Ο παγκόσμιος ιμπεριαλιστικός πόλεμος 1914-1918 υπήρξε το προϊόν των αντιθέσεων του ιμπεριαλισμού, η κορύφωση της καπιταλιστικής κρίσης και ο μόνος δρόμος που είχε το κεφαλαιοκρατικό σύστημα να την ξεπεράσει. Υπήρξε επίσης το αποτέλεσμα της ανισόμετρης καπιταλιστικής ανάπτυξης και της επιδίωξης των μεγάλων ιμπεριαλιστικών κρατών και μιας χούφτας μονοπωλητών να ξαναμοιράσουν τον κόσμο (εδάφη και αγορές), αλλά και να εξουδετερώσουν το επαναστατικό κίνημα (είτε ενσωματώνοντάς το στην ιμπεριαλιστική τους πολιτική είτε καταπνίγοντάς το με τη βία είτε και τα δύο μαζί).

Οι συμφορές που έφερε αυτός ο πόλεμος ήταν τεράστιες, η εξαθλίωση των μαζών υπήρξε απόλυτη και δίπλα της, σα να λέμε σαναντίβαρο, μια τεράστια συσσώρευση πλούτου πραγματοποιούνταν μέρα με τη μέρα. Ο καπιταλισμός περνούσε σε μια ανώτερη βαθμίδα ρύθμισης της κεφαλαιοκρατικής συσσώρευσης, στον κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό και ταυτόχρονα μ' αυτές τις εξελίξεις ωρίμαζαν, με ιλιγγιώδη ταχύτητα, οι αντικειμενικές και υποκειμενικές προϋποθέσεις για την επανάσταση. Η επαναστατική κρίση έμπαινε στην ημερήσια διάταξη σ' όλες τις καπιταλιστικές χώρες ή τουλάχιστον στις περισσότερες. Ετσι πρωτοφανής υπήρξε η ώθηση που δόθηκε στην ιστορική εξέλιξη. Στην πραγματικότητα ο πόλεμος αυτός - όπως άλλωστε και κάθε πόλεμος τέτοιων διαστάσεων - έμπασε την ανθρωπότητα σε μια εποχή όπου σε διάρκεια ημερών η ιστορία διέτρεχε απόσταση δεκαετιών.

Ο πόλεμος αυτός δίπλα στις καταστροφές που προξένησε υπήρξε ταυτόχρονα, όπως πολύ σωστά υπογράμμισε ο Λένιν, ο παντοδύναμος παγκόσμιος σκηνοθέτης που "από το ένα μέρος ήταν σε θέση να επιταχύνει σε τεράστιο βαθμό τη ροή της παγκόσμιας ιστορίας και από το άλλο να προκαλέσει παγκόσμιες κρίσεις πρωτοφανέρωτης δύναμης, οικονομικές, πολιτικές, εθνικές και διεθνείς", να πραγματοποιήσει ιδιαίτερα απότομες στροφές στο παγκόσμιο γίγνεσθαι "έτσι που σε μία από αυτές τις στροφές να μπορέσει να αναποδογυριστεί μονομιάς το κάρο της πλημμυρισμένης από αίμα και λάσπη μοναρχίας των Ρομανόφ" (Απαντά Λένιν, τόμος 31ος, σελ. 13). Ο Λένιν κάνει λόγο εδώ για τη ρώσικη επανάσταση που έγινε το Φλεβάρη - Μάρτη του 1917 και που έδωσε την εξουσία στην αστική τάξη.

