Ποιος είδε την έκθεση "Ρώσικη Πρωτοπορία" της συλλογής Γ. Κωστάκη,που παρουσιάστηκε πριν δύο περίπου χρόνια στην Εθνική Πινακοθήκη και δε μαγεύτηκε; Και ποιος από τους επισκέπτες της έκθεσης δε γεύτηκε την ανησυχία, την ταραχή, τον επαναστατικό πυρετό που έκαιγε τους ζωγράφους εκείνα τα χρόνια, τα υπέροχα, επικά χρόνια; Μιλάμε για το 1910 έως το 1930. Ποιος είναι εκείνος που άκουσε τόσα για αυτή την εξαιρετική έκθεση, που την έχασε και δε θέλει να τη δει, να ενημερωθεί, να μάθει, να ρουφήξει σαν το σφουγγάρι ό,τι έχει σχέση για τα κινήματα και τις μορφές της Ρώσικης Πρωτοπορίας, για τις γενικότερες συνθήκες - πολιτιστικές και κοινωνικές - κάτω από τις οποίες εμφανίστηκαν και αναπτύχθηκαν οι μεγάλοι αυτοί καλλιτέχνες, αλλά και για το συλλεκτικό έργο του Γ. Κωστάκη, τη στρατηγική του ως συλλέκτη, καθώς και για το ρόλο που διαδραμάτισε στη διάσωση των έργων και στη διάδοσή τους στη Ρωσία και τη Δύση;

Τη Δευτέρα στην ΕΤ-1 στη 01.00 θα παρουσιαστεί το ντοκιμαντέρ "Οταν ο Σαγκάλ κόστιζε λιγότερο από ένα κιλό πατάτες" σε σενάριο - σκηνοθεσία Γιώργου Ζέρβα και Γιώργου Παπακωσταντίνου. Η αφήγηση είναι των: Κάτια Γέρου, Στάθη Λιβαθυνού, Περικλή Μουστάκη και Γιάννη Αναστασάκη. Συνεργάστηκαν οι: Αλίκη Κωστάκη, Μαρία Τσαντσανόγλου. Επιστημονική επιμέλεια: Αννα Καφέτση.

Μπροστά από τα έκπληκτα μάτια του τηλεθεατή θα περάσουν τα έργα εξήντα Ρώσων Πρωτοπόρων και εξακόσια - περίπου - αντιπροσωπευτικά έργα τους. Οπως της Πόποβα, του Ροτσένκο, του Καντίνσκι, του Μάλεβιτς, του Ματιούσιν, του Τάτλιν, του Μάλεβιτς, του Ματιούσιν, του Σαγκάλ και άλλων εξαιρετικών ζωγράφων που έγραψαν ιστορία στην ιστορία των εικαστικών τεχνών.

Με την αφορμή που μας δίνει ο τίτλος του ντοκιμαντέρ, θα πούμε δυο λόγια για τον Μαρκ Σαγκάλ 1887-1985, που θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς και ανεξάρτητους δημιουργούς του 20ού αιώνα. Γεννήθηκε σε μια μικρή πόλη της Δυτικής Ρωσίας, στο Βίτεσμπεκ που βρίσκεται κοντά στα σύνορα με την Πολωνία. Ο καλλιτέχνης γνώρισε τα πρώτα στοιχεία της τέχνης του στο εργαστήριο του τοπικού ζωγράφου Γεχόντα Πεν και έπειτα ταξίδεψε για την Πετρούπολη, για να συνεχίσει τις σπουδές του. Απέτυχε στις εισαγωγικές εξετάσεις της Αυτοκρατορικής Σχολής Καλών Τεχνών, αλλά, τελικά, μετά από παρέμβαση της Εταιρείας για την Προστασία της Τέχνης έγινε δεκτός και μάλιστα πήρε υποτροφία δέκα ρούβλια το μήνα. Ενα παράθυρο για τη Γαλλία άνοιξε με τη γνωριμία του και συνεργασία του με τον Λεόν Μπαξτ. Στο Παρίσι ο Σαγκάλ εγκαταστάθηκε στη συνοικία των καλλιτεχνών στη "La Ruche",στην Κυψέλη. Το 1914 οργανώθηκε στο Βερολίνο η πρώτη του ατομική του έκθεση. Την ίδια χρονιά ο Σαγκάλ επέστρεψε στη Ρωσία, που φλεγόταν από την επιθυμία της επανάστασης. Το 1917, μετά την επικράτηση της Οχτωβριανής Επανάστασης διορίστηκε από τον "επίτροπο του λαού" για την παιδεία Λουνατσάρσκι ως κομισάριος των Καλών Τεχνών στη γενέτειρά του, όπου και ίδρυσε Ακαδημία Καλών Τεχνών, ανοιχτή σε όλα τα ρεύματα. Ο Σαγκάλ υπήρξε ένας καλλιτέχνης που έδωσε νέες διαστάσεις στη σύγχρονη τέχνη, συνδυάζοντας την εσωτερικότητα της ρώσικης λαϊκής τέχνης με την περιφρόνηση της λογικής, θεωρείται μαζί με το Ντε Κίρικο ένας από τους δασκάλους του αιώνα μας που ενδιαφέρθηκε για τη διερεύνηση του φανταστικού κόσμου των συμβόλων και την εκμετάλλευση των παιδικών αναμνήσεων.

