ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

ΚΕΝΗ

Τα αντικειμενικά κριτήρια!

Του Γ. Χ. ΧΟΥΡΜΟΥΖΙΑΔΗ

Να και ένα άλλο καινούριο λεκτικό δίδυμο που μπήκε σαν αμφίστομη (διμούτσουνη αλλιώς) μάχαιρα στα πλευρά της ταλαιπωρημένης ζωής μας. Και το περίεργο, με αυτήν τη νεοφερμένη περιγραφή στη γλωσσική μας σαλάτα, είναι πως, παρόλο το σημαντικό επιστημονικό της περιεχόμενο, κατέβηκε ξαφνικά στους εθνικούς δρόμους και στις πλατείες, στα μικρομάγαζα και στα κουρεία, στα μυροπωλεία και στα σκυτοτομεία, που θα έλεγε και ο Λυσίας σε κάποιο από τα δικαστήρια της αρχαίας Αθήνας, έτσι, αφτιασίδωτη, ασχολίαστη και προπηλακισμένη, ατιμασμένη εν πολλοίς και καταφρονεμένη, τελειωμένη ως λεκτική ύπαρξη και ανοχύρωτη. Μια λεκτική περιγραφή, με άλλα λόγια, που κατηφορίζει σαν τις γνωστές χιονοστιβάδες των Αλπεων, για να συμπαρασύρει στα θανάσιμο κατρακύλημά της την ηρεμία των αδιατάρακτων ημερών μας και την αφασία της νυχτερινής μας ηδυπάθειας, πριν προλάβει να μας διδάξει!

Αντικειμενικά κριτήρια,λοιπόν, μια συνοπτική περιγραφή, που εισέβαλε στις περιοχές του οικονομικού μας εφιάλτη και ξεσήκωσε τον επαναστατικό μας εαυτό, κρυμμένο ως τώρα πίσω από οδοφράγματα αυτοσχέδιων επιχειρημάτων, βολεμένο πίσω από τις πλαστικές σημαιούλες της πολιτικής μας αμηχανίας, οχυρωμένο πίσω από τους ένοχους φράχτες της γλωσσικής μας αυθαιρεσίας. Αναρωτιέμαι όμως, με αφορμή αυτή την περίεργη επανάσταση των "αντικειμενικών κριτηρίων", αν σκέφτηκε κανένας, ποιες και πόσο σημαντικές συζητήσεις θα μπορούσαμε να ανοίξουμε και σε ποια και πόσο σημαντικά συμπεράσματα να καταλήξουμε, διατυπώνοντας μόνο ένα ερώτημα, το ερώτημα που λέει: τι ακριβώς σημαίνει αντικειμενικός -ή -ό; Σκέφτηκε, αλήθεια, κανένας από αυτούς τους επαναστάτες του βουνού και του κάμπου τι μπορούμε να πούμε γι' αυτό το σημαντικό πρόβλημα, που αναφέρεται στο νόημα της σχέσης ανθρώπου και γνώσης, στο νόημα της σχέσης γνώσης και αλήθειας; Που αναφέρεται στη σχέση του ανθρώπου ως υποκειμένου, και του φυσικού κόσμου που υπάρχει ή του κόσμου που παράγει ο άνθρωπος με την εργασία του, ως αντικειμένου; Γιατί, στο κάτω κάτω, αυτή είναι η βαθιά έννοια της περιγραφής "αντικειμενικά κριτήρια", η έννοια της δυνατότητας του κράτους να παράγει γνώση, μέσα από την ορθολογική αξιοποίηση της πληροφορίας, που υπάρχει στον αντικειμενικό κόσμο, στην κοινωνική πραγματικότητα, με άλλα λόγια. Οσο και να σας φαίνεται υπερβολικός αυτός ο σχολιασμός μου, εγώ θα επέμενα πως είναι μια καλή αφορμή να βάλουμε πάνω στο τραπέζι κι αυτό το θέμα, ανεξάρτητα από το αν έχουν δίκιο αυτοί που ξεκρέμασαν τα καριοφίλια και κατέβηκαν στα μετερίζια των εθνικών οδών, ενάντια στον ισχυρισμό της συντεταγμένης πολιτείας (κι αυτή μια λέξη της μόδας) ότι έχει τη δυνατότητα και, πάνω απ' όλα, το δικαίωμα, να παράγει γνώση στηριγμένη στη λογική σχέση της με τα "αντικειμενικά κριτήρια". Οτι έχει τη δυνατότητα, πάλι αυτή η ίδια η συντεταγμένη πολιτεία, να αποδείχνει την αλήθεια αυτής της γνώσης. Και τέλος να έχει το δικαίωμα να αξιοποιεί αυτή την αλήθεια στο πεδίο της κοινωνικής της πολιτικής. Στο επίπεδο, με άλλα λόγια, όπου αναπτύσσονται οι σχέσεις πολιτείας και ατόμου.