Η επανάσταση αυτή δε διακρίνεται μόνο από το γεγονός - χαρακτηριστικό όλων των πραγματικών επαναστάσεων - ότι πέρασε την εξουσία από τα χέρια μιας τάξης στα χέρια μιας άλλης, αλλά κι από το ότι αυτή η ταξική αλλαγή στην εξουσία έγινε με έναν τρόπο πρωτότυπο, μοναδικό. Μέχρι τα τέλη Φλεβάρη του '17 - με το παλιό ημερολόγιο - κι ενώ η επανάσταση είχε νικήσει, η μόνη δύναμη που μπορούσε να μιλήσει στο όνομά της ήταν το Σοβιέτ των εργατών και των στρατιωτών βουλευτών της Πετρούπολης, που δημιουργήθηκε από την επαναστατική αυτενέργεια των μαζών και που από τη σύνθεσή του αντιπροσώπευε την εργατοαγροτικήσυμμαχία (οι στρατιώτες αντιπρόσωποι στο Σοβιέτ δεν ήταν τίποτε άλλο από εκπρόσωποι της αγροτικής μάζας της Ρωσίας που είχε επιστρατευτεί για τον πόλεμο). Ταυτόχρονα, ως όργανο εξουσίας δεν εξέφραζε παρά μόνο την επαναστατική δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς. Αυτή η εξουσία, χωρίς να εξαφανιστεί, λόγω της πλειοψηφίας που είχαν μέσα στο σοβιέτ τα μικροαστικά κόμματα (μενσεβίκοι και εσέροι), πολύ γρήγορα μπήκε σε δεύτερη μοίρα, παραχωρώντας την πρώτη θέση στην αστική τάξη. Την πρώτη του Μάρτη το Σοβιέτ της Πετρούπολης ήρθε σε συμφωνία με την κρατική Δούμα (τσαρική παρωδία του Κοινοβουλίου, χωρίς κανένα κύρος μέσα στο λαό και χωρίς να έχει παίξει κανένα ρόλο στην επανάσταση) και ανέλαβε την υποχρέωση να στηρίξει υπό όρους μια αστική προσωρινή κυβέρνηση, η οποία και σχηματίστηκε μια μέρα μετά. Απ' αυτό το σημείο - από το σχηματισμό δηλαδή της προσωρινής κυβέρνησης - η Ρωσία θα βρεθεί κάτω από ένα ιδιόμορφο καθεστώς, το οποίο ο Λένιν πολύ εύστοχα ονόμασε δυαδική εξουσία.

Η ιδιομορφία αυτή δεν μπορούσε να κρατήσει για πολύ. Αλλωστε, "δυο εξουσίες σ' ένα κράτος δεν μπορεί να υπάρχουν". Ετσι αργά ήγρήγορα θα έπρεπε ή να εκμηδενιστεί η σοβιετική εξουσία προς όφελος της αστικής τάξης, που εκφραζόταν μέσω της προσωρινής κυβέρνησης ή να ανατραπεί η προσωρινή κυβέρνηση και όλη η εξουσία να περάσει στα Σοβιέτ.

Η πορεία προς τη λύση αυτής της αντίφασης, αφορά το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από το Φλεβάρη - Μάρτη του 1917 ως τον Οκτώβρη του ιδίου έτους, που πραγματοποιείται η Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση. Σ' όλο αυτό το διάστημα φυσικά, θα πραγματοποιηθούν σημαντικές μεταβολές στο συσχετισμό δυνάμεων σε διάφορες φάσεις που αν επιχειρούσαμε να τις σκιαγραφήσουμε θα είχαμε την εξής εικόνα: Η περίοδος Μάρτη - Μάη του 1917, από το σχηματισμό, δηλαδή, της προσωρινής κυβέρνησης και ως τον ανασχηματισμό αυτής και τη δημιουργία κυβέρνησης συνασπισμού από τα κόμματα της αστικής τάξης και τα μικροαστικά κόμματα. Σ' αυτό το διάστημα εξελίξεις σημαντικές πραγματοποιούνται και στην πλευρά της εργατικής τάξης, κυρίως με την επιστροφή του Λένιν στη Ρωσία και τον προσανατολισμό του μπολσεβίκικου κόμματος, με τις "Θέσεις του Απρίλη".

Η περίοδος ανάμεσα στο Μάη - Αύγουστο του 1917. Σ' αυτό το διάστημα η ταξική πάλη οξύνεται στο έπακρο, με κύριο χαρακτηριστικό την επιστράτευση δυνάμεων και από τα δύο στρατόπεδα: Και από το στρατόπεδο της επανάστασης και από το στρατόπεδο της αντεπανάστασης. Σημαντικά γεγονότα είναι η κρίση του Ιούλη - όπου το μπολσεβίκικο κόμμα μπήκε σε ημιπαράνομο καθεστώς, ενώ η δυαδική εξουσία έληξε με τη μορφή που τη γέννησε η επανάσταση του Φλεβάρη - και η συντριβή του στρατιωτικού κινήματος του Κορνίλοφ που σχεδίασε και εκτέλεσε η αντεπανάσταση. Τέλος, η περίοδος από τον Αύγουστο του '17 και έως τον Οκτώβρη, από τη συντριβή δηλαδή του κορνιλοφικού κινήματος και έως τη μεγάλη Σοσιαλιστική Επανάσταση. Σ' αυτό το χρονικό διάστημα κυρίαρχο στοιχείο είναι η προετοιμασία της Οκτωβριανής Εξέγερσης.

