ΕΠΙΚΑΙΡΟΣ ΠΑΝΤΑ

(του Αισχύλου ο λόγος)

ΧΑΙΡΕΣΑΙ τους τόπους, τις πολιτείες, τα χωριά που κάθε καλοκαίρι βαστάνε ζωντανές στις εστίες της γης μας τις εκπολιτιστικές τους εκδηλώσεις, γιορτές και πανηγύρια. Και τις περισσότερες φορές μάλιστα αβοήθητες... αγνοημένες. Χωρίς να 'χουν, όπως τ' αξίζουν κι όπως θα έπρεπε, στήριξη. Ξεγραμμένα όλα αυτά από τους προϋπολογισμούς για να χαθούν από τον ορίζοντα της πατρίδας μας.

ΟΙ τόποι και ο κόσμος τους όμως δεν το βάζουν "κάτω". Παλεύουν και κρατάνε ζωντανές τις εκδηλώσεις, που έχουν ομορφιά, που έχουν μηνύματα που είναι αγώνες και γνωριμιά με τα μακρινά αλλά και τα τωρινά. Τα βασανιστικά προβλήματα... Ενας μεσαίωνας εγκατάλειψης και ντροπής.

ΑΥΡΙΟ στην Ελευσίνα, στην παραλία της, στο χώρο του παλαιού ελαιουργείου ξεκινούν οι φετινές εκδηλώσεις με τα "Αισχύλεια" και μαζί το Φεστιβάλ Μεσογειακής Μουσικής. Στο πλούσιο πρόγραμμα, μαζί με άλλα είναι και εφέτος η παράσταση "Πέρσες", η παλαιότερη σωζόμενη τραγωδία του Αισχύλου.

ΒΡΕΘΗΚΑ αυτές τις μέρες για δεύτερη φορά μπροστά σ' ένα κείμενο που είχε δημοσιευτεί το καλοκαίρι του 1945 στο περιοδικό "Γαλλικά Γράμματα" και το είχαμε αναδημοσιεύσει στη "Νέα Γενιά", το δημοσιογραφικό όργανο του ΚΣ της ΕΠΟΝ. Το 'χε γράψει ο Ζαν Λεσκύρ και θέμα του ήταν, όπως το τιτλοφορούσε, η "Επικαιρότητα του Αισχύλου". Η ανθρωπότητα μόλις είχε τότε ανασάνει από τη φοβερή δοκιμασία του πολέμου, που στοίχισε τόσες θυσίες.

ΕΠΕΙΤΑ από 25 αιώνες - έγραφε ο Ζ. Λεσκύρ - η φωνή του ποιητή συναντάει την ίδια ανθρώπινη δυστυχία, την ίδια αγωνία και την ίδια ελπίδα. Νομίσαμε πως κανένα πνευματικό έργο δε θα χαιρετούσε πιο επίσημα ταιριαστά την απελευθέρωση του Παρισιού από την τραγωδία "Πέρσες", που έγραψε το 472 π.Χ. ο Αισχύλος.

ΚΙ ΕΙΝΑΙ γιατί το μεγαλείο της ελληνικής σκέψης είναι ακριβώς το ίδιο μ' εκείνο, που κλείνουν μέσα τους τα πιο καλά και τα πιο ξακουστά έργα της γαλλικής αντίστασης, όπως είναι τα έργα του Βερκόρ. Είναι επίσης γιατί η διδαχή, που βγαίνει από το έργο του Αισχύλου επείγει πιότερο από κάθε άλλη φορά.

ΕΙΝΑΙ ακόμη... γιατί το δράμα της εισβολής - της χιτλεροφασιστικής - που είχαμε ν' αντιμετωπίσουμε σαν τους Ελληνες τότε στη Σαλαμίνα ξεπερνάει τα δεινά μιας μόνης γενιάς. Είναι το δράμα ενός ολόκληρου πολιτισμού. Είναι ο θανάσιμος κίνδυνος, που διατρέχουν όχι μόνο όσοι ζούνε μα και όσοι θα έρθουν, ο άνθρωπος γενικά.

