Η ελπίδα δεν έχει χαθεί, μολονότι 15 χρόνια μετά τη θεσμοθέτηση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στη χώρα μας, το όραμα φαίνεται να διαψεύδεται. Χτες, πρώτη μέρα των εργασιών του συνεδρίου για την Ψυχική Υγεία, οι ομιλητές συμφώνησαν ότι αν δημιουργηθούν προϋποθέσεις "απ' τα κάτω", μπορούν να αναστηλώσουν την ψυχιατρική μεταρρύθμιση. Αυτό άλλωστε ήταν και το ιδεολογικό υπόβαθρο των μεταρρυθμίσεων που άρχισαν στη δεκαετία του 1970 - κυρίως στην Ιταλία - και είχαν αναφορές στα κοινωνικά κινήματα της τότε εποχής.

"Είμαστε η γενιά της Χούντας. Ρίξαμε μια Χούντα και δε θα κάνουμε μια ψυχιατρική μεταρρύθμιση; Τότε μιλούσαμε για βασανιστήρια. Τώρα μιλάμε για ανθρώπους που πρέπει να έχουν ίσα δικαιώματα, ίσες ευκαιρίες, ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης", είπε η λογοπεδικός Αθ. Φραγκούλη.Λίγο πριν ο ψυχίατρος Μ. Μαδιανός είχε διακρίνει "σπίθες που πιθανόν να αρχίσουν να βγάζουν φλόγες".

Το συνέδριο γίνεται στο παλιό αμφιθέατρο της Ιατρικής Σχολής και έχει ως θέμα: "Ψυχιατρική μεταρρύθμιση: Αρχή της ελπίδας ή διάψευση του οράματος; ". Οι εργασίες λήγουν απόψε. Το συνέδριο οργάνωσαν η ΕΙΝΑΠ, η Πανελλήνια Ενωση Νοσοκομειακών Ψυχολόγων, τα "Τετράδια Ψυχιατρικής" και η Επιστημονική Επιτροπή του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής. Χτες το αμφιθέατρο ήταν κατάμεστο από νεαρούς κυρίως επιστήμονες.

Αλλωστε στην έναρξη των εργασιών χαιρέτισε μεταξύ των άλλων το Κέντρο Αγώνα Συντονιστικών Επιτροπών των Γενικών Συνελεύσεων Εκπαιδευτικών, Φοιτητών και Μαθητών. Σημείωσε ότι η επιστήμη των ψυχιάτρων και ψυχολόγων, είναι καθοριστική πλάι στον καθημερινό πρακτικό αγώνα για την ψυχολογική απελευθέρωση του ανθρώπου και την ολόπλευρη ολοκλήρωσή του.

Ο Θ. Μεγαλοοικονόμου αναφέρθηκε στις τρεις μορφές που παρουσιάζει η κατάσταση των υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας στη χώρα μας: Στην πλήρη έλλειψη υπηρεσιών σε πολλές περιοχές (σε 20 νομούς μετά και το τέλος του Κανονισμού 815/84). Στη δημιουργία και λειτουργία υπηρεσιών που είναι επιλεκτικές και αναποτελεσματικές στην απάντηση του συνολικού αιτήματος για ψυχιατρική βοήθεια. Στη διαιώνιση των βίαιων απαντήσεων, με την αναπαραγωγή και αναπαλαίωση των "ιδρυμάτων της βίας", των ψυχιατρείων, που παρά τις επίσημες διακηρύξεις κυβερνήσεων και επαγγελματικών σωματείων, συνεχίζουν να αποτελούν τον βασικό κόμβο του ψυχιατρικού κυκλώματος.

"Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση σημαίνει κατάρρευση του ασύλου", τόνισε ο Μ. Μαδιανός. Ωστόσο, 15 χρόνια μετά τη θεσμοθέτηση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, είναι "ανοιχτά" - πλην της Λέρου - όλα τα ψυχιατρεία της χώρας. Εφερε ως παράδειγμα την Ιταλία, όπου από το 1978 λειτουργούν 700 Κέντρα Ψυχικής Υγείας. Στην Ελλάδα σχεδιάστηκαν 33 Κέντρα Ψυχικής Υγείας, εκ των οποίων λειτουργούν μόνο τα 24. Τα υπόλοιπα είναι κλειστά λόγω έλλειψης προσωπικού. Ο Μ. Μαδιανός, πρόσθεσε, ότι έπρεπε να έχει δημιουργηθεί Δίκτυο Κέντρων Ψυχικής Υγείας (80 Κέντρα σε όλη τη χώρα) που θα αντικαθιστούσε τα άσυλα. Επίσης, έπρεπε να έχουν δημιουργηθεί Κέντρα Αποκατάστασης και Κοινωνικής Επανένταξης. Σημείωσε ότι περίπου 3.000 άνθρωποι μεγάλης ηλικίας είναι τρόφιμοι ψυχιατρείων, περισσότερο από τρία χρόνια, για ξενοδοχειακούς λόγους (δεν έχουν πού αλλού να πάνε).

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίασε χτες η συζήτηση για την κρίση της ψυχιατρικής που συντόνισαν ο Δ. Πλουμπίδης και ο Π. Βαρδής ενώ μίλησαν οΣ. Μιχαήλ για τον εγκλεισμό και τον έλεγχο, ο Ν. Τζιαβάρας για την ψυχιατρική και τη βία, ο Ηλ. Μιχαλαρέας για την κρίση στις επιστήμες και ηΚ. Μάτσα για την κρίση της ταυτότητας της σύγχρονης ψυχιατρικής, τα ζητήματα ηθικής και δεοντολογίας.

Η κυβέρνηση οδηγεί με γοργούς ρυθμούς σε κατάρρευση το Σύστημα Κοινωνικής Πρόνοιας, πριν ακόμη γίνει νόμος του κράτους το σχέδιο με το οποίο θα συρρικνωθούν και στη συνέχεια θα ιδιωτικοποιηθούν οι υπηρεσίες της Πρόνοιας. Οι εργαζόμενοι στο Κέντρο Αποκατάστασης Αναπήρων Παίδων Βούλας - Πεντέλης αποκάλυψαν χτες την πρόθεση της διοίκησης του ΠΙΚΠΑ να κλείσει τη Μονάδα της Πεντέλης και να τη μεταφέρει στη Βούλα.

Σε ανακοίνωσή του ο Σύλλογος Προσωπικού δηλώνει ότι αρνείται αυτή την εξέλιξη και καλεί τον υφυπουργό Πρόνοιας να πάρει θέση. "Το κλείσιμο της Πεντέλης και η μετατροπή της Βούλας σε μονάδα που δεν προβλέπεται από τον ισχύοντα Οργανισμό είναι θέμα που πρέπει να σταματήσει άμεσα", τονίζει. Μεταφέρει την αναστάτωση που έχει προκαλέσει η πρόθεση αυτή της διοίκησης στους εργαζόμενους, για τους λόγους που ακολουθούν:

Η ανάπτυξη μεγάλων μονάδων για παιδιά με ειδικές ανάγκες και ενήλικες με ειδικές ανάγκες είναι πρακτική ξεπερασμένη, αναποτελεσματική και αντικοινωνική.Η συγκέντρωση στη Βούλα των περιπτώσεων που είναι έξω από τα όσα ορίζει ο ισχύων κανονισμός (πρέπει να περιθάλπει παιδιά μέχρι 15 ετών) οδηγεί σε συνθήκες στασιμότητας, όταν η υφισταμένη υποδομή και εμπειρία 40 και πλέον χρόνων είναι σε άλλη κατεύθυνση, καθαρά αποκαταστασιακή.