Θα επιδιώξουμε, λοιπόν, να παρακολουθήσουμε την πορεία της Επανάστασης από το Φλεβάρη ως τον Οκτώβρη. Στα βασικά της σημεία, όχι μόνο γιατί αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα κεφάλαια στην ιστορία των επαναστάσεων όλων των εποχών, αλλά και γιατί δεν είναι δυνατό να καταλάβει κανείς τι πραγματικά έγινε - και πώς έγινε - τον Οκτώβρη του 1917, αν αγνοεί το μεσοδιάστημα ανάμεσα στις δύο ρωσικές επαναστάσεις.

Η προσωρινή κυβέρνηση

Η προσωρινή κυβέρνηση που σχηματίστηκε στις 2/15 Μάρτη του 1917 κυριαρχούνταν από τα συντηρητικά κόμματα των Καντέ (κόμμα της Φιλελεύθερης μοναρχικής αστικής τάξης της Ρωσίας) και των Οκτωβριστών (κόμμα της μεγάλης αστικής τάξης και των τσιφλικάδων). Πρωθυπουργός ανέλαβε ο πρίγκιπας Λβόφ, υπουργός στρατιωτικών ο Μιλιουκόφ (ηγέτης των Καντέ) και υπουργός των στρατιωτικών ο αρχηγός των Οκτωβριστών Γκουτσκόφ. Στην κυβέρνηση μπήκε, αναλαμβάνοντας το υπουργείο Δικαιοσύνης, ο Τρουντοβίκος (Τρουντοβίκοι ήταν μια ομάδα μικροαστών δημοκρατών) Κερένσκι. Η κυβέρνηση αυτή που στηριζόταν στην ανοχή του σοβιέτ της Πετρούπολης - ύστερα από τη συμφωνία των μικροαστικών κομμάτων (μενσεβίκοι - εσέροι) με την αστική τάξη - συνέχισε στους περισσότερους τομείς την πολιτική που ακολουθούσαν οι κυβερνήσεις του Τσάρου. Στην πραγματικότητα η διαφορά αυτής της κυβέρνησης από τις τσαρικές κυβερνήσεις βρισκόταν κυρίως στο καθεστώς διευρυμένων πολιτικών ελευθεριών, που επικρατούσε στη Ρωσία μετά τη Φεβρουαρινή επανάσταση. Πολιτικές ελευθερίες που, όμως, δεν ήταν δυνατό να θιγούν άμεσα και ουσιαστικά χωρίς να ξεσηκωθεί θύελλα λαϊκών αντιδράσεων. Κατά τ' άλλα η πολιτική του τσάρου ήταν παρούσα και κυρίαρχη. Συγκεκριμένα:

Η συμμετοχή της Ρωσίας στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο δεν κλονίστηκε στο ελάχιστο. Αντίθετα με διάγγελμά της στις 6/19 Μάρτη η προσωρινή κυβέρνηση υποσχέθηκε "να σεβαστεί τις συμμαχίες και να τηρήσει πιστά όλες τις συνθήκες που έχουν συναφθεί". Ακόμη αναλάμβανε την υποχρέωση να εξασφαλίσει στο στρατό όλα τα αναγκαία μέσα για τον πόλεμο "και ως την τελική νίκη" (Ζ. Ελενστέιν: "Ιστορία της Σοβιετικής Ενωσης", τόμος Α, σελ.95). Πρέπει δε να επισημανθεί το γεγονός ότι τα μικροαστικά σοσιαλιστικά κόμματα, οι μενσεβίκοι και οι εσέροι, που διακρίνονται από σοσιαλσοβινιστικές αντιλήψεις επιχείρησαν μετά την πτώση του τσάρου, στις συνθήκες δηλαδή προσωρινής κυβέρνησης, να καλλιεργήσουν την εντύπωση ότι ο πόλεμος έπαψε να είναι ιμπεριαλιστικός για τη Ρωσία και πως τώρα πια σκοπός της συνέχισής του ήταν η υπεράσπιση της πατρίδας και της επανάστασης από εξωτερικούς εχθρούς. Αυτή η πολιτική που ονομάστηκε από τον Λένιν "επαναστατικός Αμυνιτισμός" (δηλαδή υπεράσπιση της συμμετοχής στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο, στο όνομα της πατρίδας και της επανάστασης) είχε ως στόχο να εντάξει τις πλατιές λαϊκές μάζες στην πολιτική της αστικής τάξης και της προσωρινής κυβέρνησης.

