Τα έτη 1928 - 1929 άρχισε να εφαρμόζεται στην ΕΣΣΔ η συνταξιοδότηση για πρώτη φορά των εργαζομένων απ' τους άντρες της βιομηχανίας μετάλλου. Το 1930 ο γιατρός Ιω. Α. Αντωνιάδης,μετά από περιοδεία του στη Σοβιετική Ενωση, εξέδωσε ένα βιβλίο με τίτλο: "Αι κοινωνικαί ασφαλίσεις εις την ΕΣΣΔ". Εκτενή αποσπάσματα του βιβλίου δημοσιεύσαμε στο "Ρ" της 16.11.1997.

Με το βιβλίο αυτό ο Ιω. Αντωνιάδης μάς πληροφορεί πώς άρχισε να εφαρμόζεται η συνταξιοδότηση στην ΕΣΣΔ: "Η ασφάλισις κατά του γήρατος περιλαμβάνει διά πρώτην φοράν εις τον προϋπολογισμόν του 1928 - 1929 ποσόν 8 εκατ. ρουβλίων, ενώ εν τοιούτω 1929 - '30: 25 εκατ. Η μορφή αύτη περιθάλψεως, αποσύρουσα εκ της παραγωγής τους πολύ ηλικιωμένους εργάτας, θα συντελέση εις την ανανέωσιν του εργαζόμενου πληθυσμού και την ελάττωσιν της αεργίας".

Ειδικότερα για την "ασφάλισιν της αεργίας" ο συγγραφέας περιγράφει αναλυτικά σε 4,5 σελίδες τον τρόπο κάλυψης του άνεργου, καθώς και στατιστικά στοιχεία. Ενδιαφέρων είναι ο επίλογος αυτού του κεφαλαίου: "Από του 1929 η αεργία εν τη Σοβ. Ενώσει ελαττούται καταπληκτικώς, συνεπεία της εντατικότητος προς βιομηχανοποίησιν της αχανούς χώρας, της εγκαθιδρύσεως της συνεχούς εργασίας και της πενταημέρου εβδομάδος".

Για τη συνταξιοδότηση ο Ιω. Αντωνιάδης σημειώνει: "Η ασφάλισις κατά του γήρατος εφαρμόζεται πρώτον εις την βιομηχανίαν των μετάλλων, των μεταλλείων, των μεταφορών και της υφαντουργίας, από της ηλικίας των 60 ετών διά τους άνδρας και των 55 ετών διά τας γυναίκας, κατόπιν εργασίας εις το επάγγελμα τουλάχιστον 25 ετών. Το ποσόν της λαμβανομένης συντάξεως είναι σήμερον τα τέσσερα ένατα του μηνιαίου μισθού".