"Αντί να αναπτύσσονται και να ενισχύονται μονάδες που παρέχουν υπηρεσίες αποκατάστασης σε παιδιά με ειδικές ανάγκες, αποκεντρωμένες - συνεχίζει η ανακοίνωση - η διοίκηση επιλέγει την απλή μέθοδο του κλεισίματος, αδιαφορώντας για τον κοινωνικό προσανατολισμό των παιδιών (νοσοκομεία, εθελοντές, σχολεία κλπ.), τη στιγμή που υπάρχουν προτάσεις για ανάπτυξη της παραρτηματικής μονάδας της Πεντέλης και προτάσεις για εκσυγχρονισμό της μονάδας της Βούλας". Ο Σύλλογος τονίζει ότι ενταφιάζεται η αποασυλοποίηση, η αποϊδρυματοποίηση και η κοινωνική - οικογενειακή επανένταξη με την ανάπτυξη μεγάλων μονάδων που θα περιθάλπουν παιδιά ή ενήλικες με εγκεφαλικές παραλύσεις, νευροψυχιατρικά νοσήματα, σπάνια σύνδρομα με ή χωρίς νοητική υστέρηση. "Οι στόχοι αυτοί - καταλήγει η ανακοίνωση - φαίνεται ότι δε συγκινούν τη νέα διοίκηση του ΠΙΚΠΑ, αν και ήταν η κύρια πολιτική όλων των προηγουμένων διοικήσεών του".

"Στη μάχη που δίνουν όλοι οι εμπλεκόμενοι στα θέματα της ψυχικής υγείας, κατά την άποψη του ΚΚΕ, είναι αναγκαία τα δύο στοιχεία, που αναφέρονται στον τίτλο του Συνεδρίου σας, η ελπίδα και το όραμα. Χωρίς ελπίδα, δίχως όραμα, χωρίς την ουσιαστική έννοια του λειτουργού - αλλά όχι τουκακώς εννοούμενου υπάλληλου - δεν μπορείς να προσφέρεις".

Με τα παραπάνω λόγια άρχισε το χαιρετισμό του στο συνέδριο ο Σπ. Χαλβατζής,μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. "Η κυβέρνηση, είπε σε άλλο σημείο ο Σπ. Χαλβατζής, αποφάσισε, στη βάση των κατευθύνσεων της Ευρωπαϊκής Ενωσης, να σταματήσει την επιχορήγηση των ψυχιατρείων της χώρας από τον Κρατικό Προϋπολογισμό. Αυτό συμβαίνει τα τρία τελευταία χρόνια. Η κατάσταση αυτή έχει οδηγήσει τα Ψυχιατρικά Νοσοκομεία στην εξαθλίωση. Ο προβληματισμός, λοιπόν, για την οργάνωση και αναβάθμιση των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας είναι αλληλένδετος με τη συζήτηση για το παρόν και το μέλλον του Συστήματος Υγείας, για το χαρακτήρα του και τον προορισμό του. Και από αυτή την άποψη καθορίζει τα αιτήματα και τους στόχους της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης".

Στη συνέχεια ο Σπ. Χαλβατζής ανέφερε για το τι πρέπει να γίνει άμεσα:

• Γενναία επιχορήγηση του Δημόσιου Συστήματος Υγείας και ειδικότερα του Τομέα Ψυχικής Υγείας από τον Κρατικό Προϋπολογισμό.
• Διαμόρφωση μιας συνολικής πολιτικής για την Ψυχική Υγεία, επεξεργασμένη στη βάση των αρχών της σύγχρονης Ψυχιατρικής και της αντι-ιδρυματικής φιλοσοφίας, με ανθρωποκεντρική διάσταση και έμφαση στην πρόληψη μιας πολιτικής με κεντρικό σχεδιασμό που θα αξιοποιεί στο μέγιστο δυνατό βαθμό τους υλικούς και ανθρώπινους πόρους.
• Ενεργητική και αποφασιστική συμμετοχή των εργαζομένων στα κέντρα λήψης των αποφάσεων. Η αποασυλοποίηση δεν είναι υπόθεση τεχνοκρατών, δεν αφορά μόνον κτίρια και δομές. Αφορά πάνω απ' όλα ανθρώπους που πρέπει να επανακτήσουν την ανθρώπινη υπόσταση και την αξιοπρέπειά τους. Και αυτό απαιτεί απ' όσους εμπλέκονται τη μεγαλύτερη δυνατή κατάθεση ψυχής.
• Διαμόρφωση μιας άλλης στάσης ζωής των λειτουργών της ψυχικής υγείας, με σεβασμό στα ζητήματα ηθικής και δεοντολογίας.
• Η ανάπτυξη δομών αποκατάστασης να γίνεται με βάση τις πραγματικές ανάγκες. Είναι αναγκαία η θεσμική κατοχύρωση όλων των δομών, καθώς και η κοινωνική στήριξη.
• Διασφάλιση σε όλα τα επίπεδα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (νομικών, κοινωνικών, πολιτικών) των ψυχασθενών.
• Η εξασφάλιση των όρων διαρκούς εκπαίδευσης και μετεκπαίδευσης όλων των στελεχών της ψυχικής υγείας.
• Στελέχωση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Η άμεση προκήρυξη όλων των κενών θέσεων ψυχιάτρων, ψυχολόγων και νοσηλευτικού προσωπικού μέχρι να διαμορφωθούν νέοι οργανισμοί που να ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες του χώρου.
• Αυτή τη στιγμή αναγνωρίζεται, σχεδόν, απ' όλους, τουλάχιστον στα λόγια, ότι η έλλειψη προσωπικού είναι τόσο μεγάλη που όχι μόνον δεν μπορεί να προχωρήσει η διαδικασία ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, αλλά ούτε και η στοιχειωδώς επαρκής, επιστημονικά και ανθρώπινα, αντιμετώπιση των αρρώστων. Η κάλυψη αυτών των ελλείψεων είναι επιτακτικά αναγκαία.

Χωρίς όρια είναι η περιοριστική λογική της κυβέρνησης, που από την 1η Γενάρη δεν καταβάλλει τα δεδουλευμένα εξαιρέσιμα, αργίες, νυχτερινά και το μισάωρο υπερεργασίας στους εργαζόμενους στα Ιδρύματα Πρόνοιας. Το υπουργείο Υγείας έδωσε εντολή μόνο στις διοικήσεις των νοσοκομείων για την καταβολή των δεδουλευμένων στους εργαζόμενους. Στην αναλγησία αυτή της κυβέρνησης, οι εργαζόμενοι του Β Θεραπευτηρίου Σκαραμαγκά απαντούν από χτες με τρίωρες στάσεις εργασίας (9 πμ - 12 μ).

Σε χτεσινή ανακοίνωσή του, το Σωματείο καταγγέλλει τις ηγεσίες των αρμοδίων υπουργείων για αδιαφορία και μεταφέρει την αγανάκτηση των εργαζομένων. Σημειώνεται ότι το Σωματείο είχε αποστείλει επιστολή στους υπουργούς Υγείας - Πρόνοιας και Οικονομικών, στις 19 Μάη 1998, στην οποία τόνιζε ότι "οι ώρες αυτές είναι ένα συμπλήρωμα ασφαλείας στον ήδη πενιχρό μισθό των εργαζομένων". Το Σωματείο καλούσε τους υπουργούς να επισπεύσουν τις διαδικασίες, προκειμένου να υλοποιηθεί το αίτημά των εργαζομένων, "αφού πλέον τα περιθώρια αντοχής τους, σε ό,τι αφορά το οικονομικό ζήτημα, έχουν εξαντληθεί".

Συνεταιρισμός στη Λέρο. Ακόμα δεν υπάρχει θεσμική κατοχύρωση αυτών των μορφών απασχόλησης και επανένταξης