Στον αγροτικό τομέα, η προσωρινή κυβέρνηση αρκείται μόνο στη δήμευση της γαιοκτησίας των Ρομανόφ, αφήνοντας άθικτη τη μεγάλη τσιφλικάδικη ιδιοκτησία και μην ικανοποιώντας τα αιτήματα των αγροτών για μοίρασμα της γης. Στην πραγματικότητα αυτό το θέμα παρακάμφθηκε έντεχνα, αφού παραπέμφθηκε για λύση στη μελλοντική Συντακτική Συνέλευση.

Στις πόλεις η κατάσταση του επισιτισμού δε βελτιώθηκε καθόλου και οι κυριότερες απαιτήσεις των εργατών, όπως π. χ. το οκτάωρο, απορρίφθηκαν με το αιτιολογικό ότι πάνω απ' όλα έμπαινε ο πόλεμος και οι ανάγκες του μετώπου, ούτως ώστε να υπάρξει νικηφόρο αποτέλεσμα.

Στο ζήτημα της αυτοδιάθεσης των εθνών, η προσωρινή κυβέρνηση επίσης δεν έκανε τίποτα ακόμη και για κείνες τις περιπτώσεις που θα μπορούσε να εμφανίσει στα λόγια μια δήθεν διαφορετική πολιτική σε σχέση με το παρελθόν. Ετσι σχετικά με τη Φιλανδία αποκατέστησε το καθεστώς της αυτονομίας που προέβλεπε το Σύνταγμα του 1809, αποκλείοντας όμως οποιοδήποτε ενδεχόμενο ανεξαρτησίας. Σε ό,τι αφορά την Πολωνία, που εκείνο το διάστημα ήταν υπό την κατοχή των κεντρικών δυνάμεων, η προσωρινή κυβέρνηση αποκάλυψε πλήρως το πρόσωπό της. Απέφυγε επιμελώς να παραχωρήσει στους Πολωνούς ανεξαρτησία - έστω και για τα μάτια του κόσμου - ευελπιστώντας ότι μετά την ήττα της Γερμανίας και της Αυστρίας θα ξαναπερνούσαν σε ρωσικό έλεγχο τα πολωνικά εδάφη. Τέλος, τα αιτήματα των υπολοίπων εθνοτήτων παραπέμφθηκαν στις ρωσικέςκαλένδες, χωρίς να παραχωρηθεί σ' αυτές κανένα δικαίωμα ή να αλλάξει κάτι από το παλιό διοικητικό καθεστώς, που ασκούνταν πάνω τους (Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: Παγκόσμια Ιστορία, τόμος Ζ2, σελ. 878 - 879 και Ζαν Ελενστέιν, στο ίδιο, σελ. 96 - 97).

Η προσωρινή κυβέρνηση θα περάσει μια οξύτατη κρίση τον Απρίλη του 1917, που θα την οδηγήσει στον ελιγμό του ανασχηματισμού με τη συμμετοχή πλέον στις γραμμές της των μικροαστικών κομμάτων που αποτελούσαν την πλειοψηφία του Σοβιέτ της Πετρούπολης. Αιτία της κρίσης, ήταν η λαϊκή αντίδραση στην πολιτική της συμμετοχής στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο.