Ολες αυτές οι πλευρές - καθώς και βασικά συμπεράσματα του συγγραφέα - συμπυκνώνονται στον επίλογο του βιβλίου, που τον δημοσιεύουμε ολόκληρο: "Οταν παραβάλη τις την οργανικήν υφήν της Σοβιετικής Κοινωνικής Ασφαλίσεως μετά της οργανώσεως της κοινωνωνικής ασφαλίσεως εις τας άλλας χώρας, ό,τι γίνεται αμέσως οφθαλμοφανές είνε η οργανική ενότης της Σοβιετικής Κοινωνικής Ασφαλίσεως, ενότης που δεν έχει πραγματοποιηθή εις ουδεμίαν ακόμη εκ των χωρών της Δύσεως. Ενώ παντού οι διάφοροι κλάδοι των κοινωνικών ασφαλίσεων εξυπηρετούνται υπό των οργανώσεων ασφαλίσεως διαφόρων, εν τη Ενώσει των Σοβ. Σοσιαλ. Δημοκρατιών, όλοι οι κλάδοι ανήκουν εις την αρμοδιότητα μιας ενιαίας οργανώσεως. Αποτελούντες μέρος του συστήματος του Επιτροπάτου επί της Εργασίας οι οργανισμοί της κοιν. ασφαλίσεως συντονίζουν εξ άλλου τη δραστηριότητά των μετά των άλλων μορφών του διακανονισμού της εργασίας(προστασία της εργασίας, αγών κατά της αεργίας). Η δευτέρα χαρακτηριστική ιδιομορφία της οργανώσεως της Σοβιετικής Κοινωνικής Ασφαλίσεως είνε η υφή της, συστηματικώς πραγματοποιούμενη επί βάσεως γεωγραφικής. Ούτως αποφεύγεται η καταθριμμάτισις των κοιν. ασφαλίσεων κατ' επιχείρησιν, κατά συνδικάτα επαγγέλματος κτλ. Η καθαρώς γεωγραφική υφή της κοιν. ασφαλίσεως είνε σπανιωτάτη εις τα αστικά κράτη, όσον αφορά την κατά της νόσου ασφάλισιν. Τα οργανωτικά πλεονεκτήματα των ευρειών οργανώσεων εις την σφαίραν της ασφαλίσεως είνε προφανή. Τέλος, ό,τι διακρίνει ουσιωδώς την σοβιετικήν οργάνωσιν της κοινωνικής ασφαλίσεως από ό,τι βλέπομεν εις τας αστικάς χώρας είνε η διαχείρισις όλων των κοιν. ασφαλίσεων, από της βάσεως μέχρι της κορυφής, υπ' αυτών τούτων των ησφαλισμένων, δρώντων διά της οδού των συνδικαλιστικών οργανισμών των. Εις τας αστικάς χώρας, ο βαθμός συμμετοχής των εργατών εις την διαχείρισιν των οργανισμών ασφαλίσεως εξαρτάται εκ των καταβολών κοινωνικής ασφαλίσεως τας οποίας αφήνουν, ενώ εις την Ενωσιν των Σοβ. Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, οι εργάται διαχειρίζονται την κοιν. ασφάλισιν παρ' όλον που είνε απηλλαγμένοι της πληρωμής καταβολών ασφαλίσεως. Οι εργοδόται είνε μακράν πάσης συμμετοχής εις τους διευθύνοντας την κοινωνικήν ασφάλισιν οργανισμούς.

Βεβαίως θα είχε τις άδικον να θεωρήση την συμμετοχήν των Επιτροπάτων του Λαού επί των Οικονομικών εις το Ομοσπονδιακόν Συμβούλιον ή εις το Συμβούλιον της Κοινων. Ασφαλίσεως της Δημοκρατίας ως συμμετοχήν των εργοδοτών. Ενταύθα πρόκειται περί της συμμετοχής εις την διεύθυνσιν της Κοινωνικής Ασφαλίσεως των οργανισμών του Κράτους, ως ούσης ζητήματος οικονομικού και αντιπροσωπευούσης συμφέροντα της φορολογίας της βιομηχανίας και των μεταφορών του Κράτους. Χάρις εις τη συμμετοχήν των αντιπροσώπων των οικονομικών οργανισμών εις το Ομοσπονδιακόν Συμβούλιον, η πολιτική των Κοινων. Ασφαλίσεων συντονίζεται μετά των συμφερόντων της σοσιαλιστικής βιομηχανίας. Αλλωστε οι αντιπρόσωποι των οικονομικών οργανισμών του Εργατικού Κράτους δεν είνε οι φορείς ιδεών μιας εχθρικής τάξεως εις την οργάνωσιν των ασφαλίσεων, αλλ' όλως τουναντίον.

Διότι δεν τολμώμεν να φαντασθώμεν ότι θα δεχθή αστικόν τι κράτος, οσονδήποτε φιλεργατικήν πολιτικήν και αν έχη, να διαθέση το δέκατον του προϋπολογισμού του υπέρ των Κοινωνικών Ασφαλίσεων και να κινητοποιήση εννεακοσίας χιλιάδας υγειονομικούς εργάτας (ιατρούς - φαρμακοποιούς - οδοντιάτρους - μαίας - νοσοκόμους κτλ.) ίνα περίθαλψη 150 εκατ. ψυχών εις τα τελειότερα υγειονομικά ιδρύματα - άλλοτε τα περισσότερα ανάκτορα των ολίγων- όπως η Σοβιετ. Ενωσις.