Δεν είναι, λοιπόν, μονοσήμαντες οι λέξεις, ούτε πολύ περισσότερο οι περιγραφές που παράγουν οι λέξεις αυτές μέσα στο εκπληκτικό "αλισβερίσι" της ελληνικής γλώσσας. Είτε συνιστούν τη γλώσσα της εξουσίας και της καταστολής, τη γλώσσα της φροντίδας και της παρέμβασης, της οικονομίας και του θρησκευτικού παραμυθιάσματος. Οι λέξεις πρέπει να λειτουργούν σε πολλά επίπεδα και να φέρνουν μπροστά μας πολλά και σοβαρά συμβάντα του μυαλού ή της πράξης. Αν τις αφήσουμε αυτές τις λέξεις να πονέσουν μόνο το δικό μας κορμί, και ιδιαίτερα μόνο το δικό μας πουγκί, τότε θα χάσουμε το δικαίωμα να μιλούμε στο όνομα της αλήθειας. Θα χάσουμε το δικαίωμα να κρίνουμε και να καταγγέλλουμε την αυθαιρεσία της εξουσίας, λέγοντας πως μας αδικεί και μας εκμεταλλεύεται. Να κρίνουμε και να καταγγέλλουμε την αυθαιρεσία της εξουσίας, γιατί πιστεύουμε πως η σχέση της με τον αντικειμενικό κόσμο, άρα η δυνατότητά της να ελέγχει τη μορφή της γνώσης, που παράγει και το χαρακτήρα της αλήθειας, που συνοδεύει αυτές τις αλήθειες, δεν αντέχει στη δοκιμασία της Ιστορίας. Συντρίβεται προτού να αναγνωριστεί ως πράξη αντικειμενικά προσδιορισμένη. Φαίνεται όμως (και φοβούμαι πως δε "φαίνεται" μονάχα, αλλά "είναι") πως απομακρυνθήκαμε, σύντροφοί μου, από τις μεγάλες εκείνες και συναρπαστικές συζητήσεις, που πάλευαν να αποδείξουν την ουσία της σχέσης του "εγώ" με το "άλλο", του υποκειμένου με το αντικείμενο. Να αναδείξουν το πρόβλημα της σχέσης επιφάνειας και ουσίας, τη σχέση εμπειρίας και επιστήμης. Συζητήσεις, που τόσο απασχόλησαν τους μεγάλους μας κλασικούς (Marx, Engels, Lenin). Φαίνεται πως κάτι "γκρατζουνάει" το μέσα μας και δε θέλουμε να ξαναπιάσουμε τα μεγάλα βιβλία στα χέρια μας, να ξανασκύψουμε βαθιά στα δύσβατα περιεχόμενά τους και να αναζητήσουμε τις μεγάλες αλήθειες. Ετσι μόνο θα καταλάβουμε και τις μεγάλες μας ήττες και τις αιτίες που μας οδήγησαν σ' αυτές. Και προπαντός όχι με τον παλιό τρόπο: Να αποστηθίζουμε τα μπερδεμένα μέσα στο μυαλό μας τσιτάτα και να τα ξεφουρνίζουμε στους έκπληκτους "κατώτερούς" μας.

Φαίνεται, τέλος, πως ο σημερινός άνθρωπος της κρίσης, αυτός ο τραγικός αρλεκίνος, ο ντυμένος με τα συνθετικά χρώματα, και βυθισμένος μέσα στους μηχανικούς ήχους του καπιταλισμού δεν μπορεί να κατανοήσει την ουσία του λάθους των "αντικειμενικών κριτηρίων", την ουσία του λάθους στον ισχυρισμό του κράτους να παράγει αληθινή γνώση, στηριγμένη, δηλαδή, στα δεδομένα του αληθινού κόσμου, αληθινού στην ουσία του και όχι στο χυδαίο και κακοφτιαγμένο καύκαλό του! Και δεν εννοώ αυτή τη συμβατική δυνατότητα στο πεδίο του "χρηματικού", που θα έλεγε και ο Αριστοτέλης. Δεν εννοώ, δηλαδή, τη δυνατότητα του νεοελληνικού κράτους να αντιλαμβάνεται με ορθολογικό τρόπο τις οικονομικές αντικειμενικότητες της σύγχρονης κοινωνίας. Εννοώ κάτι άλλο, πιο σημαντικό, κάτι άλλο, ανατριχιαστικά πιο σημαντικό: Εννοώ την αδυναμία του κράτους, ως υποκειμένου, να συνάγει γενικώς αληθινές γνώσεις, θεμελιωμένες πάνω σε μια συγκεκριμένη και επιστημονική αντίληψη για τη σχέση του με τον κοινωνικό κόσμο ως αντικειμένου!

