Οτι το τοπίο στο χώρο των τραπεζών αλλάζει - και στην Ελλάδα - είναι φανερό και στον πλέον αδαή. Οτι για να φτάσουμε όμως στο σημείο δυο τρεις εκπρόσωποι της άρχουσας τάξης να κινούν τα νήματα, χρειάστηκε η μεθοδευμένη και ευλαβική προσήλωση των κυβερνώντων στην άσκηση μιας συγκεκριμένης πολιτικής, συχνά φεύγει από τη σκέψη μας. Η ιστορία με τις τράπεζες μιλάει από μόνη της. Οι διεργασίες που σήμερα βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη αναμφισβήτητα συνδέονται με τις δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί στα πλαίσια της καπιταλιστικής ενοποίησης στην Ευρώπη και την ΟΝΕ και την επιτάχυνση των ρυθμών για την εξασφάλιση των κατά το δυνατό καλύτερων όρων για την κερδοσκοπική δράση του πολυεθνικού κεφαλαίου. Ωστόσο, όλη την τελευταία δεκαετία έχουν προηγηθεί μια σειρά μέτρα. Μέτρα, τα οποία, αν και στον καιρό τους φαίνονταν αποσπασματικά, στην ουσία κινούνταν αυστηρά στην κατεύθυνση της δημιουργίας των αναγκαίων προϋποθέσεων, ώστε ένας Κωστόπουλος της Πίστεως κι ένας Λάτσης της ΓΙΟΥΡΟΦΑΪΝΑΝΣ ΧΟΛΝΤΙΝΓΚ του Λουξεμβούργου, να ορίζουν το μέλλον του τραπεζικού συστήματος.

Η λεγόμενη απελευθέρωση στην κίνηση κεφαλαίων και η δρομολόγηση της απελευθέρωσης του τραπεζικού συστήματος, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη σημερινή εικόνα που βλέπουμε στο τραπεζικό σύστημα, άρχισε να μορφοποιείται από το δεύτερο μισό της δεκαετίας του '80. Την εποχή δηλαδή, που υπουργός Εθνικής Οικονομίας ήταν ο... Κ. Σημίτης και με την ιδιότητά του αυτή τιμούσε τα εγκαίνια του κεντρικού καταστήματος της Τράπεζας Πίστεως και ενίσχυε με την πολιτική του το τραπεζικό κεφάλαιο.

Αμέσως μετά τη νομοθετική κατοχύρωση της πολιτικής λιτότητας για τη διετία 1985-87, το Φλεβάρη του 1986 ο σημερινός πρωθυπουργός είχε προχωρήσει στη σύσταση της λεγόμενης επιτροπής Καρατζά "για την αναμόρφωση και τον εκσυγχρονισμό του τραπεζικού συστήματος", με επικεφαλής τον σημερινό διοικητή Εθνικής Τράπεζας. Ενα χρόνο μετά, η επιτροπή κατέθετε το σχετικό πόρισμά της, βάσει του οποίου κινήθηκαν από τότε όλες οι κυβερνήσεις και του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ. Είτε ανασκοπήσει κανείς την έκθεση της επιτροπής Καρατζά, είτε απαριθμήσει τα μέτρα που επιβλήθηκαν όλα αυτά τα χρόνια, εύκολα θα διαπιστώσει το εξής: Οτι δηλαδή τα θεμέλια για τις ιδιαίτερα σημαντικές διεργασίες, που γίνονται σήμερα, είχαν προσδιοριστεί ως αναγκαίες κυβερνητικές παρεμβάσεις από το κείμενο που φέρει την υπογραφή του σημερινού διοικητή της Εθνικής Τράπεζας.

Κατονομασμένος στόχος της πολιτικής που εφαρμόστηκε από τότε ήταν η υποτιθέμενη ανάγκη να παραχωρηθεί από τις κρατικές τράπεζες χώρος, για τη δημιουργία και ανάπτυξη ιδιωτικών τραπεζών. Προς αυτή την κατεύθυνση ήταν ανάγκη να παρθούν μια σειρά μέτρα όπως: Πρώτα και κύρια η απελευθέρωση της κίνησης κεφαλαίων. Μια επιλογή που δημιούργησε τις απαραίτητες ευνοϊκές προϋποθέσεις για την ανάπτυξη των ιδιωτικών τραπεζών και τη δημιουργία ισχυρών ομίλων, όπως για παράδειγμα της Πίστεως και της Εργασίας. Κλειδί στην πολιτική της... αναμόρφωσης των τραπεζών στην πλέον αντιδραστική κατεύθυνση ήταν το σχέδιο αλλαγής του ρόλου του κράτους στο πιστωτικό σύστημα της χώρας.

