ΤΙΡΑΝΑ.-

"Εκτός ελέγχου" εμφανιζόταν χτες από διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία και μέσα ενημέρωσης η κατάσταση στην αλβανική πρωτεύουσα, όπου ένοπλοι οπαδοί της αντιπολίτευσης "κατέλυσαν την τάξη" και παρέλυσαν την κυβέρνηση. Αφορμή, η δολοφονία, το Σάββατο, του Ατζεμ Χαϊντάρι, η οποία στην πραγματικότητα αντιμετωπίστηκε από τον πρώην Πρόεδρο Σαλί Μπερίσα ως "μεγάλη ευκαιρία" για την ανατροπή της κυβέρνησης Νάνο. Η διεθνής κοινότητα εμφανίστηκε "μουδιασμένη", τουλάχιστον σε επίπεδο επίσημης διπλωματικής αντιπροσώπευσης.

Μέσα σε τρεις μέρες, η Αλβανία επέστρεψε σε κρισιακή κατάσταση, η οποία φάνηκε να αποκορυφώνεται χτες: Σύμφωνα με το Ασοσιέιτεντ Πρες, μεμονωμένοι πυροβολισμοί και ριπές αυτομάτων ακούγονταν διαρκώς στο κέντρο των Τιράνων, ενώ άρματα μάχης κυκλοφορούσαν στους δρόμους, όπου μόνο ένοπλοι τολμούσαν να κυκλοφορήσουν. Ο ανταποκριτής του Γαλλικού Πρακτορείου έκανε στο μεταξύ λόγο για "λεηλασίες" καταστημάτων. Και στο νότο της χώρας, η κατάσταση εμφανιζόταν "ανεξέλεγκτη".

Τα νέα επεισόδια ξέσπασαν, όταν οπαδοί του Δημοκρατικού Κόμματος (αξιωματική αντιπολίτευση), μετά την τελετή της κηδείας του δολοφονηθέντος 35χρονου πολιτικού Ατζεμ Χαϊντάρι, ενός σωματοφύλακά του κι ενός στελέχους του κόμματος που σκοτώθηκε στις ταραχές της Κυριακής, μετέφεραν τα πτώματά τους στο γραφείο του πρωθυπουργού Φάτος Νάνο, τον οποίο κατηγορούν ως "ηθικό αυτουργό" της ενέργειας. Η κατάσταση σύντομα εκτραχύνθηκε. Οι διαδηλωτές φαίνεται πως συγκρούστηκαν με στρατιώτες που βρίσκονταν εντός του κτιρίου.

Μέσα σε μια ώρα, η κυβέρνηση έδειξε να χάνει τον έλεγχο της πρωτεύουσάς της. Το απόγευμα, χιλιάδες βρίσκονταν στην πλατεία Σκεντέρμπεη, πυροβολώντας στον αέρα. Ταυτόχρονα, ιδιωτικό τηλεοπτικό δίκτυο μετέδιδε εικόνες της κατάληψης του Κοινοβουλίου από τους ενόπλους, ενώ μια ομάδα υποστηρικτών του Μπερίσα, σύμφωνα με το Ρόιτερς, "κατέλαβε την κρατική τηλεόραση", χωρίς να συναντήσει σοβαρή αντίσταση.

Η κυβέρνηση Νάνο εμφανιζόταν "αμήχανη" και το υπουργείο Δημοσίας Τάξεως της χώρας έδειχνε να μην έχει κανέναν έλεγχο των εξελίξεων. Σύμφωνα με πληροφορίες του Αθηναϊκού Πρακτορείου, ο ίδιος ο Νάνο, ο οποίος βρίσκεται "έξω από την πρωτεύουσα, για λόγους ασφαλείας", φέρεται δηλώσας προς ξένους διπλωμάτες ότι προτίθεται να παραιτηθεί, αν αυτό θα επέφερε "αποκατάσταση της ηρεμίας" στη χώρα.

Πάντως, σε επίπεδο ρητορικής, ο πρωθυπουργός δε φάνηκε να παραδέχεται ότι "ηττήθηκε" από τους οπαδούς του Σαλί Μπερίσα. Ο εκπρόσωπός του Βλαντιμίρ Πρέλα διέψευσε το απόγευμα χτες ότι "παραιτήθηκε ήδη". Ο ίδιος, αγνοώντας ένα "τελεσίγραφο" του Μπερίσα να παραιτηθεί αν θέλει "πολιτική λύση", ζήτησε από τους πολίτες να αποκρούσουν τις προσπάθειες των αντιπάλων του για την κατάληψη της εξουσίας διά της βίας.