"ΓΙΑΤΙ από την Ελλάδα - προσθέτει ο Ζ. Λεσκύρ - κληρονομήσαμε την αγάπη στην ανθρώπινη εξιοπρέπεια. Κι αυτήν είναι που απειλούσε να καταστρέψει η εισβολή μια για πάντα. Η γαλλική αντίσταση στάθηκε στο ύψος του ανθρώπου. Κανένας από μας δεν είχε το συναίσθημα πως πολεμούσε για ένα κομμάτι γης. Αντίθετα πολεμούσαμε για τον κόσμο ολάκερο... "

ΑΝΑΦΟΡΑ- θύμηση επίσης σ' εκείνο το φλογερό, καταματωμένο καλοκαίρι του 1944, που ο αγώνας της αδούλωτης Αθήνας αντάμωνε με το Παρίσι, που πολεμούσε τους χιτλερικούς και καταχτούσε τη λευτεριά του. "Μήπως - παρατηρεί ο Ζ. Λ. πιο πολύ και από τη συμμαχία των όπλων τούτη η αδελφοσύνη μέσα από τους αιώνες δεν είναι που έκανε τους Αθηναίους τούτες τις μέρες του Αυγούστου του 1944 (εδώ και 54 χρόνια) να γεμίσουν τους τοίχους της πρωτεύουσάς τους και των περιχώρων της με επιγραφές: "Το δοξασμένο Παρίσι μας δείχνει το δρόμο", "Παρίσι - Αθήνα ο τάφος του φασισμού". Και η διανοούμενη νεολαία γράφοντας σ' ένα χτίριο του Πανεπιστημίου της Αθήνας. "Οι Παριζιάνοι φοιτητές μάς δείχνουν το δρόμο", όταν μαθεύτηκε πως πολεμούσαμε στη λεωφόρο "Σαιν Μισέλ" δε μας βεβαίωνε έτσι πως είχαμε διατηρήσει αυτή την πίστη στον άνθρωπο που μόνο πάνω της μπορεί να στεριώσει πολιτισμός";

Ο ΑΙΣΧΥΛΟΣ στην αλαζονεία και στον εξωφρενισμό των βαρβάρων αντιτάσσει τη θνητή μας υπόσταση. Και η σκιά του Δαρείου λέει: "... Των νεκρών οι στοίβες, ως την τρίτη γενιά, θα λένε στα μάτια των ανθρώπων δίχως φωνή πως ο θνητός δεν πρέπει πέρα από το μέτρο να έχει περηφάνια. Γιατί η αλαζονεία όταν μεστώσει, καρπίζει του χαμού το στάχυ, απ' όπου πολύκλαυτους καρπούς τρυγάει... ".

ΕΤΣΙ σήμερα και για μια ακόμη φορά είναι επίκαιρος συγκλονιστικά του Αισχύλου ο λόγος, το μήνυμά του. Και όταν μάλιστα αυτό ακούγεται σε ώρες σαν αυτές που ζούμε τούτο τον καιρό, αυτές τις μέρες, που οι Αμερικάνοι ιμπεριαλιστές τρομοκράτες και φονιάδες των λαών χτυπούν βάρβαρα τρομοκρατικά το Αφγανιστάν και το Σουδάν.

ΕΠΙΔΡΟΜΗ γκανγκστερική, που για μια ακόμη φορά δείχνει της Νέας Τάξης το αποκρουστικό, δολοφονικό πρόσωπο, καθώς οι Αμερικανοί μαζί με τους Ευρωπαίους συνεταίρους τους εξαπολύουν πειρατικές επιδρομές. Νταβατζής και επιβήτορας, έτσι το "παίζει" ο Κλίντον... Αυτό είναι που επιζητεί να βεβαιώσει ξανά.

Ο ΞΕΡΞΗΣ, υπερφίαλος και αλαζόνας όπως λέει και ο λόγος του Αισχύλου, μπορεί να είχε πολυάριθμο και πανίσχυρο στρατό, αλλά δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει και να νικήσει τον ολιγάριθμο των Ελλήνων που "δεν είναι δούλοι κανενός. Δεν έχουνε αφέντη".