Ανάμεσα στα πρώτα μέτρα που πάρθηκαν ήταν οι αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας και κύρια στους στόχους που είχαν οι κρατικές τράπεζες και οι κρατικοί ειδικοί πιστωτικοί οργανισμοί. Στα πλαίσια αναμόρφωσης του τραπεζικού συστήματος:

• Η Κτηματική Τράπεζα έπαψε να χρηματοδοτεί με τους ευνοϊκούς όρους που ίσχυαν μέχρι την προηγούμενη δεκαετία την απόκτηση στέγης από τους εργαζόμενους, η Αγροτική Τράπεζα σταμάτησε ουσιαστικά να χρηματοδοτεί την αγροτική οικονομία, η ΕΤΒΑ από τράπεζα ανάπτυξης μετασχηματίστηκε σε διαχειριστή προβληματικών χαρτοφυλακίων κ. ο. κ.
• Σημαντική τομή για τη διείσδυση των ιδιωτικών κεφαλαίων στο τραπεζικό σύστημα ήταν η κατάργηση ουσιαστικά μιας σειράς πιστωτικών ελέγχων εκ μέρους της Τράπεζας της Ελλάδας, όπως επίσης και η κατάργηση των δεσμεύσεων μέρους των καταθέσεων στην κεντρική τράπεζα της χώρας. Αλλωστε στόχος και της έκθεσης Καρατζά ήταν η κατάργηση των πιστωτικών κανόνων που ίσχυαν την προηγούμενη δεκαετία και η αναβάθμιση της περιβόητης αγοράς ως βασικού ρυθμιστή για τη λειτουργία των τραπεζών.Ετσι από τα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας, αλλά εντονότερα από το 1992 και μετά άρχισε μια πορεία συστηματικής αποδυνάμωσης και κατάργησης των παρεμβάσεων και των αποφάσεων των κυβερνήσεων και της διοίκησης της Τράπεζας της Ελλάδας απέναντι στις εμπορικές τράπεζες.
• Εγινε από την κυβέρνηση αποδεκτή και η αξίωση του ΣΕΒ, του ΕΒΕΑ και των τραπεζιτών για πλήρη απελευθέρωση των επιτοκίων.Μια απελευθέρωση που στην πραγματικότητα οδήγησε σε μεγαλύτερες αποκλίσεις των επιτοκίων καταθέσεων από τα επιτόκια χορηγήσεων, αυξάνοντας το μέγεθος της ληστείας των τραπεζών τόσο σε βάρος των καταθετών τους, όσο και σε βάρος των μικρών και μεσαίων δανειοληπτών. Αλλωστε, με την κατάργηση του προσδιορισμού των επιτοκίων από την Τράπεζα Ελλάδας, σχεδόν αυτόματα οι κρατικές τράπεζες "χρεώθηκαν" όλους τους κακοπληρωτές εκπροσώπους του κεφαλαίου, ενώ τους "καλούς πελάτες" ακόμα και οι κυβερνητικοί παράγοντες τους κατηύθυναν προς τις ιδιωτικές τράπεζες. Σχεδόν αυτόματα επίσης είδαμε στην αγορά τοκογλυφικά επιτόκια για στεγαστικά δάνεια, κατάργηση των δανειακών ποσών που υποχρεωτικά οι τράπεζες έπρεπε να χορηγούν σε βιοτέχνες κλπ.
• Επιβλήθηκε η απελευθέρωση στην αγορά χρήματος και αφυδατώθηκε η ουσία και ο χαρακτήρας της νομισματικής πολιτικής, με την πλήρη αλλαγή του τρόπου δανεισμού του δημοσίου, που απελευθερώθηκε πλήρως. Ακόμα και οι κρατικές τράπεζες από κατά κάποιον τρόπο χρηματοδότες των κρατικών ελλειμμάτων, με τη συνεχή αύξηση των επιτοκίων στους τίτλους του δημοσίου, μετατρέπονται σταδιακά σε κερδοσκόπους, ανοίγοντας την όρεξη και το δρόμο και στις ιδιωτικές τράπεζες για την απομύζηση κερδών εκατοντάδων δισεκατομμυρίων, σε βάρος του κρατικού προϋπολογισμού. Αλλωστε, ειδικά σ' αυτόν τον τομέα πρόσφατες είναι οι αποφάσεις των "εκσυγχρονιστών", που ...αναβάθμισαν τους τραπεζίτες ακόμα και σε διαχειριστές του δημοσίου χρέους.
• Καταργήθηκε το προνόμιο του κράτους να παίζει ουσιαστικό ρόλο στον τομέα της συναλλαγματικής πολιτικής. Προχώρησαν στην πλήρη απελευθέρωση της αγοράς συναλλάγματος με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη... μη δυνατότητα στήριξης του εθνικού νομίσματος. Τα αποτελέσματα από αυτή την πολιτική τα είδαμε ιδιαίτερα ανάγλυφα στις πρόσφατες συναλλαγματικές κρίσεις, που στην αρχή ανάγκασαν την Τράπεζα Ελλάδας να εκταμιεύσει σημαντικό μέρος των συναλλαγματικών αποθεμάτων της χώρας, ενώ στη συνέχεια η προστασία της δραχμής εξασφαλίστηκε - όπως οξύμωρα διατείνονται οι κυβερνώντες - με την υποτίμησή της.

