Σχεδόν δυο δεκαετίες οι κάτοικοι της Αθήνας (σ.σ. σχεδόν το μισό του πληθυσμού της χώρας) βρίσκονται αγκαλιά με το νέφος, που παρά τις διακηρύξεις των εκάστοτε κυβερνήσεων περί "εξαφανίσεώς" του, παραμένει απειλητικό. Μέσα στο προαναφερόμενο διάστημα είχαμε και μια μετάλλαξη.Από την κιτρινόμαυρη "αιθαλομίχλη" φτάσαμε στην καστανογκρίζα φωτοχημική ομίχλη,αποτέλεσμα της διαφορετικής σύνθεσης των ρύπων που παραμένουν το ίδιο δολοφονικοί.

Αν στην αρχή της εμφάνισης του νέφους δεν υπήρχαν έρευνες, που αποδείκνυαν τη συσχέτισή του με θανάτους και ασθένειες, σήμερα δεν ισχύει πλέον κάτι τέτοιο. Μπορεί οι επιδημιολογικές (και άλλες) μελέτες να μην κάλυψαν ακόμα μια σειρά από ζητήματα (λ.χ. πρόωροι θάνατοι που προκαλούνται από ατμοσφαιρική ρύπανση, επίδραση του συνόλου μείγματος των ρύπων στην υγεία, μακροχρόνιες επιδράσεις, οφέλη προληπτικών μέτρων), όμως οι υπάρχουσες έρευνες "κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου". Δυστυχώς, οι "ήχοι" αυτοί δε φτάνουν στους, πάσχοντες από βαρηκοϊα βαριάς μορφής,υπεύθυνους κυβερνητικούς παράγοντες. Ο πίνακας Ι αφορά στις βραχυχρόνιες επιδράσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην υγεία και αναφέρεται σε δεκαπέντε ευρωπαϊκές πόλεις, μεταξύ των οποίων και η Αθήνα (σ.σ. δημοσιεύτηκε στο τ.156 του περιοδικού "Νέα Οικολογία", σε άρθρο της πανεπιστημιακού Κ. Κουτσιγιάννη). Φαίνονται καθαρά οι επιπτώσεις του νέφους στην ολική θνησιμότητα, στα αναπνευστικά περιστατικά και τα καρδιαγγειακά επεισόδια. Γι' αυτούς που δυσκολεύονται με τη μελέτη στατιστικών πινάκων να εξηγήσουμε ότι τα ποσοστά που αναγράφονται ως % αυξήσεις σε μια σειρά από δείκτες υγείας σχετίζονται με την αύξηση 50mg καπνού, ΡΜ10, SO2, ΝΟ2 ανά κυβικό μέτρο (m3) αέρα. Οπου εμφανίζεται αστερίσκος σημαίνει ότι δεν υπάρχει συσχέτιση. Μια πρώτη ανάγνωση καταλήγει στο συμπέρασμα της αύξησης των θανάτων κατά 2,9% λόγω του καπνού ή του όζοντος, 3,5% λόγω διοξειδίου του αζώτου (ΝΟ2) και 2,1% λόγω των σωματιδίων (ΡΜ10). Η θνησιμότητα από αναπνευστικά αυξάνεται λόγω του καπνού, του διοξειδίου του θείου και του όζοντος κατά 4%,2% και 2%, αντίστοιχα. Κι ακόμα παρατηρούμε τη μεγάλη επίδραση του όζοντος στα αναπνευστικά περιστατικά, τόσο για τις ηλικίες 15 - 40, όσο και για τους άνω των 65 που εισάγονται στο νοσοκομείο με ποσοστά 3,1% και 3,8%, αντίστοιχα. Τέλος, η θνησιμότητα από καρδιαγγειακά αυξάνεται κατά 2% λόγω του καπνού, του διοξειδίου του θείου, του όζοντος και 1% λόγω του διοξειδίου του αζώτου και των σωματιδίων.

Η επίδραση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στις ΗΠΑ μελετάται μόνο σε σχέση με τα ΡΜ10 (σ.σ. αιωρούμενα ατμοσφαιρικά σωματίδια με διάμετρο μικρότερη των 10μ). Η συσχέτισή τους, τόσο με τη θνησιμότητα, όσο και με μια σειρά ασθενειών είναι μεγάλη (βλ. πίνακα ΙΙ). Εχουμε, λ.χ., αύξηση θανάτων από αναπνευστικά και καρδιαγγειακά σε ποσοστά 18,2% και 7,2% (και ολική θνησιμότητα 5,1%). Η διαφορά με τον πίνακα Ι στην αντίστοιχη στήλη των ΡΜ10 είναι αρκετά μεγάλη και πιθανώς να οφείλεται στη διαφορετικότητα των μειγμάτων των ρύπων κι ίσως της μεθοδολογίας που ακολουθείται. Ομως αυτό που έχει σημασία είναι ότι από κανέναν πλέον δεν μπορούν να αμφισβητηθούν οι επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Και με δεδομένο ότι οι πηγές της είναι γνωστές (βιομηχανία, αυτοκίνητα, κεντρικές θερμάνσεις), το ερώτημα είναι: τι κάνουμε; Ειδικά στην Αθήνα με τα 1,5 εκατ. οχήματα, αντί να ενθαρρυνθούν τα μέσα μαζικής συγκοινωνίας, εξακολουθεί να προωθείται το ΙΧ (ειδικά για το αυτοκίνητο και το περιβάλλον θα αναφερθούμε σε προσεχές σημείωμα). Τα γραφεία (υπηρεσίες) αυξάνονται (άρα και οι κεντρικές θερμάνσεις) λόγω έλλειψης πολιτικής αποκέντρωσης και περιφερειακής ανάπτυξης.Οσο για τις βιομηχανίες, αντί να υπάρξει επιτέλους ένα ολοκληρωμένο σχέδιο μετεγκατάστασης των πλέον ρυπογόνων από αυτές, ψηφίζονται "εκσυγχρονιστικά" νομοσχέδια που ανατρέπουν τη νομοθετική ρύθμιση η οποία απαγόρευε την ίδρυση των νέων μονάδων στο Λεκανοπέδιο. Και το νέφος καλά κρατεί...