Αναρωτιέμαι, δηλαδή, ποια είναι τα "αντικειμενικά κριτήρια", με βάση τα οποία η πολιτεία αντιλαμβάνεται τον Πολιτισμό, την Παιδεία, το Περιβάλλον, τις σχέσεις των καθημερινών Ανθρώπων, τη Γνώση και την Αλήθεια. Αναρωτιέμαι, και θέλω να το μάθω πολύ. Γιατί τρέμω, και δεν τρέμω από φόβο, αλλά από χαρά, όσο σκέφτομαι πως όλο και πλησιάζει η μέρα, όπου θα κλείσουν όλοι οι εθνικοί δρόμοι από τις όρθιες γροθιές, που θα κρατούν πλακάτ με ένα και μοναδικό σύνθημα: "ΘΕΛΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ"!

---------------------------------------------------------------------

Aναρωτιέμαι, δηλαδή, ποια είναι τα "αντικειμενικά κριτήρια", με βάση τα οποία η πολιτεία αντιλαμβάνεται τον Πολιτισμό, την Παιδεία, το Περιβάλλον, τις σχέσεις των καθημερινών Ανθρώπων, τη Γνώση και την Αλήθεια. Αναρωτιέμαι, και θέλω να το μάθω πολύ

-------------------------------------------------------------------------

Η ΑΛΛΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

Πονηροί διανοητές

Του Νίκου ΑΝΤΩΝΑΚΟΥ

Σε ένα πράγμα έχετε - απόλυτα - δίκαιο, "πονηροί διανοητές". Στους κακούς καιρούς που ζούμε, είναι αναγκαίο - πάντοτε - να κάνουμε "καθαρή" ολόκληρη την αλήθεια. Τίποτε δε νοείται. Ολα πρέπει να εξηγούνται και να μη μένουν κενά!

Θα συμφωνήσω μαζί σας, πως για να είναι ολοκληρωμένο ένα κείμενο για τον"άνθρωπο - ποιητή Μαρξ", θα πρέπει να λέει και "δυο κουβέντες" και για το άλλο "σκέλος". Το πρώτο. Το "κινητήριο". Για τις μάζες και τα δικά τους "ποιήματα"...

Κατακλυζόμαστε από τους ντελάληδες του "ατομικισμού" και της φιλοσοφίας των "προσωπικοτήτων" και πρέπει να 'μαστε προσεχτικοί, εμείς οι "επιμένοντες", όπως μας αποκαλείτε, γιατί "μας περιμένετε με το όπλο στο χέρι".

Πρέπει, λοιπόν, εμείς, να είμαστε - διπλά - "καθαροί", για το ρόλο του ατόμου στην ιστορία και να μην αφήνουμε, έστω, από κεκτημένη ταχύτητα, να εννοηθεί - για τους κακόπιστους - πως του "δίνουμε" περισσότερα από αυτά, που του πρέπουν...

"Η κινητήρια δύναμη της ιστορίας δεν είναι το άτομο, αλλά οι μάζες". Και θέλω να το τονίσω αυτό, σήμερα, γιατί μιλώντας για τον "αγαπημένο μου φίλο", την περασμένη βδομάδα, ήταν "παράλειψη", που - το εννοούσα, μεν αλλά - δεν το είπα.