Ολα αυτά τα μέτρα που μοναδικό στόχο είχαν τη διευκόλυνση του τραπεζικού κεφαλαίου για την απόσπαση όλο και μεγαλύτερων υπερκερδών, είχε σαν αποτέλεσμα να διευρυνθεί η παρουσία των ιδιωτικών τραπεζών στη χώρα. Ετσι δεν είναι τυχαίο ότι στην τελευταία δεκαετία η Εθνική Τράπεζα "έχασε" σημαντικό μέρος από το μερίδιό της στην αγορά και από το 55% που είχε, σήμερα διαθέτει αισθητά χαμηλότερα από το 35%!

Για την άρχουσα τάξη εδώ και καιρό ήταν γνωστό ότι επίκεινται ραγδαίες εξελίξεις με εξαγορές, συγχωνεύσεις και άλλες μορφές αλλαγών στο ιδιοκτησιακό καθεστώς των τραπεζών. Γι' αυτό και πέρα από τα ζητήματα καθαρά οικονομικής πολιτικής, οι εκπρόσωποί της φρόντισαν ώστε οι υπάλληλοι που διαθέτουν στην κυβέρνηση να ρυθμίσουν και... διαδικαστικά θέματα. Από αυτή την άποψη είναι χαρακτηριστικό το περιεχόμενο ειδικής τροπολογίας που ψηφίστηκε πέρσι στα μουλωχτά και φέρει την επωνυμία "Συγχώνευση πιστωτικών ιδρυμάτων". Στην ουσία πρόκειται για μια ρύθμιση - σκάνδαλο ανυπολόγιστου κόστους για τον κρατικό προϋπολογισμό, αφού θεσπίζει ένα καθεστώς προκλητικών φορολογικών απαλλαγών για τις υπό συγχώνευση ή πωλούμενες τράπεζες. Με δυο λόγια, η κυβέρνηση προσφέρει στους "γάμους" των τραπεζιτών και "προίκα" με τα χρήματα των φορολογουμένων.