Οι λαϊκές μάζες, αν και δεν είχαν ξεφύγει από την επιρροή του επαναστατικού αμυνιτισμού, ωστόσο ζητούσαν επίμονα από τα σοβιέτ και την κυβέρνηση ενεργητική καταδίκη της πολιτικής των προσαρτήσεων, δημόσια παραίτηση από πολεμικές αποζημιώσεις και ενεργητική παρέμβαση στη διεθνή σκηνή για επίτευξη ειρήνης. Η μικροαστική πλειοψηφία του Σοβιέτ της Πετρούπολης αναγκάστηκε να πάρει υπόψη της τις λαϊκές απαιτήσεις και στις 14/27 Μάρτη δημοσίευσε "έκκληση προς τους λαούς όλου του κόσμου" υπέρ της ειρήνης και κατά της κατακτητικής πολιτικής των κυρίαρχων τάξεων. Στις 28 Μάρτη/ 10 Απρίλη, ύστερα από πιέσεις, η Προσωρινή κυβέρνηση προχώρησε σε μια μεσοβέζικη δήλωση που από τη μια ξεκαθάριζε ότι η Ρωσία θα συνέχιζε τον πόλεμο κι από την άλληδιακήρυσσε την προσήλωσή της στις αρχές της αυτοδιάθεσης των εθνών και την αντίθεσή τηςσε βίαιη κατάκτηση ξένων εδαφών. Η δήλωση, αν και σκοπό είχε να εξαπατήσει τις εργαζόμενες μάζες, προκάλεσε την αντίδραση των δυνάμεων της Αντάτ, των Αγγλων και των Γάλλων ιμπεριαλιστών, που ζήτησαν από την προσωρινή κυβέρνηση σαφείς διαβεβαιώσεις για τη συνέχιση του πολέμου και την εφαρμογή αποφασιστικής πολιτικής, εναντίον των λαϊκών μαζών που απαιτούσαν μια ειρηνική πολιτική. Ετσι ο υπουργός των Εξωτερικών Μιλιουκόφ συμμορφώθηκε προς τις υποδείξεις και στις 18 Απρίλη/ 1 Μάη έστειλε διακοίνωση προς τους συμμάχους ότι ήταν λαϊκός πόθος η συνέχιση του πολέμου μέχρι την τελική νίκη.

Η δημοσίευση της διακοίνωσης προκάλεσε θύελλα λαϊκών αντιδράσεων. Στις 20 και 21 Απρίλη/ 3 και 4 Μάη μεγάλες λαϊκές διαδηλώσεις συγκλόνισαν τη ρωσική πρωτεύουσα. Τα συνθήματα που κυριαρχούν - ύστερα από σχετική έκκληση της ΚΕ των Μπολσεβίκων - είναι: "Ολη η εξουσία στα σοβιέτ", "να δημοσιευτούν οι μυστικές συνθήκες", "κάτω ο πόλεμος και η κατακτητική πολιτική" κ.ά. Ο στρατιωτικός διοικητής της Πετρούπολης στρατηγός Κορνίλοφ επιχειρεί να χτυπήσει το λαό με στρατό αλλά οι στρατιώτες αρνούνται να εκτελέσουν τις διαταγές. Η προσωρινή κυβέρνηση ουσιαστικά δεν υπάρχει, αφού δεν μπορεί να ασκήσει καμιά εξουσία. Για να σωθεί θυσιάζει τους πιο μισητούς από το λαό υπουργούς: Τον Μιλιουκόφ και τον Γκουτσκόφ. Η στιγμή είναι κατάλληλη ώστε το Σοβιέτ της Πετρούπολης, αν το θελήσει, να πάρει όλη την εξουσία στα χέρια του, καταργώντας την κυβέρνηση. Ομως αντί να συμβεί αυτό συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Η ηγεσία των μενσεβίκων και των εσέρων που ελέγχει το σοβιέτ της πρωτεύουσας αρνείται να εκμεταλλευτεί τη δυνατότητα και στηρίζει για μια ακόμη φορά την κυβέρνηση των καπιταλιστών, συμμετέχοντας μάλιστα σ' αυτήν. Ετσι στις 5/18 Μάη η προσωρινή κυβέρνηση θα ανασχηματιστεί και θα γίνει πλέον κυβέρνηση συνασπισμού της αστικής τάξης με τα μικροαστικά κόμματα. Στη νέα κυβέρνηση θα πάρουν μέρος 10 εκπρόσωποι της αστικής τάξης και 6 των μικροαστικών κομμάτων. Πρωθυπουργός παρέμεινε ο Λβόφ, υπουργός των Στρατιωτικών και Ναυτικών ανέλαβε ο Κερένσκι, υπουργός Γεωργίας έγινε ο αρχηγός των εσέρων Τσερνόφ και υπουργός των ταχυδρομείων και του τηλεγράφου ο αρχηγός των μενσεβίκων Τσερετέλι (Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ, στο ίδιο, σελ. 877 και Λένιν Απαντα, τόμος 34, "Διδάγματα από την επανάσταση", σελ. 62 - 63). Στην πραγματικότητα εκείνο που φάνηκε σε αρκετό βαθμό στην κρίση του Απρίλη/ Μάη ήταν η αδυναμία του μικροαστικού στοιχείου να σχεδιάσει και να εκτελέσει ανεξάρτητη πολιτική. Η επανάσταση δεν μπορούσε να προχωρήσει και να ολοκληρωθεί, ούτε ως προς τα δημοκρατικά αιτήματα που εξέφραζαν τις μικροαστικές μάζες της Ρωσίας, χωρίς η εξουσία να αλλάξει χέρια, να περάσει δηλαδή από την αστική τάξη στο προλεταριάτο κι από την προσωρινή κυβέρνηση στα σοβιέτ με την προϋπόθεση ότι σ' αυτά οι συσχετισμοί θα είχαν αλλάξει υπέρ των μπολσεβίκων. Η πραγματικότητα αυτή θα γίνει πλήρως καθαρή με το ξέσπασμα της δεύτερης μεγάλης κρίσης, της κρίσης του Ιουλίου.

