Σχεδόν δυο δεκαετίες οι κάτοικοι της Αθήνας (σ.σ. σχεδόν το μισό του πληθυσμού της χώρας) βρίσκονται αγκαλιά με το νέφος, που παρά τις διακηρύξεις των εκάστοτε κυβερνήσεων περί "εξαφανίσεώς" του, παραμένει απειλητικό. Μέσα στο προαναφερόμενο διάστημα είχαμε και μια μετάλλαξη.Από την κιτρινόμαυρη "αιθαλομίχλη" φτάσαμε στην καστανογκρίζα φωτοχημική ομίχλη,αποτέλεσμα της διαφορετικής σύνθεσης των ρύπων που παραμένουν το ίδιο δολοφονικοί.

Αν στην αρχή της εμφάνισης του νέφους δεν υπήρχαν έρευνες, που αποδείκνυαν τη συσχέτισή του με θανάτους και ασθένειες, σήμερα δεν ισχύει πλέον κάτι τέτοιο. Μπορεί οι επιδημιολογικές (και άλλες) μελέτες να μην κάλυψαν ακόμα μια σειρά από ζητήματα (λ.χ. πρόωροι θάνατοι που προκαλούνται από ατμοσφαιρική ρύπανση, επίδραση του συνόλου μείγματος των ρύπων στην υγεία, μακροχρόνιες επιδράσεις, οφέλη προληπτικών μέτρων), όμως οι υπάρχουσες έρευνες "κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου". Δυστυχώς, οι "ήχοι" αυτοί δε φτάνουν στους, πάσχοντες από βαρηκοϊα βαριάς μορφής,υπεύθυνους κυβερνητικούς παράγοντες. Ο πίνακας Ι αφορά στις βραχυχρόνιες επιδράσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην υγεία και αναφέρεται σε δεκαπέντε ευρωπαϊκές πόλεις, μεταξύ των οποίων και η Αθήνα (σ.σ. δημοσιεύτηκε στο τ.156 του περιοδικού "Νέα Οικολογία", σε άρθρο της πανεπιστημιακού Κ. Κουτσιγιάννη). Φαίνονται καθαρά οι επιπτώσεις του νέφους στην ολική θνησιμότητα, στα αναπνευστικά περιστατικά και τα καρδιαγγειακά επεισόδια. Γι' αυτούς που δυσκολεύονται με τη μελέτη στατιστικών πινάκων να εξηγήσουμε ότι τα ποσοστά που αναγράφονται ως % αυξήσεις σε μια σειρά από δείκτες υγείας σχετίζονται με την αύξηση 50mg καπνού, ΡΜ10, SO2, ΝΟ2 ανά κυβικό μέτρο (m3) αέρα. Οπου εμφανίζεται αστερίσκος σημαίνει ότι δεν υπάρχει συσχέτιση. Μια πρώτη ανάγνωση καταλήγει στο συμπέρασμα της αύξησης των θανάτων κατά 2,9% λόγω του καπνού ή του όζοντος, 3,5% λόγω διοξειδίου του αζώτου (ΝΟ2) και 2,1% λόγω των σωματιδίων (ΡΜ10). Η θνησιμότητα από αναπνευστικά αυξάνεται λόγω του καπνού, του διοξειδίου του θείου και του όζοντος κατά 4%,2% και 2%, αντίστοιχα. Κι ακόμα παρατηρούμε τη μεγάλη επίδραση του όζοντος στα αναπνευστικά περιστατικά, τόσο για τις ηλικίες 15 - 40, όσο και για τους άνω των 65 που εισάγονται στο νοσοκομείο με ποσοστά 3,1% και 3,8%, αντίστοιχα. Τέλος, η θνησιμότητα από καρδιαγγειακά αυξάνεται κατά 2% λόγω του καπνού, του διοξειδίου του θείου, του όζοντος και 1% λόγω του διοξειδίου του αζώτου και των σωματιδίων.

Η επίδραση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στις ΗΠΑ μελετάται μόνο σε σχέση με τα ΡΜ10 (σ.σ. αιωρούμενα ατμοσφαιρικά σωματίδια με διάμετρο μικρότερη των 10μ). Η συσχέτισή τους, τόσο με τη θνησιμότητα, όσο και με μια σειρά ασθενειών είναι μεγάλη (βλ. πίνακα ΙΙ). Εχουμε, λ.χ., αύξηση θανάτων από αναπνευστικά και καρδιαγγειακά σε ποσοστά 18,2% και 7,2% (και ολική θνησιμότητα 5,1%). Η διαφορά με τον πίνακα Ι στην αντίστοιχη στήλη των ΡΜ10 είναι αρκετά μεγάλη και πιθανώς να οφείλεται στη διαφορετικότητα των μειγμάτων των ρύπων κι ίσως της μεθοδολογίας που ακολουθείται. Ομως αυτό που έχει σημασία είναι ότι από κανέναν πλέον δεν μπορούν να αμφισβητηθούν οι επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Και με δεδομένο ότι οι πηγές της είναι γνωστές (βιομηχανία, αυτοκίνητα, κεντρικές θερμάνσεις), το ερώτημα είναι: τι κάνουμε; Ειδικά στην Αθήνα με τα 1,5 εκατ. οχήματα, αντί να ενθαρρυνθούν τα μέσα μαζικής συγκοινωνίας, εξακολουθεί να προωθείται το ΙΧ (ειδικά για το αυτοκίνητο και το περιβάλλον θα αναφερθούμε σε προσεχές σημείωμα). Τα γραφεία (υπηρεσίες) αυξάνονται (άρα και οι κεντρικές θερμάνσεις) λόγω έλλειψης πολιτικής αποκέντρωσης και περιφερειακής ανάπτυξης.Οσο για τις βιομηχανίες, αντί να υπάρξει επιτέλους ένα ολοκληρωμένο σχέδιο μετεγκατάστασης των πλέον ρυπογόνων από αυτές, ψηφίζονται "εκσυγχρονιστικά" νομοσχέδια που ανατρέπουν τη νομοθετική ρύθμιση η οποία απαγόρευε την ίδρυση των νέων μονάδων στο Λεκανοπέδιο. Και το νέφος καλά κρατεί...