Ετσι, και ενώ ο αγοραστής μιας τρύπας τριών δωματίων πληρώνει φόρους μεταβίβασης εκατομμυρίων, συμβολαιογραφικές αμοιβές εκατοντάδων χιλιάδων, τέλη, χαρτόσημα κ. ο. κ., η συγκριτική τροπολογία ορίζει ότι όλες οι διαδικασίες για τις συγχωνεύσεις (συμβόλαια, καταστατικά, εισφορές, μεταβιβάσεις περιουσιακών στοιχείων κ. ο. κ. ):

• "Απαλλάσσονται παντός φόρου, τέλους χαρτοσήμου ή άλλου τέλους, εισφοράς ή δικαιώματος υπέρ Δημοσίου ή οποιουδήποτε τρίτου, συμπεριλαμβανομένων των αμοιβών των παγίων και αναλογικών δικαιωμάτων, επιδομάτων ή άλλων τελών υπέρ υποθηκοφυλακείων".
• Ανεξάρτητα από το μέγεθος των τραπεζών τα συμβολαιογραφικά έξοδα για τη συγχώνευση και την αλλαγή του Καταστατικού ορίζονται στα 5 εκατομμύρια δραχμές!

Η πρόκληση είναι ιδιαίτερα φανερή αν αναλογιστεί κανείς ακόμα και στην έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου για την τροπολογία τονίζεται ότι "από τις προτεινόμενες διατάξεις επέρχεται απώλεια εσόδων του Δημοσίου, ακαθόριστη, από τις θεσπιζόμενες φορολογικές απαλλαγές"...

Γιώργος ΚΑΚΟΥΛΙΔΗΣ

Η "παρέμβαση" της Τράπεζας της Ελλάδας την προηγούμενη Τετάρτη και η μικρή - κατά 0,75 εκατοστά της μονάδας - μείωση των επιτοκίων στις 15ήμερες καταθέσεις των εμπορικών τραπεζών, κάθε άλλο παρά θίγει τα κέρδη των τραπεζιτών. Λόγος γίνεται για κέρδη σίγουρα, εκ των προτέρων προσδιορισμένα και αποσπώμενα ακόμα και με διάφορα τρικ και κόλπα που απεργάζονται οι διοικήσεις των τραπεζών. Κόλπα και τρικ που πολλές φορές ξεπερνούν και τα πιο ευφάνταστα σενάρια, προκειμένου να συνεχιστεί απρόσκοπτα η κερδοσκοπία των τραπεζών σε βάρος του δημόσιου χρήματος, δηλαδή σε βάρος των φορολογουμένων της χώρας. Είναι γενικά γνωστό ότι ο συνδυασμός της απελευθέρωσης της κίνησης κεφαλαίων και των υψηλών επιτοκίων στην ελληνική αγορά είχε ως αποτέλεσμα την υπερσυγκέντρωση κεφαλαίων στις τράπεζες. Ακόμα και μετά από τις "τοποθετήσεις" που κάνουν οι τραπεζίτες στις πλέον κερδοφόρες δραστηριότητες, ένα μέρος των κεφαλαίων μένει αδιάθετο. Πρόκειται για πλεονάζοντα κεφάλαια που δημιουργούν ανεπιθύμητη ρευστότητα στην οικονομία, με την έννοια ότι η οικονομική δραστηριότητα πρέπει να συμβαδίζει με μία συγκεκριμένη ποσότητα χρήματος. Μία μεγαλύτερη ποσότητα χρήματος, με δεδομένη την οικονομική δραστηριότητα, λειτουργεί πληθωριστικά, καθώς ασκεί αρνητική πίεση στα επιτόκια.

Στην προκειμένη περίπτωση παρεμβαίνει η Τράπεζα της Ελλάδας - ο "θεματοφύλακας" της αντιπληθωριστικής πολιτικής - και μέσω βραχυχρόνιων καταθέσεων (15 ημερών) με τη μέθοδο των δημοπρασιών, συγκεντρώνει την υπερβάλλουσα ρευστότητα των τραπεζών. Οι τράπεζες καταθέτουν το επιπλέον χρήμα στην Τράπεζα της Ελλάδας, με προκλητικά και αφορολόγητα επιτόκια που μέχρι τώρα ήταν της τάξης του 13,75% και ήδη ορίστηκαν στο 13%. Δηλαδή, τουλάχιστον 6 μονάδες μεγαλύτερο από το επιτόκιο που δίνουν οι τράπεζες για τις καταθέσεις των πελατών τους!