"Καλώ όλους τους Αλβανούς να μην αφήσουν να επανέλθει το χάος του περασμένου χρόνου, να μην καταστεί η Αλβανία όμηρος του χάους", είπε ο Νάνο σε τηλεοπτική του συνέντευξη, αποσπάσματα της οποίας αναμετέδωσε το Ρόιτερς. "Κανείς δε θα μας συγχωρούσε, αν αφήναμε μια μικρή ομάδα ανθρώπων να καταλάβει με τα όπλα την εξουσία και να καταστρέψει τους κρατικούς θεσμούς", πρόσθεσε.

"Στόχος μας είναι να αποφύγουμε την αναμέτρηση και την αιματοχυσία. Θα προωθήσουμε συγκεκριμένα και αποτελεσματικά μέτρα για να χτυπήσουμε το έγκλημα", είπε, επίσης, ο Αλβανός πρωθυπουργός.

Λίγο αργότερα, ο Μπεν Μπλούσι, εκπρόσωπος του Νάνο, δήλωσε ότι μια διεθνής επέμβαση ίσως είναι απαραίτητη "για να αποκατασταθεί η τάξη" στην Αλβανία."Καμιά κυβέρνηση δεν μπορεί να διοικήσει τη χώρα υπ' αυτές τις συνθήκες... Δεν αποκλείω επεμβάσεις, όπως η περυσινή".

Από την απαρχή της νέας κρίσης, με τη δολοφονία του Χαϊντάρι, ο Μπερίσα εκμεταλλεύτηκε πλήρως την "ευκαιρία", καλώντας τον Νάνο να παραιτηθεί.

Ο πρώην Πρόεδρος, που ανατράπηκε το 1997 στη λαϊκή εξέγερση που ακολούθησε την κατάρρευση των "πυραμιδικών" σχημάτων, φάνηκε να επιθυμεί διακαώς μια ιδιότυπη "εκδίκηση" και, φυσικά, την επιστροφή του στην εξουσία. Ο Σαλί Μπερίσα, μιλώντας στην κρατική τηλεόραση μετά την κατάληψή της από οπαδούς του, κάλεσε "το λαό να ηρεμήσει" (αφού πολλοί διαδηλωτές φώναζαν "σκοτώστε το Φάτος Νάνο"), ταυτόχρονα, πάντως, απαίτησε παραίτηση του πρωθυπουργού.

"Ζητούμε από τον Νάνο... να παραιτηθεί και να δώσει τη δυνατότητα για το σχηματισμό μιας μεταβατικής κυβέρνησης, για μια πολιτική λύση... Πρέπει να σχηματιστεί αμέσως μια κυβέρνηση τεχνοκρατών, που θα προετοιμάσει τη διεξαγωγή νέων εκλογών".

Σε συνέντευξή του στην ιταλική "Ρεπούμπλικα" της Κυριακής, ο Μπερίσα είχε "ξεσπαθώσει" κατά της κυβέρνησης, κατηγορώντας την πως η δολοφονία του Ατζεμ Χαϊντάρι ήταν έργο της: "Ενα στέλεχος της αστυνομίας, ο Τζέχο Σαλί Μουλοσμάνι, συνεργάτης του Νάνο, είναι αυτός που πυροβόλησε τον Χαϊντάρι. Υπάρχουν μάρτυρες... ο δολοφόνος δέχτηκε στη συνέχεια τα συγχαρητήρια του υπουργού Εσωτερικών "για την καλή δουλιά του"", πρόσθεσε.Ο Μπερίσα υποστήριξε ότι ο Χαϊντάρι δολοφονήθηκε, επειδή ήταν "σύμβολο και ήρωας. Ηταν αυτός που ηγήθηκε των φοιτητικών διαδηλώσεων το 1991 ενάντια στους μαρξιστές και υπέρ του πλουραλισμού"...

Εκκληση για αυτοσυγκράτηση απηύθυνε ο Πρόεδρος Ρετζέπ Μεϊντάνι. "Η δολοφονία του Αζέμ Χαϊντάρι δεν πρέπει να οδηγήσει στην επανάληψη του χάους που γνωρίσαμε την άνοιξη του 1997 και που πληρώσαμε τόσο ακριβά", δήλωσε. "Αφήστε τα όπλα και τη γλώσσα της εκδίκησης για να κτίσουμε το μέλλον".