Η ΥΒΡΙΣ,η αλαζονεία του Ξέρξη κατά της ελευθερίας και της ισορροπίας - τότε - του κόσμου τιμωρήθηκε με την εξόντωση του στρατού, αλλά και την εξαθλίωση του λαού του. Η αλαζονεία όταν ωριμάσει καρπίζει του χαμού το στάχυ... Και ο θερισμός μόνο δάκρυα φέρνει. Η αλήθεια του Αισχύλειου λόγου πανανθρώπινη, προφητική, αγέραστη. Η ιστορία δε βιάζεται, δουλεύει, προχωρά. Και πληρώνει τους δολοφόνους και τους γκάνγκστερς.

Το πρώτο: Τον καιρό του ελληνοϊταλικού πολέμου, οι συγγενείς μας κατέφευγαν στο μητροπολίτη της κοντινής επαρχιακής μας κωμόπολης με την παράκληση να προσευχηθεί για μας, να μη σκοτωθούμε. Και το έπραττε. Εφαρμόζοντας όμως το "εν τη παλάμη και ούτω βοήσομεν"! Είχε καθορισμένη ταρίφα. Επαιρνε, τόσα προσευχόμενος όρθιος, διπλάσια γονατιστός! Ετσι, ο "ενάρετος" αυτός ιεράρχης, χόντραινε το πουγκί του με χιλιάρικα, την ώρα που οι φαντάροι στο μέτωπο δέχονταν σφαίρες στα κορμιά τους, υπερασπιζόμενοι την πατρίδα. Οταν κατοπινά εισέβαλαν στη χώρα μας οι κατακτητές, ο εν λόγω μητροπολίτης βρήκε τον τρόπο να τα πάει καλά μαζί τους. Και δε συγκινήθηκε και δεν έπραττε τίποτα όταν είχαν αρχίσει οι ομαδικές εκτελέσεις των χωρικών στις πλατείες, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ταπεινοί παπάδες, πιστοί στο θρησκευτικό και πατριωτικό καθήκον τους.

Το δεύτερο περιστατικό: Καλοκαίρι του '44 στο Βόλο. Ενα παλικαράκι δεκάξι - δεκαεφτά χρονών, το είχαν απομονώσει οι κατακτητές στο κελί των μελλοθανάτων. Το πρωί θα το εκτελούσαν. Ο εφημέριος της συνοικίας θεώρησε θρησκευτικό του καθήκον να επισκεφθεί το μελλοθάνατο παλικαράκι, να το μεταλάβει και να το εξομολογήσει. Δεν είχε όμως τίποτα να του πει. "Δεν πρόφτασα πάτερ", είπε, "ούτε τους συγγενείς μου να γνωρίσω. Δεν έκανα τίποτα κακό. Μόνο που μπήκα στην ΕΠΟΝ και αγωνιζόμουν μαζί με τα άλλα παιδιά της γειτονιάς. Δε μετανιώνω γι' αυτό. Και δε φοβάμαι που θα με εκτελέσουν. Μια παράκληση έχω. Να πείτε στη μανούλα μου να μην πονέσει για μένα, 'ναι περήφανη. Πεθαίνω για την πατρίδα"! Οταν τα άκουσε αυτά ο εφημέριος, ξέσπασε σε κλάμα. Το παλικαράκι προσπαθούσε να πείσει τον ιερωμένο να μη λυπάται, ότι πεθαίνει για την πατρίδα. Το μόνο που ζητούσε ήταν να πάει το μήνυμα στη μανούλα του. Και τότε συνέβη κάτι πολύ πιο πέρα από τα συνηθισμένα ανθρώπινα. Το μελλοθάνατο παλικαράκι παρηγορούσε και ενθάρρυνε τον ιερωμένο που είχε ξεσπάσει σε λυγμούς.