Οταν οι προσφορές από τις εμπορικές τράπεζες είναι πολύ μεγάλες, η Τράπεζα της Ελλάδας δεν απορροφά όλα τα προσφερόμενα ποσά, αλλά μέρος αυτών επιμεριστικά από κάθε τράπεζα. Σε περίπτωση για παράδειγμα που προσφέρονται 300 δισ. δραχμές και η Τράπεζα της Ελλάδας έχει την πρόθεση να απορροφήσει μόνο 150 δισ. δραχμές, οι προσφορές των τραπεζών ικανοποιούνται κατά 50%. Το δέλεαρ όμως των προκλητικότατων επιτοκίων της ΤΕ είναι πολύ μεγάλο για τις τράπεζες. Ετσι στην προσπάθεια να καταθέσουν όλο και μεγαλύτερα ποσά, κάνουν εικονικές προσφορές.Ετσι μια τράπεζα με ρευστότητα 100 δισ. δραχμών, δηλώνει 150-200 δισ. δραχμές. Η πονηριά ήταν εμφανής. Με δεδομένο ότι η ΤΕ θα απορροφήσει το 50% των προσφορών, αν η εμπορική τράπεζα δήλωνε την πραγματική της ρευστότητα, θα κατέθετε τελικά 50 δισ. δραχμές, ενώ με τις εικονικές προσφορές οι καταθέσεις φτάνουν τα 75 ή και τα 100 δισ. δραχμές.

Το σύστημα της απάτης όμως άρχισε να κάνει νερά, γιατί την τακτική αυτή είχαν υιοθετήσει όλες οι τράπεζες. Η Τράπεζα της Ελλάδας βέβαια έχει καταλάβει ότι οι τραπεζίτες, στην προσπάθεια τους να χωθούν όσο πιο βαθιά στο κιούπι με το μέλι των υψηλών επιτοκίων, κάνουν εικονικές, "φουσκωμένες" προσφορές και άρχισε τις... φιλικές συστάσεις. Αλλά οι τραπεζίτες έκαναν πως δεν άκουγαν.

Αυτή ακριβώς η τακτική των τραπεζών που τους τελευταίους μήνες είχε προσλάβει χαρακτήρα προκλητικού σκανδάλου, εξανάγκασε την Τράπεζα της Ελλάδας το πρώτο δεκαήμερο του Ιούνη να κάνει δεκτές όλες τις προσφορές των τραπεζιτών. Ετσι, όταν ανακοινώθηκε ότι η κεντρική τράπεζα θα απορροφήσει 2,5 τρισ. δραχμές που προσφέρονταν, οι τράπεζες δεν είχαν να καταθέσουν τα χρήματα αυτά και έψαχνε η μία να δανειστεί από την άλλη, με αποτέλεσμα τα επιτόκια της διατραπεζικής (μιας, δύο ή τριών ημερών) να τιναχτούν στα ύψη. Τελικά αναγκάστηκαν να δανειστούν από την... Τράπεζα της Ελλάδας με επιτόκιο 14,75%, μία δηλαδή μονάδα περισσότερο από το επιτόκιο καταθέσεων. Πίσω βέβαια από το τραγελαφικό της υπόθεσης βρίσκεται η αχαλίνωτη κερδοσκοπία των τραπεζών, η οποία συγκαλύπτεται από την κυβέρνηση και την Τράπεζα της Ελλάδας. Και όταν όλοι αυτοί οι κύριοι υποστηρίζουν ότι η πορεία προς την ΟΝΕ αποτελεί "εθνικό στόχο", μπορούμε τώρα εναργέστερα να καταλάβουμε τι εννοούν εθνικό στόχο.

Θ. Κ.

Στοιχεία, τα οποία μέχρι χτες ήταν απρόσιτα ακόμα και γι' αυτό το δημόσιο και τις διάφορες υπηρεσίες του, κατάλογοι με ονόματα, τα οποία, με άλλοθι το τραπεζικό απόρρητο, δεν μπορούσε να αξιοποιήσει ακόμα και το υπουργείο Οικονομικών, προκειμένου να εξασφαλίσει πληρωμές για τα βεβαιωμένα χρέη προς το δημόσιο, προσφέρονται τώρα σε κάθε επιχειρηματία. Σε κάθε εκπρόσωπο του κεφαλαίου που αξιώνει - και πλέον έχει τη δυνατότητα - να πάρει στα χέρια του τον οικονομικό "φάκελο" του όποιου συναλλασσόμενου με αυτόν.

***

***

***

Κ.