Ο Τόμας Μαν, ο Γκούσταβ Μάλερ, ο Βισκόντι και η Βενετία συνυπάρχουν στην υπέροχη ταινία του Λουκίνο Βισκόντι "Θάνατος στη Βενετία".Ο μεγάλος Ιταλός σκηνοθέτης προερχόταν από αριστοκρατική οικογένεια. Γεννήθηκε στο Μιλάνο το 1906 και πέθανε το 1976, αφήνοντας πίσω ένα σημαντικό κινηματογραφικό έργο με ταινίες που σημάδεψαν το χώρο της Εβδομης Τέχνης, όπως "Η γη τρέμει", "Ο Ρόκο και τ' αδέλφια του", "Γατόπαρδος", "Λυκόφως των θεών" και "Η γοητεία της αμαρτίας". Τελευταία του ταινία ήταν ο "Αθώος" που γυρίστηκε το 1976. Το 1936 θα έχει την πρώτη ουσιαστικά επαφή με τον κινηματογράφο, όταν θα γίνει βοηθός του Ζαν Ρενουάρ. Καθοριστικό ρόλο στην καλλιτεχνική του πορεία έπαιξε η συνεργασία του με το περιοδικό "Κινηματογράφος", που στόχο είχε τη στροφή του ιταλικού σινεμά προς το ρεαλισμό. Το 1942 με το "Οσεσιόνε" δίνει το πρώτο αριστούργημα του νεορεαλισμού, πριν ακόμη εμφανιστεί το κινηματογραφικό αυτό ρεύμα. Ο Ιταλός σκηνοθέτης δεν έμεινε μακριά και από τα όσα συνέβαιναν την περίοδο του φασισμού στην πατρίδα του και είχε αντιφασιστική δράση. Αργότερα θ' αφιερωθεί στη θεατρική σκηνοθεσία, αλλά και στην όπερα, σκηνοθετώντας σημαντικές και μεγάλες παραστάσεις στη Σκάλα του Μιλάνου. Αλλωστε εμφανείς είναι οι επιρροές του από το θέατρο και την όπερα, αφού η θεατρικότητα, το μελόδραμα, η όπερα, αλλά και η ζωγραφική σύνθεση χαρακτηρίζουν τα περισσότερα έργα του. Σχεδόν μοναδικά αποτυπώνει στις ταινίες του το θέμα της παρακμής, ενώ οι ήρωές του είναι έκπτωτοι αριστοκράτες, μεγαλοαστοί σε αποσύνθεση και καλλιτέχνες στο τέλος της καριέρας τους, που μπορεί να ζουν σ' έναν κόσμο ομορφιάς, όμως μέσα τους κρύβουν έναν άρρωστο εαυτό.

Ο "Θάνατος στη Βενετία" δεν μπορούσε να ξεφύγει από τον κόσμο που περιγράφει ο Βισκόντι στα έργα του. Η ταινία είναι εμπνευσμένη από μια νουβέλα του Τόμας Μαν, ενώ κυρίαρχη του κινηματογραφικού "παιχνιδιού" είναι η μουσική του Μάλερ. Μια ταινία μέσα από την οποία ο ήρωας αναζητά την απόλυτη και την ιδεώδη ομορφιά. Ενας μεσήλικας μαέστρος, ο Ασενμπαχ, φτάνει στη Βενετία για να ξεκουραστεί. Κάποιες ξαφνικές λιποθυμίες που παθαίνει την ώρα που διευθύνει την ορχήστρα στο Μόναχο είναι το έναυσμα για ν' αποσυρθεί σ' έναν όμορφο τόπο, όπως η Βενετία, ρεμβασμού και αυτοσυγκέντρωσης. Η άφιξή του σημαδεύεται από παράξενα περιστατικά. Στο ξενοδοχείο που μένει, την προσοχή του θα τραβήξει μια πολωνέζικη οικογένεια και ιδιαίτερα ο 14χρονος γιος, ο Τάτζιο, ένας αληθινός Αδωνις. Η ομορφιά του νεαρού θα ασκήσει μια θανάσιμη γοητεία στο πρόσωπο του Ασενμπαχ. Εξοχη είναι η ερμηνεία του Ντερκ Μπόργκαρτ στο ρόλο του μεσήλικα μαέστρου. Μαζί του παίζουν οι Σιλβάνα Μαγκάνο, Μπγιορν Αντρεσεν και ο Μαρκ Μπερνς (Τετάρτη ΕΤ-1 24.00).

"Θάνατος στη Βενετία" του Βισκόντι, από την ΕΤ1