Τιμούμε το σπουδαίο αυτό γεγονός σε μια εποχή γκρίζα: Σε μια εποχή που για πολλούς - καλοπροαίρετους ή όχι - είναι εποχή δύσης των οραμάτων, εποχή ήττας του εργατικού και του κομμουνιστικού κινήματος, εποχή απογοήτευσης και αποστράτευσης. Είναι όμως στ' αλήθεια έτσι τα πράγματα; Η κληρονομιά του Μεγάλου Οχτώβρη είναι πράγματι νεκρή; Τόσοι αγώνες και θυσίες έγιναν μόνο "για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Ελένη;". Το κύρος της ιδεολογίας μας, ο κόσμος που αυτή ευαγγελίζεται, ο φορέας των οραμάτων της, η ίδια δηλαδή η εργατική τάξη είναι πράγματα ξεπερασμένα από την ιστορική πραγματικότητα, όπως προσπαθούν να μας πείσουν;

Η απάντηση των κομμουνιστών σε όλα αυτά τα ερωτήματα είναι - και δεν μπορεί να γίνει αλλιώς - αρνητική. Για μας, ο σύγχρονος καπιταλισμός δεν είναι ένα "τοπίο στην ομίχλη". Είναι, αντίθετα, ένα τοπίο πεντακάθαρο, με οξυμένες τις ταξικές αντιθέσεις και με την αναγκαιότητα, ώριμη όσο ποτέ, να ωθήσει η εργατική τάξη την ανθρωπότητα στο μεγάλο άλμα. Για μας ο σοσιαλισμός δεν είναι όραμα, αλλά ιστορική νομοτέλεια, επίκαιρη και αναγκαία. Αλλά όχι μόνο αυτό: Για μας - και για το εργατικό κίνημα, για κάθε προοδευτικό, εργαζόμενο άνθρωπο, για το ριζοσπαστικό τμήμα της νεολαίας - η κληρονομιά του Οκτώβρη είναι πολύτιμη γι' αυτό και είναι ζωντανή. Σήμερα - αρκετά χρόνια πια μετά την αντεπαναστατική ανατροπή του σοσιαλιστικού συστήματος στην Ευρώπη, στις αρχές της δεκαετίας του '90 - μπορούμε ψυχραιμότερα και πιο νηφάλια να αποτιμήσουμε την τεράστια προσφορά της Οχτωβριανής Επανάστασης, της ΕΣΣΔ, του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε στον 20ό αιώνα.

Μελετήσαμε ξανά τα πρώτα διατάγματα της σοβιετικής κυβέρνησης, εκείνα που έδιναν τη γη στους καλλιεργητές της, που όριζαν ως ύψιστη αναγκαιότητα την ειρήνη και πιστοποιούσαν έμπρακτα αυτή τη βεβαιότητα με τη συνθήκη του Μπρεστ - Λιτόφσκ.