Σήμερον η Σοβιετική Ενωσις επί του συνόλου προϋπολογισμού της του 1929 - '30 εξ 11,4 δισεκατ. ρουβλίων διέθεσεν υπέρ των κοινωνικών ασφαλίσεων 1,1 δισεκατ. ρούβλια, χωρίς το παράπαν να ενοχλήση τους εργαζομένους, εξ αυτών δε των ασφαλίστρων προσέφερε και όλην την υγειονομικήν περίθαλψιν εις τους μη ησφαλισμένους.

Επί 11,4 δισεκατ. εκτός των 1,100 εκατ. διετέθησαν και 2,400 εκατ. διά κοινωνικούς και πνευματικούς σκοπούς.

Αν εφαρμόσουν τα ίδια μέτρα υπέρ των λαών των και τα αστικά κράτη, χωρίς να επιβαρύνουν ουδ' επ' ελάχιστον τους εργαζομένους και αναμειχθούν πως εις τα καθ' αυτούς, αφήσουν δε πλήρην εις αυτούς την μετά περισκέψεως και αγάπης διαχείρισιν της ασφαλίσεώς των, δε θα είνε πλέον ή Σοβιετικά και πάσα διάκρισις μεταξύ των και αγών θα εκλείψη. Αλλά δύνανται ποτέ να τα εφαρμόσουν;".

Οταν - μετά τον εμφύλιο στην Ελλάδα - έφτασαν οι Ελληνες πολιτικοί πρόσφυγες στην ΕΣΣΔ - και τις άλλες λαϊκές δημοκρατίες - άκουγαν τούτη εδώ τη ρήση: "Στο δικό μας σύστημα δεν υπάρχουν προνομιούχες τάξεις. Αν υπάρχει μια προνομιούχος τάξη, αυτή είναι τα παιδιά". Για να "μετατραπούν" όμως τα παιδιά σε "προνομιούχο τάξη" χρειάστηκαν μια σειρά δομές και η φιλοσοφία της ουμανιστικής φροντίδας για τον άνθρωπο.

Το 1933 επισκέφτηκε την ΕΣΣΔ η Αγγλίδα δασκάλα Ντιάνα Λέβιν και πέντε χρόνια αργότερα έγραψε τις εντυπώσεις σε ένα βιβλίο, που εκδόθηκε στην Ελλάδα το 1945. Τίτλος του βιβλίου: τα "Παιδιά στη Σοβιετική Ρωσία" και η συγγραφέας περιγράφει το εκπαιδευτικό σύστημα της νεαρής σοβιετικής, τότε, Ρωσίας, σημειώνοντας: "Το Σοβιετικό σχολείο είναι το πιο δυναμικό σχολείο του κόσμου. Βγάζει παιδιά με πλατιά εγκυκλοπαιδική μόρφωση και ικανότητες, οπλισμένα για τον αγώνα της ζωής και ικανά να συνεχίσουν τις μελέτες τους σε όποια κατεύθυνση θέλουν".

Πέρα απ' το εκπαιδευτικό ενδιαφέρον, το βιβλίο της Ντιάνας Λέβιν έχει και μια άλλη καταπληκτική πλευρά, την οργάνωση της σχολιατρικής και γενικότερα της παιδιατρικής φροντίδας.