Το πρόβλημα με το εργοστάσιο της ΕΛΒΙΕΞ στα Ιωάννινα είναι γνωστό στους αναγνώστες του "Ρ", μια κι έχουμε αναφερθεί λεπτομερειακά δυο φορές στο παρελθόν. Μια βιομηχανική μονάδα, που προμηθεύει μετά από επεξεργασία έτοιμες κολόνες στη ΔΕΗ, χρησιμοποιώντας τοξικές ουσίες (κρεοζωτέλαιο), ρυπαίνοντας τον περιβάλλοντα χώρο. Ο υδροφόρος ορίζοντας, με τον οποίο τροφοδοτούνται χιλιάδες κάτοικοι των γύρω χωριών έχει μολυνθεί, απειλώντας την υγεία τους. Ερευνες επί ερευνών, διαμαρτυρίες, υπομνήματα, δημοσιεύματα ειδικών επιστημόνων καταλήγουν στα συρτάρια και σκοντάφτουν στην απροθυμία της πολιτείας να δώσει μια οριστική λύση. Η υπόθεση θα συζητηθεί στις 18 Νοέμβρη στο Συμβούλιο της Επικρατείας, ύστερα κι από νέα αναβολή. Ομως, η λύση που πρέπει να δοθεί είναι πολιτική και δεν είναι άλλη από τη μετεγκατάσταση της μονάδας, ανεξαρτήτως κόστους. Κι επειδή είναι βέβαιο ότι οι καλοθελητές θα (ξανα)μιλήσουν για μείωση των θέσεων εργασίας, σε μια περιοχή όπου ο δείκτης ανεργίας είναι πολύ υψηλός, μπορεί η μεταφορά να γίνει με επιδότηση. Υπάρχει, βέβαια, και η πρόταση για την ίδρυση παρόμοιας μονάδας με συνεταιριστικό πλαίσιο, αλλά είναι πολύ ...σοσιαλιστική για τους πράσινους βάρδους του νεοφιλελευθερισμού.

Στη Σουηδία έγινε το πρώτο βήμα για την αντικατάσταση των πυρηνικών αντιδραστήρων με άλλες φιλικότερες μορφές, προς το περιβάλλον, ενέργειας. Δυο μονάδες του κέντρου Barseback θα βάλουν λουκέτο. Η πρώτη τον Ιούλη και η δεύτερη τον ίδιο μήνα του 2001. Μια ιστορία που ξεκίνησε το 1980, ύστερα από ένα δημοψήφισμα, με το οποίο το 58% των Σουηδών ψήφισαν για το σταμάτημα της επέκτασης του πυρηνικού τομέα. Εστω και με καθυστέρηση δεκαοχτώ ετών, μια απόφαση που μπορεί να αποτελέσει ένα θετικό προηγούμενο.

Μια χελώνα βάρους δέκα κιλών και μήκους μισού μέτρου σώθηκε από ψαράδες 1,5 μίλι έξω από το λιμάνι της Πάτμου. Σε συνεργασία με το Σύλλογο για την Προστασία της Θάλασσας, οι κτηνίατροι άρχισαν την ενδεδειγμένη θεραπεία, μια και διαπίστωσαν ότι η Πανδώρα (έτσι τη βάφτισαν) έπασχε από βαριάς μορφής πνευμονοπάθεια. Σε λίγο διάστημα, θα αρχίσει πάλι τα ταξίδια της υγιής στα νερά του Αιγαίου.

Το τέταρτο τεύχος του τριμηνιαίου περιοδικού που η θεματολογία του αφορά την οικολογική γεωργία μ' ένα ενδιαφέρον αφιέρωμα για τις εισροές στη βιολογική γεωργία. Κι ακόμα τη συμβολή της οικολογικής γεωργίας στην αειφόρο ανάπτυξη, την οικολογική αντιμετώπιση των ασθενειών της ελιάς, αλλά και με θέματα επικαιρότητας και κείμενα για την εναλλακτική ξενοδοχειακή κηπουρική, τις επιπτώσεις της Γενετικής Μηχανικής και νέα απ' όλο τον κόσμο. Το συγκεκριμένο περιοδικό είναι μοναδικό στο είδος του και η προσφορά του είναι ανεκτίμητη.