαν βέβαια αποφασιστικά και οι γαλαζοπράσινες ηγεσίες πολλών συνδικαλιστικών οργανώσεων εργαζομένων στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, εκπληρώνοντας επάξια το ρόλο του "κοινωνικού εταίρου" που τους ανέθεσαν κυβέρνηση και Διευθυντήριο των Βρυξελλών στη χειραγώγηση του εργατικού κινήματος.

Και ενώ όλα έδειχναν ότι στη μεσογειακή μας χώρα βασίλευε ο νόμος και η τάξη - η κυβέρνηση μάλιστα ήταν έτοιμη να θέσει θέμα ασφαλιστικού και εργασιακών σχέσεων σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα - ξέσπασε η θύελλα. Οι οργανώσεις των επαγγελματοβιοτεχνών και οι αγρότες, σε πολλές περιοχές της χώρας, προχωρούν σε δυναμικές κινητοποιήσεις, καταδικάζοντας τη μιά ή την άλλη μορφή της συγκεκριμένης οικονομικής πολιτικής της κυβέρνησης που πλήτει και τους ίδιους. Τα "αντικειμενικά" κριτήρια φορολόγησης, για παράδειγμα, ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι για τους επαγγελματοβιοτέχνες, καθώς - σε συνδυασμό με την ασύδοτη δράση των πολυεθνικών, το χρηματοδοτικό, την πτώση του τζίρου και τα άλλα οξύτατα ποροβλήματα - επιταχύνουν τον αφανισμό των επιχειρήσεών τους.

Η φλόγα που άναψε στην Κέρκυρα - όπου το ΠΑΣΟΚ πήρε πάνω από 50% στις τελευταίες εκλογές - μεταλαμπαδεύτηκε γρήγορα στην Καβάλα, τη Λάρισα, τις Σέρρες, τη Δράμα, την Πάτρα, την Εύβοια. Οι αγωνιστικές αντιδράσεις των ΕΒΕ που επεκτάθηκαν σε πολλά νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου πελάγους θα κορυφωθούν με το πανελλαδικό κλείσιμο των καταστημάτων και εργαστηρίων που έχει αποφασιστεί για τις 29 Μάρτη.

Η κυβέρνηση αιφνιδιάστηκε από την έκταση των κινητοποιήσεων, που απειλούν πλέον τα θεμέλια της συντηρητικής της οικονομικής πολιτικής. Η μη εφαρμογή των "αντικειμενικών" κριτηρίων σημαίνει ότι αναθεωρούνται εκ βάθρων οι εισπρακτικοί στόχοι του κρατικού προϋπολογισμού και κατ' επέκταση του προγράμματος "σύγκλισης". Μπροστά στην επικίνδυνη αυτή κατάσταση ο υπουργός Οικονομικών Αλ. Παπαδόλουλος,ενσαρκωτής της αστικής συναίνεσης, θιασώτης και βασικός συντελεστής του προγράμματος λιτότητας, μίλησε για "αντεπανάσταση" των μικρομεσαίων, οι οποίοι αρνούνται να πληρώσουν φόρους. Την προηγούμενη Τετάρτη ο ίδιος ο πρωθυπουργός, μπροστά στην κρισιμότητα της κατάστασης, προσπάθησε να στηρίξει τον υπουργό Οικονομικών, δηλώνοντας ότι η εφαρμογή του σημερινού φορολογικού συστήματος αποτελεί βασικό στοιχείο της κυβερνητικής πολιτικής.

Η έκρηξη των μικρομεσαίων στρωμάτων ήταν κάτι το αναμενόμενο. Τα τελευταία χρόνια είχε μαζευτεί αρκετό εύλεκτο υλικό και το μόνο που έλειπε ήταν ο σπινθήρας για να ανάψει η φωτιά. Και ο σπινθήρας αυτός άναψε, όταν τα στρώματα αυτά στάθηκαν μπροστά στα ταμεία της Εφορίας και κλήθηκαν να πληρώσουν, φόρο διπλάσιο, τετραπλάσιο και πολλές φορές εξαπλάσιο από αυτόν που κατέβαλαν πέρσι. Τα "αντικειμενικά" κριτήρια φορολόγησης υπήρξαν η αιτία και η αφορμή ταυτόχρονα, που πυροδότησαν τις πανελλαδικές κινητοποιήσεις των των επαγγελματοβιοτεχνών. Η δυσαρέσκεια όμως στο χώρο των μικρομεσαίων στρωμάτων είχε αρχίσει να συσσωρεύεται από πριν. Τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας πραγματοποιείται μία βίαιη συσσώρευση κεφαλαίου, όπου το κράτος και η οικονομική πολιτική που εφαρμόζεται παίζουν αποφασιστικό ρόλο. Μία πολιτική η οποία δεν επιδεινώνει απλώς τις οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες, αλλά επιχειρεί να ανατρέψει τις υφιστάμενες σήμερα κοινωνικές ισορροπίες, οι οποίες διαμορφώθηκαν μεταπολεμικά.