Σε κείνο το κείμενο, "σημείωνα" το ρόλο των "σημαντικών προσωπικοτήτων" στην ιστορία, όπως έπρεπε να κάνω, για να αποδώσω το δίκαιο. Εσείς, όμως, αγαπητέ μου διανοητή, που με πλησιάσατε γεμάτος χαρά για την "παραχώρηση" που τάχα έκανα, έχετε άλλα πράγματα στο μυαλό σας, όταν "μιλάτε" για το άτομο, όταν "θεοποιείτε" τον "ξεχωριστό". Κατά καιρούς, το ξέρετε, εξυπηρετώντας τους αποπροσανατολισμούς σας, δε διστάζετε να "θεοποιήσετε" ακόμα και τον ίδιο το "Μαρξ", αν αυτό σας διευκολύνει, αφήνοντας, όμως - πάντα - στην άκρη τις μάζες, που εκείνος - ποτέ - δεν αποχώριζε από τη δική του "λογική".

Ετσι, ερμηνεύσατε και το γραπτό μου στραβά! Το θεωρήσατε σαν "ομολογία" στην "αναγνώριση" της "ατομικότητας". Εγώ, άλλα πράγματα είχα στο μυαλό μου... "Οταν προσχωρήσαμε, στη μυστική οργάνωση των κομμουνιστών, έγραφε ο Μαρξ στον Μπλος, για τον ίδιο και τον Ενγκελς, θέσαμε σαν όρο να εξαφανιστεί από το καταστατικό κάθε τι που θα μπορούσε να συμβάλει στη λατρεία των προσωπικοτήτων". Αυτά είχα, εγώ στο μυαλό μου.

Η θεωρία για τις "σημαντικές προσωπικότητες", η αντίληψη για τους "ήρωες", τους "σοφούς", τους "χαρισματικούς", όπως λέμε στις μέρες μας, που παρεμβαίνουν στα δρώμενα και τα καθορίζουν, "σύμφωνα με τις επιθυμίες" τους, συμπληρώνεται, το ξέρετε, με την - αντιδραστική - αντίληψη για το "παθητικό πλήθος". Πρώτος ο Μαρξ, και μετά ο Λένιν, χτύπησαν αλύπητα, και αυτή την άποψη, για τη "βούληση των σοφών" και την "παθητικότητα των μαζών".

Εγώ, βέβαια, αγαπητέ μου "φιλόσοφε", είπα "δύο κουβέντες τρυφερές, για τον άνθρωπο. Σε καμιά περίπτωση, όμως, δεν είχα στο νου μου, πως θα μπορούσε να υπάρξει η μαρξιστική σκέψη, αν οι μάζες, με την ασταμάτητη πάλη τους, δε "δημιουργούσανε τις προϋποθέσεις στη φιλοσοφία". Αν, πράγματι, οι μάζες, βρίσκονταν - και βρίσκονται - σε "παθητικότητα", όπως εσείς και οι "φίλοι" σας - οι αστοί διανοούμενοι - πιστεύετε και διακηρύσσετε...

Εμείς, οι "επιμένοντες", γνωρίζουμε, πως η "εσωτερική κίνηση ύλης", που φώναζε ο Επίκουρος, και της κοινωνίας, που πρόσθεσε ο Μαρξ, αυτή η "δραστηριότητα των τάξεων", είναι που καθορίζει την ιστορία. Και αυτό, φαίνεται, για τους κακόπιστους, πρέπει να το τονίζουμε με κάθε ευκαιρία. Γιατί, στις μέρες μας, η "Ανασύνταξη των μαχητών", ερμηνεύεται - από σας - σαν "παθητικότητα" και "αδιαφορία", γιατί - σας - βολεύει!

"Εκλεκτές προσωπικότητες και εκλεκτές σκέψεις μπορεί να εξαφανιστούν, αν αντιτάσσονται στις ανάγκες της κοινωνίας", μην το ξεχνάτε, αυτό, αγαπητέ μου!

Για να επιβιώσει η "προσωπικότητα" και η "σκέψη" της "προσωπικότητας", πρέπει να "συντάσσεται με την ανάπτυξη της κοινωνίας". Και ο Μαρξ, το γνώριζε, πολύ καλά, αυτό. Και "συντάχτηκε" με την εξέλιξη, τόσο με τις"θεωρητικές βάσεις του κομμουνισμού", που μας παρέδωσε, όσο και με τη βοήθεια που έδωσε στο προλεταριάτο να οργανωθεί.

"Η επαναστατική πάλη βοηθάει κ α ι τις προσωπικότητες να επιδρούν και να σημαδεύουνε, ανάλογα με το μέγεθός τους - και στα ιστορικά γεγονότα". Ποτέ από μόνες τους - και πολύ περισσότερο - ερήμην των μαζών, δεν μπορούν να παίξουν τον ιστορικό ρόλο τους.