Στο κεφάλαιο "Γερό μυαλό σε γερό σώμα", μεταξύ των άλλων, γράφει: "Η γιατρίνα και η νοσοκόμα ήταν δύο πολύ σπουδαία μέλη του προσωπικού του σχολείου που εργάζονταν όλη την ημέρα. Το ιατρείο τους ήταν εφοδιασμένο με συγχρονισμένο υλικό και το ιστορικό υγείας κάθε παιδιού εκρατιώταν με όλες τις λεπτομέρειες... Επέβλεπε επίσης να είναι σε απόλυτη τάξη οι συνθήκες υγιεινής. Ηταν μπροστά στην τραπεζαρία όταν τα παιδιά τρώγανε το φαγητό τους και εξέταζε το φαγητό να δει αν ήταν καλά παρασκευασμένο και εύγευστο. Εγραφε ένα καθημερινό ανακοινωθέν με τις παρατηρήσεις της σε ένα ειδικό βιβλίο που το έδινε στη διευθύντρια να το διαβάσει και να το υπογράψει... Σε καθέναν που ερχόταν δίνανε μεγάλη προσοχή και τον έκαμαν να αισθάνεται ότι έκανε πολύ καλά να έρθει. Ξέρω ότι αποφύγαμε τον κίνδυνο από πολλές επιδημίες επειδή τα παιδιά μόλις ένιωθαν ελαφρά αδιαθεσία πήγαιναν πάντα κατ' ευθείαν στο γιατρό πριν να μπουν στην τάξη. Από την άλλη μεριά παιδιά που ήθελαν να γλιτώσουν το μάθημα με τη δικαιολογία του πονοκεφάλου στελνόντουσαν στην τάξη με τη φιλική συμβουλή να διαβάσουν στα σοβαρά... Κάθε μέρα μια από τις υπεύθυνες είχε υπηρεσία σαν βοηθός στο ιατρείο που περιποιούνταν τα κοψίματα και τα χτυπήματα, κάτω από την επίβλεψη της νοσοκόμας... Η νοσοκόμα και η γιατρίνα είχαν κι άλλους δυο ομίλους, για τα μικρότερα παιδιά κι ένα για τα μεγαλύτερα, όπου προγύμναζαν παιδιά για τις εξετάσεις για το σώμα των πρώτων βοηθειών. Πολλά παιδιά φορούσαν αυτό το σήμα στα σακάκια ή τις ζακέτες τους... Τα τέσσερα χρόνια που εργάστηκα στο αγγλο-αμερικανικό σχολείο δε θυμάμαι ούτε μια επιδημία. Η ιατρική παρακολούθηση των παιδιών ήταν πολύ ανώτερη παρά σε οποιαδήποτε άλλη χώρα. Αυτό οφειλόταν πρώτα πρώτα στα προληπτικά μέτρα της γιατρίνας και ύστερα στις κεραυνοβόλες ενέργειες σε περίπτωση ασθένειας".

Η Ντ. Λέβιν σημειώνει: "Κάθε είδος ιατρικής περίθαλψης δίνεται δωρεάν και είναι από τα καλύτερα. Κλινικές για τα παιδιά, νοσοκομεία, οδοντιατρικές κλινικές, σανατόρια όλα παίζουν το ρόλο τους στο να διατηρούν τα παιδιά καλά. "Η πρόληψη είναι καλύτερη από τη θεραπεία, μα άμα μπει το ζήτημα της θεραπείας, ας είναι η καλύτερη", αυτό θα μπορούσε θαυμάσια να είναι το σύνθημα της σοβιετικής ιατρικής".

Τέλος, σε κάποια άλλο σημείο η Ντ. Λέβιν κάνει την εξής επισήμανση: "Οι Σοβιετικοί γονείς παίρνουν μέρος στη φροντίδα για τα παιδιά τους, μα δεν αφήνεται στη δική τους πρωτοβουλία να φροντίζουν για την υγεία των παιδιών τους. Κάθε σταθμός, παιδικός κήπος και σχολείο έχει ένα καλό γιατρό και ακόμη σε τέτοια μέρη όπως το Παλάτι των Πιονιέρων ή η πόλη των παιδιών στο Πάρκο του Εκπολιτισμού και της Ανάπαυσης υπάρχει ένας γιατρός σαν μόνιμο μέλος του προσωπικού. Ολοι αυτοί οι γιατροί και νοσοκόμοι δουλεύουν σε πολύ στενή συνεργασία με τους δασκάλους και τους εκπαιδευτές που είναι υπεύθυνοι για τα παιδιά, ώστε ακόμα και μέσα στην τάξη η υγεία του παιδιού είναι αντικείμενο προσοχής και παρακολουθείται ακριβώς όπως και η πρόοδος του στα μαθήματα".