Εκδήλωση της συσσώρευσης κεφαλαίου αποτελεί επίσης η καταστροφή δεκάδων χιλιάδων μικρομεσαίων επιχειρήσεων, συνέπεια του ανελέητου ανταγωνισμού που υφίστανται από το μονοπωλιακό κεφάλαιο. Η αλλαγή της στάσης των κυβερνήσεων της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ απέναντι στα μικρομεσαία στρώματα - που τα τελευταία χρόνια έχει γίνει ιδιαίτερα εχθρική - δεν πρέπει να είναι άσχετη με τις δεσμεύσεις που ανέλαβε πρώτα η κυβέρνηση της ΝΔ, προκειμένου να της παραχωρηθεί η πρώτη δόση του κοινοτικού δανείου και στη συνέχεια η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ με την κατάθεση του αναθεωρημένου προγράμματος "σύγκλισης".

Τα κείμενα έγραψε:

Ο Αντρέας ΠΕΤΣΙΝΗΣ

Η πολιτική σκληρής μονόπλευρης λιτότητας σε βάρος των εργαζομένων, που άρχισε να εφαρμόζεται από το 1990, συνδυάστηκε με ειδικά μέτρα που έπληξαν και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Ενδεικτικά από αυτή την άποψη είναι και τα εξής 5 μέτρα, που πάρθηκαν από τις κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, στην τριετία 1992 - 1994:

• Το 1992,η κυβέρνηση της ΝΔ αποφάσισε την κατάργηση του ειδικού προνομιακού καθεστώτος χρηματοδότησης των βιοτεχνικών επιχειρήσεων,από το τραπεζικό σύστημα. Το καθεστώς αυτό προέβλεπε την έγκριση των βιοτεχνικών δανείων από αρμόδια επιτροπή της Τράπεζας της Ελλάδος, τα δε χορηγούμενα δάνεια είχαν επιδοτούμενο επιτόκιο. Καταργείται επίσης σταδιακά η υποχρέωση των εμπορικών τραπεζών να καταθέτουν μέρος των νέων καταθέσεων σε ειδικό λογαριασμό για τη χρηματοδότηση της βιοτεχνίας. Στο εξής οι βιοτεχνικές επιχειρήσεις έπρεπε να αναζητούν πηγές χρηματοδότησης στην "ελεύθερη" τραπεζική αγορά με τα ληστρικά επιτόκια.
• Το 1992,με το νόμο 2065, η κυβέρνηση της ΝΔ εφαρμόζει ενιαίο συντελεστή 35% για τη φορολόγηση των κερδών των ατομικών επιχειρήσεων (ΟΕ, ΕΕ, ΕΠΕ),ενώ παράλληλα μειώνει το συντελεστή φορολόγησης των ΑΕ από 50 - 55% στο 35%. Η φορολογική αυτή προσαρμογή κυριολεκτικά ισοπεδώνει τις προσπάθειες των μικρομεσαίων επιχειρήσεων να ενωθούν, προκειμένου να αντιμετωπίσουν την επίθεση του πολυεθνικού κεφαλαίου που διεισδύει επικίνδυνα στην ελληνική αγορά.
• Το 1992 η κυβέρνηση της ΝΔ αποφασίζει να "απελευθερώσει" το ωράριο των καταστημάτων και την επαγγελματική στέγη.Μέτρο, που εξοντώνει οικονομικά τους μικρούς καταστηματάρχες, μιας και οι τελευταίοι θα πρέπει να λειτουργούν επί 16ωρης βάσης για να συναγωνιστούν τα μεγάλα πολυκαταστήματα.
• Το 1993 η κυβέρνηση της ΝΔ προωθεί νομοθετικά την "απελευθέρωση" της επαγγελματικής στέγης.Το 1994 η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ δίνει μικρή παράταση στην εφαρμογή του νέου καθεστώτος, σύμφωνα με το οποίο από φέτος "απελευθερώνονται" οι μισθώσεις για 30 έτη λειτουργίας και πάνω, το 1996 για 20 έτη λειτουργίας και το 1997 το σύστημα "απελευθερώνεται" πλήρως.
• Τον Απρίλη του 1994 το ΠΑΣΟΚ ψηφίζει το φορολογικό νόμο των "αντικειμενικών" κριτηρίων, μέσω του οποίου επιχειρείται η φορολογική εξόντωση των μικρών εμπορικών επιχειρήσεων και των ελεύθερων επαγγελματιών. Αντίθετα ο νόμος νομιμοποιεί τη φοροδιαφυγή των μεγάλων επιχειρήσεων, ενώ δεν εφαρμόζεται για τις ΑΕ.