Είδαμε τις διακηρύξεις και τα Συντάγματα της Επανάστασης, που φέρνουν στην οικονομική και πολιτική εξουσία την εργατική τάξη, σε συμμαχία με τη φτωχή αγροτιά, κοινωνικοποιώντας τα βασικά μέσα παραγωγής.

Είδαμε ακόμα τα επίσημα εκείνα κείμενα, τα επίσημα εκείνα μέτρα που φανέρωναν την ολόπλευρη μέριμνα του σοσιαλιστικού κράτους για τον εργαζόμενο άνθρωπο, για την υγεία του, για τη διασφάλιση των κοινωνικών δικαιωμάτων του, αλλά και για την ισότητα ανάμεσα στα έθνη που απάρτισαν από κοινού την ΕΣΣΔ.

Παρακολουθήσαμε, μέσα από το λόγο συγχρόνων και μεταγενέστερων της Επανάστασης, κομμουνιστών και μη, διανοουμένων, μέσα από τα γραφτά του Κώστα Καραγιώργη - Λιάσκοβα, της Ρόζας Ιμβριώτη, του Θέμου Κορνάρου, του Νίκου Καζαντζάκη, του Δημήτρη Μητρόπουλου, τη διαμόρφωση ενός νέου τύπου ανθρώπου της σοσιαλιστικής κοινωνίας.

Είδαμε τις καινούριες πόλεις που έχτισε εκεί όπου πριν δεν υπήρχε παρά παγωμένη έρημος και τόπος εξορίας. Ιχνηλατήσαμε τα βήματα ενός λαού από την άγνοια και τη δεισιδαιμονία στη γνώση, στην πολιτιστική άνθηση, στην καλλιτεχνική δημιουργία, στα επιστημονικά επιτεύγματα. Προσπαθήσαμε ακόμα να αντιπαραβάλουμε εκείνη την εποχή στη σημερινή, που χαρακτηρίζεται από τον τρόμο και την αθλιότητα της καπιταλιστικοποίησης και της νέας τάξης πραγμάτων. Και ακόμα, προσπαθήσαμε να παρουσιάσουμε ένα μέρος των θέσεων του ΚΚΕ για τη ρεαλιστικότητα και αναγκαιότητα του σοσιαλισμού - κομμουνισμού, για τους στόχους, το κίνητρο, τις κατευθύνσεις της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Η ανατροπή του σοσιαλιστικού συστήματος στην Ευρώπη δεν ακυρώνει την προσφορά του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε, την επιστημονικότητα της θεωρίας μας, τη σπουδαιότητα της επανάστασης, το νομοτελειακό χαρακτήρα της οικοδόμησης του σοσιαλισμού.

Κλείνοντας δε αυτό το σύντομο προλογικό σημείωμα, θα θέλαμε, ως Συντακτική Επιτροπή, να τονίσουμε το εξής: Η επιλογή αυτή δεν έχει - και δεν μπορεί να έχει - κανέναν ελεγειακό χαρακτήρα. Δεν απευθυνόμαστε με τα κείμενα αυτά σε οποιοδήποτε νοσταλγικό συναίσθημα, ούτε θέλουμε να θρηνήσουμε περασμένα μεγαλεία.

Πάνω από όλα, στόχος μας είναι η παρουσίαση της κοινωνίας που γέννησε ο Οκτώβρης, έτσι ώστε να γίνει κατανοητό από όλους μας ότι, παρά την πρόσκαιρη νίκη της αντεπανάστασης, αυτή δεν ήταν παρά η προοικονομία του φωτεινού μέλλοντος της ανθρωπότητας.

Κείμενα: Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

Η Μεγάλη Οχτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση, το κοσμοϊστορικό γεγονός για την ανθρωπότητα στον 20ό αιώνα, κλείνει 80 χρόνια ως φωτεινό ορόσημο της πάλης της εργατικής τάξης και των λαών του κόσμου για την απελευθέρωση από το ζυγό της εκμετάλλευσης. Ο "Ριζοσπάστης" ξεκινά σήμερα αφιέρωμα για την επέτειο της Επανάστασης.