Οταν συνήλθε, συντριμμένος τράβηξε στη διοίκηση των Γερμανών. Πήγε να τους παρακαλέσει να μη το εκτελέσουν αυτό το Ελληνόπουλο. Δεν τον δέχτηκαν. Πήγε μετά στο μητροπολίτη. Και πήρε την απάντηση: Να μην ανακατώνεται με τέτοιες υποθέσεις! Εκώφευσε στις εκκλήσεις του. Εκώφευε και όταν η πόλη συγκλονιζόταν απ' τις οιμωγές των βασανιζομένων πατριωτών στο κολαστήριο της Κίτρινης Αποθήκης. Εκεί που άφηναν τη στερνή πνοή τους οι αγωνιστές της ελευθερίας. Και το δεκαεφτάχρονο παλικαράκι οδηγήθηκε στο εκτελεστικό απόσπασμα.

Υπάρχει και ένα άλλο σύμβολο που αντί να φωτίζει, τυφλώνει. Είναι το "Αγαλμα της Ελευθερίας" των ΗΠΑ. Εγραψε γι' αυτό ο ποιητής Κώστας Καρυωτάκης: "Λευτεριά, Λευτεριά, σχίζει, δαγκάνει τους ουρανούς το στέμμα σου/. Το φως σου, χωρίς να καίει, τυφλώνει το λαό σου./ Πεταλούδες χρυσές οι Αμερικάνοι λογαριάζουν πόσα δολάρια κάνει σήμερα το υπερούσιο μέταλλό σου... ".

Δυο χιλιάδες χρόνια μετά τη γέννηση του Χριστού, πάντα σύμφωνα με την παράδοση, θα μπορούσε ο κάθε μητροπολίτης, αν όχι και ο κάθε πιστός, ανατρέχοντας στο παρελθόν, να βγάλει κάποια συμπεράσματα. Πόσα κεφάλαια από τη διδασκαλία του χριστιανισμού, έγιναν πράξη; Προς τα πού πορεύτηκε η ανθρωπότητα; Είπε ο Κύριος: Ειρήνη Υμίν! Πόσοι πόλεμοι ακολούθησαν; Πόσα εκατομμύρια άνθρωποι κατασφάχτηκαν; Και τι έκανε η Εκκλησία, ο ανώτατος κλήρος; Ευλογούσε τα όπλα. Είπε ο Κύριος: Αγαπάτε αλλήλους! Και τι έκανε η Εκκλησία; Καλλιεργούσε το μίσος ανάμεσα στους λαούς και τα άτομα που είχαν άλλη πίστη και άλλα ιδανικά. Είπε ο Κύριος: Ο έχων δύο χιτώνας δίνει τον έναν! Πόσους "χιτώνες", πόσες τράπεζες, ακίνητα, εκτάσεις γης και τόσα άλλα διατηρεί και σήμερα σαν περιουσία της η Εκκλησία; Γιατί δεν τα μοιράζει στους πεινασμένους και άστεγους; Πόσους θησαυρούς έχουν σωρευμένους οι κυρίαρχοι του κόσμου, όταν τα δύο τρίτα της ανθρωπότητας ζουν κάτω από τα όρια της φτώχειας και εκατομμύρια πεθαίνουν από την πείνα;

Και το ερώτημα: Γιατί έγινε αυτό το παραστράτημα από τη διδασκαλία του χριστιανισμού; Για τον απλούστατο λόγο: Επειδή η Εκκλησία πέρασε στα χέρια της άρχουσας τάξης και έγινε όργανο καταπίεσης και αποβλάκωσης των μαζών. Επειδή και οι κορυφαίοι του κλήρου έπαιζαν αυτό το ρόλο. Συγκυβερνούσαν με τους εξουσιαστές, συγκαταπίεζαν τους διψασμένους για λευτεριά και δικαιοσύνη.

Ε, φτάνει πια! Οι Ελληνες, όπου και αν ανήκουμε, οφείλουμε να βγάλουμε τα συμπεράσματά μας από το ρόλο του ανώτατου κλήρου στην πορεία του έθνους μας ως τα τώρα. Να τους διαχωρίσουμε από τους ταπεινούς ιερωμένους που εκτέλεσαν και οι ζώντες εκτελούν με συνείδηση το θρησκευτικό τους καθήκον, για το καλό του λαού και της πατρίδας. Να διαφυλάξουμε τα ιερά και τα όσια του ματοβαμμένου τόπου μας, από τους λογής φαρισαίους που τον κατατρώνε!

Δημήτρης ΚΗΠΟΥΡΟΣ