Το προσχέδιο του Αρχαιολογικού Νόμου παρουσίασε χτες ο υπουργός Πολιτισμού, Ευάγγελος Βενιζέλος,χωρίς να δώσει στον Τύπο το κείμενο του σχεδίου, λέγοντας πως "δεν είναι υιοθετημένο, αλλά μια βάση προς συζήτηση". Πριν την τελική μορφή του θα οργανωθεί ημερίδα. Να σημειωθεί, όμως, ότι οι ενδιαφερόμενοι - αρχαιολόγοι, αναστηλωτές, συντηρητές, πανεπιστημιακοί - δε συμμετείχαν στη διαμόρφωση του εν λόγω σχεδίου.

Οπως προέκυψε από τη χθεσινή συνέντευξη Τύπου, πρόκειται για νόμο - πλαίσιο, που αφήνει ανοιχτά πολλά ζητήματα. Ρυθμίσεις - "κλειδιά" για την προστασία, συντήρηση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, που υποτίθεται πως θα σηματοδοτούσαν τη διαφοροποίηση από τον ξεπερασμένο νόμο του 1932, τελικά περιορίζονται σε ήξεις - αφήξεις διατυπώσεις προς διευκόλυνση ιδιοκτητών, κατόχων και συλλεκτών.Ξεκινώντας από τα χρονολογικά όρια της προστασίας, το προσχέδιο υπολείπεται σε αυστηρότητα ακόμα και του ισχύοντος νόμου, δεδομένου ότι μόνο από αρχαιοτάτων χρόνων έως το 1453 τα κινητά και ακίνητα, νοούνται αυτόματα ως αρχαία μνημεία, χωρίς προηγούμενο χαρακτηρισμό, ανήκουν στο κράτος κατά νομή και κυριότητα και είναι ανεπίδεκτα χρησικτησίας.Από το 1453 και μετά όλα σχεδόν, αρχαία και νεότερα, είναι υπό συζήτηση και χρειάζονται προηγούμενο αιτιολογημένο χαρακτηρισμό.

• Αρχαία μνημεία νοούνται τα κινητά και ακίνητα έως το 1453.Τα από το 1453 - 1830 χαρακτηρίζονται ως αρχαία,... αν αναγνωριστεί η ιστορική - αρχαιολογική τους αξίας. Μάλιστα για κινητά της μεταβυζαντινής περιόδου υπάρχει και εξαίρεση: προστατεύονται μόνο μετά από χαρακτηρισμό, όσα δεν είναι ανασκαφικά ευρήματα, δεν αποσπάστηκαν από ακίνητο μνημείο, δεν είναι εικόνες ή άλλα λειτουργικά αντικείμενα.Δηλαδή, χιλιάδες αντικείμενα, με ιστορική, αρχαιολογική ή λαογραφική αξία μπορεί να μείνουν απροστάτευτα και... εκτεθειμένα σε άλλες χρήσεις.
• Νεότερα μνημεία νοούνται τα μεταγενέστερα του 1830 και παλαιότερα των... εκάστοτε τελευταίων 100 ετών, εάν προηγουμένως κηρυχτούν ως τέτοια. Ωστόσο, για το χαρακτηρισμό και την προστασία των νεότερων μνημείων, στο παρελθόν είχαν εκφραστεί διαμαρτυρίες, επειδή πολλά απ' αυτά (ακίνητα και κινητά) συχνά συνδέονται με επιχειρηματικές χρήσεις. Φαίνεται, λοιπόν, πως το θέμα των διαμαρτυρομένων... λύθηκε. Νεότερα θα νοούνται και θα χαρακτηρίζονται και τα μνημεία που χρονολογούνται μετά το 1830 και είναι παλαιότερα των εκάστοτε τελευταίων 30 ετών,μόνο αν αξιολογηθούν ως "ιδιαίτερης σημασίας".

Το κράτος έχει την ευθύνη της προστασίας για κινητά και ακίνητα αρχαία, αλλά το ιδιοκτησιακό καθεστώς από το 1453 και εξής δε θίγεται. Απλώς θα τίθεται "υπό περιορισμούς" ως προς τις επιτρεπόμενες χρήσεις και την υποχρέωση της προστασίας και συντήρησης.

Στις συλλογές επικρατεί πλήρης χαλαρότητα.Οχι μόνο δεν περιορίζονται οι "ιδιωτικές σχέσεις" με την πολιτιστική κληρονομιά, αλλά ούτε καν ελέγχονται.Ο υπουργός άφησε ασαφές το αν ο συλλέκτης οφείλει να παρουσιάζει παραστατικά προέλευσης των αντικειμένων, αφού μάλλον οι σχέσεις με τα κυκλώματα αρχαιοκαπηλίας θα ελέγχονται με... "εύλογες πιθανολογήσεις".Επιπλέον, διατηρείται το δικαίωμα να κληρονομείται η συλλογή, εάν ο κληρονόμος πληροί κάποιες προϋποθέσεις για την ασφάλεια των αντικειμένων. Επίσης, η μεταβίβαση λόγω θανάτου, δηλαδή η άδεια κατοχής, αναγνωρίζεται και για κινητά αρχαία, χρονολογούμενα μέχρι το 1453, εφόσον αυτά δεν είχαν εξαχθεί από την ελληνική επικράτεια στο διάστημα της 50ετίας πριν την εισαγωγή.

Σχετικά με τις βλαπτικές ενέργειες σε μνημεία ή το περιβάλλον τους, απαγορεύεται η εγκατάσταση λατομείων και βιομηχανικών ή άλλων επιχειρήσεων χωρίς άδεια της υπηρεσίας (ή του υπουργού Πολιτισμού;), αλλά ο υπουργός δε διευκρίνισε ποιες άλλες περιπτώσεις συνιστούν βλάβη ή αλλοίωση του αρχαίου. Λ. χ συμπεριλαμβάνονται η χάραξη συμβόλων ή διαφημίσεων επί των μνημείων; Πάντως για τους περιορισμούς των ιδιοκτησιών,τις χρήσεις γης και το χαρακτηρισμό ιστορικών τόπων και αρχιτεκτονικών συνόλων θα εκδίδονται κοινές αποφάσεις των υπουργών Πολιτισμού και ΠΕΧΩΔΕ και ισχύουν οι διατάξεις του αρχαιολογικού νόμου.

Με το προσχέδιο μπαίνει μια τάξη στην ανασκαφική δραστηριότητα. Θεσμοθετείται η υποχρέωση των τακτικών δημοσιεύσεων από τους υπεύθυνους (αρχαιολόγοι, συντηρητές, αναστηλωτές) και η συντήρηση των κινητών μνημείων υπό τον έλεγχο της σχετικής υπηρεσίας και βάσει του ισχύοντος νόμου για την άδεια άσκησης επαγγέλματος.Τέλος, υπάρχει κεφάλαιο ποινικών διατάξεων που προβλέπει καθείρξεις μέχρι 10 χρόνια για εγκλήματα, όπως κλοπή, υπεξαίρεση, φθορά κ. ά, καθώς και ειδικές ποινικές ευθύνες για τα όργανα του κράτους.

Δ. Μ.