***

Τώρα το σκηνικό αρχίζει να ξεκαθαρίζει. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, αποκλεισμένες από την τραπεζική χρηματοδότηση, με εξοντωτικό ωράριο λειτουργίας, με τον κίνδυνο της έξωσης να πλανάται πάνω από τα κεφάλια τους, χωρίς να μπορούν να ενώσουν τις δυνάμεις τους, με την Εφορία να παραμονεύει στη γωνία, σε καθεστώς μάλιστα οξυμένης καπιταλιστικής κρίσης, γίνονται εύκολη λεία στις αρπακτικές διαθέσεις του πολυεθνικού κεφαλαίου.Η επιχείρηση αποσάθρωσής τους έχει ήδη αρχίσει. Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε την προηγούμενη Τετάρτη ο "Ρ", την τετραετία 1991 - 1994, οι ακάλυπτες επιταγές και οι ανείσπρακτες συναλλαγματικές σχεδόν άγγιξαν το 1 τρισ. δραχμές. Εφτασαν τα 925 δισ. δραχμές. Σύμφωνα επίσης με τα στοιχεία της ΓΣΕΒΕΕ, δεκάδες χιλιάδες μικρές επιχειρήσεις κάθε χρόνο γεμίζουν τα νεκροταφεία της καπιταλιστικής κρίσης.

Η επιχειρούμενη συρρίκνωση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων αναμένεται να έχει πολλαπλές συνέπειες στην ελληνική κοινωνία, καθώς το κοινωνικό και οικονομικό βάρος των επιχειρήσεων αυτών συνεχίζει να είναι σημαντικό. Φτάνει μόνο να αναφέρουμε ότι συμμετέχουν αποφασιστικά στη διαμόρφωση του εθνικού προϊόντος της χώρας και απασχολούν ένα σημαντικό τμήμα του εργατικού δυναμικού.

Τα πολυπληθή μικρομεσαία στρώματα αποτέλεσαν και ακόμη αποτελούν το μήλο της έριδος των αστικών κομμάτων, καθώς τα μικρομεσαία νοικοκυριά των αγροτών, των επαγγελματοβιοτεχνών και εμπόρων αποτελούν τη μεγάλη δεξαμενή ψηφοφόρων. Ενα από τα πρώτα ορατά αποτελέσματα των αλλαγών αυτών θα είναι η κατακόρυφη αύξηση της ανεργίας. Το μικρότερο ποσοστό ανεργίας που παρουσιάζει η Ελλάδα, συγκριτικά με άλλες χώρες της ΕΕ, οφείλεται στο γεγονός ότι σημαντικό τμήμα ενεργού πληθυσμού απορροφάται από τις βιοτεχνικές και μικρές εμπορικές επιχειρήσεις. Και αν βέβαια η ανεργία αυξηθεί στη χώρα μας στο 15% από 10% που είναι σήμερα, τότε γίνεται κατανοητό ότι η εξέλιξη αυτή θα αποτελέσει ένα μόνιμο παράγοντα κοινωνικής αναταραχής.

Αλλαγές αναμένεται να υπάρξουν στο σημερινό πολιτικό σκηνικό, το οποίο δοκιμάζεται ήδη από παρατεταμένη και πολύμορφη κρίση.

Η εικόνα των επαγγελματοβιοτεχνών της Λάρισας, όπου αποδοκίμασαν τόσο τον εκπρόσωπο του ΠΑΣΟΚ όσο και τον εκπρόσωπο της ΝΔ, ήταν πέρα για πέρα διδακτική. Χωρίς να θέλουμε να εκβιάζουμε μελλοντικά συμπεράσματα, η διεθνής κυρίως εμπειρία αναφέρει ότι ο απειλούμενος μικροαστός, ο οποίος αντιμετωπίζει το φάσμα της προλεταριοποίησής του, έχει και απρόβλεπτες και μη ελεγχόμενες αντιδράσεις.Και οι τελευταίες εξελίξεις δείχνουν ότι οι σχέσεις των μικροαστικών στρωμάτων με τους παραδοσιακούς αστικούς κομματικούς σχηματισμούς μπαίνουν σε σοβαρή δοκιμασία, η οποία δε φαίνεται ότι θα μπορεί να επουλωθεί εύκολα.Τα αστικά κόμματα, με την πολιτική που ακολουθούν σήμερα απέναντι στα στρώματα αυτά, μοιάζουν με εκείνον που πριονίζει το κλαδί, πάνω στο οποίο κάθεται και ο ίδιος.

Αν άμεσα ή μεσοπρόθεσμα διαταραχθεί η σημερινή κοινωνική, πολιτική και ιδεολογική ισορροπία, τότε αβίαστα προκύπτει το ερώτημα ποιος θα καλύψει το κενό που πρόκειται να δημιουργηθεί. Και όπως είπαμε, από τη θέση τους στην οικονομική και κοινωνική πυραμίδα, τα μικρομεσαία στρώματα είναι και ασταθή και απρόβλεπτα.