Στις 11.10.1997 έγινε το 31ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Ουκρανίας.

Στην εισήγηση της Κεντρικής Επιτροπής υπήρχαν τα εξής δραματικά στοιχεία για τα παιδιά: "Γίνεται έντονο εμπόριο παιδιών. Τα ορφανά παιδιά ξεπερνούν το ένα εκατομμύριο, ενώ ένα - ακόμα - εκατομμύριο παιδιών είναι εγκαταλειμένα".

Στις 19.10.1997 το "Βήμα" είχε ένα εκτενές άρθρο για τα εγκαταλειμένα παιδιά στη Ρωσία. Μεταξύ των άλλων έγραψε: "Ολο και περισσότερο εμφανίζονται στους δρόμους των ρωσικών πόλεων περιπλανώμενα παιδιά, πολλά από τα οποία είναι άστεγα και ζητούν ελεημοσύνη, ψάχνουν για τροφή ή για μια τσέπη να ξαφρίσουν, εισπνέουν κόλα από μπαλόνια, πίνουν βότκα ή γυρεύουν σύντροφο του σεξ, κυρίως για να τον κλέψουν. Τα παιδιά αυτά αποκαλούνται στα ρωσικά"μπεσπριζορνίκη" ή εγκαταλειμένα. Η λέξη αυτή χρησιμοποιούνταν και στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου τη δεκαετία 1920. Αλλά χρησιμοποιείται και τώρα για να περιγράψει τα παιδιά που συχνάζουν στους δρόμους για να επιβιώσουν. Η επιδημία αυτή των παιδιών των δρόμων έχει κάνει τους Ρώσους ιθύνοντες να φοβούνται την αντιμετώπιση μιας ολόκληρης "χαμένης γενιάς", που τουλάχιστον θα παραμείνει αναλφάβητη αλλά υπάρχουν φόβοι ότι ίσως εξελιχθεί και σε γενιά εγκληματιών και ασθενών... Σύμφωνα με υπολογισμούς των Ηνωμένων Εθνών, τέσσερα στα δέκα παιδιά της Ρωσίας ζουν σε συνθήκες φτώχειας. Ο αριθμός των ανήλικων εγκληματιών που συλλαμβάνονται έχει αυξηθεί κατά το ένα τρίτο και πλέον από την αρχή αυτής της δεκαετίας και έχει φτάσει στις 200.000 ετησίως, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Εσωτερικών. Στην Αγία Πετρούπολη, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ρωσίας με πληθυσμό που υπερβαίνει τα 4 εκατ., ίσως περιπλανώνται ως και 3.000 παιδιά στους δρόμους. Στη Μόσχα υπολογίζεται ότι ο αριθμός τους είναι τουλάχιστον διπλάσιος. Οταν ζεσταίνει ο καιρός, τα παιδιά γίνονται ορατά. Τριγυρνούν στα πάρκα και στα δάση κοντά στις πόλεις ή κυκλοφορούν έξω από τα φαστφουντάδικα".

Γιώργος ΜΟΥΣΓΑΣ

Στην "Ιζβέστια" της 4ης Απρίλη 1918 δημοσιεύτηκε η παρακάτω είδηση: "Το Συμβούλιο των Λαϊκών Επιτροπών (Υπουργικό Συμβούλιο) στη συνεδρίασή του στις 30 του Μάρτη, αφού εξέτασε την αίτηση της χήρας Σ. Α. Τολστόι, αποφάσισε τα παρακάτω: "Η αίτηση της χήρας του Λεβ. Ν. Τολστόι, κυρίας Σ. Α. Τολστόι, για τη χορήγηση σ' αυτήν της σύνταξης ύψους 10.000 ρουβλιών ετησίως που καθορίστηκε το 1910 και δαπανάται από αυτήν για τη συντήρηση της έπαυλης "Γιάσναγια Πολιάνα" να ικανοποιηθεί".