Νωρίτερα χτες, ο Αλβανός Πρόεδρος είχε διαβουλεύσεις με εκπροσώπους όλων των πολιτικών κομμάτων, σε μια προσπάθεια εκτόνωσης της κρίσης.

Η Ευρωπαϊκή Ενωση "εξακολουθεί να στηρίζει την κυβέρνηση του Φάτος Νάνο", έλεγε χτες εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. "Θα συνεχίσουμε τη βοήθειά μας προς την Αλβανία... καλούμε όλες τις πλευρές να επιδείξουν μετριοπάθεια και ελπίζουμε ότι πρόκειται για μεμονωμένο επεισόδιο", σύμφωνα με την ίδια πηγή, που επικαλούνταν το Ρόιτερς. Την Κυριακή, η Προεδρία της ΕΕ είχε"καταδικάσει", τόσο τον φόνο Χαϊντάρι, όσο και τα επεισόδια που προκάλεσε η αντιπολίτευση.

Την "ανησυχία του" για τις εξελίξεις εξέφρασε ο υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Κλάους Κίνκελ, καλώντας τις δημοκρατικές δυνάμεις, και ιδίως την αντιπολίτευση, να επιδείξουν αίσθηση ευθύνης και αυτοσυγκράτησης.

Η βρετανική κυβέρνηση "ανησυχεί σοβαρά για τη βία και τον επικίνδυνο αντίκτυπο που θα έχει στην περιοχή", είπε χτες ο Βρετανός υφυπουργός Εξωτερικών Τόνι Λόιντ.

Και το ΝΑΤΟ έκανε σαφή την "ανησυχία του" για νέο ξέσπασμα βίας στην Αλβανία. Ο Γενικός Γραμματέας της Συμμαχίας Χαβιέρ Σολάνα εξέδωσε ανακοίνωση, με την οποία καλεί όλους τους πολιτικούς ηγέτες της Αλβανίας να συνεργαστούν για την προάσπιση των δημοκρατικών θεσμών του κράτους.

Ο Χ. Σολάνα απηύθυνε, επίσης, έκκληση σε όλες τις πλευρές για "επιστροφή σε ένα ειρηνικό και σταθερό κλίμα σε ολόκληρη τη χώρα". Κατά τον ίδιο, το ΝΑΤΟ φοβάται ότι η κατάλυση του νόμου και της τάξης στη χώρα αυτή θα προκαλέσει επιδείνωση της κατάστασης στο Κοσσυφοπέδιο.

Ο Χ. Σολάνα υπογράμμισε ότι το ΝΑΤΟ "είναι δεσμευμένο" στην ενίσχυση της ασφάλειας και της σταθερότητας στην Αλβανία.

Η πρεσβεία των ΗΠΑ στα Τίρανα, με ανακοίνωσή της, κάλεσε τους Αλβανούς"να αφήσουν τα όπλα" και "να χρησιμοποιήσουν ειρηνικά μέσα για την επίλυση της κατάστασης". Πάντως, το όποιο "μούδιασμα" της λεγόμενης διεθνούς κοινότητας δεν μπορεί να είναι τυχαίο.

Ο Ορέστης Κολοζώφ, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ και βουλευτής, μιλώντας στην εκπομπή του Λ. Κομίνη στον ΠΛΑΝΕΤ για τις εξελίξεις στην Αλβανία, είπε ανάμεσα σε άλλα:

"Αν θα υπάρξει ανάφλεξη στο Κοσσυφοπέδιο με την έννοια που το λέτε, πιστεύω όχι, γιατί η Σερβία είναι ένα συγκροτημένο κράτος και θα υπερασπιστεί τον εαυτό της. Αλλά με την έννοια ότι είναι συγκοινωνούντα δοχεία και αυτοί οι οποίοι σήμερα κινούνται στη γραμμή της έντασης στο εσωτερικό της Αλβανίας, μπορεί να αξιοποιήσουν δυνάμεις που σήμερα βρίσκονται στο Κοσσυφοπέδιο, αυτό μπορεί να γίνει.

Οτι η δολοφονία του βουλευτή του Μπερίσα οπωσδήποτε εντάσσεται σε ένα σχέδιο αποσταθεροποίησης της Αλβανίας είναι γεγονός και θα φανεί εκ των υστέρων. Εκείνο που έχει σημασία είναι ότι η ενέργεια έγινε σε μια στιγμή που το έδαφος ήταν ώριμο. Μην ξεχνάτε ότι πριν γίνει η δολοφονία του εκπροσώπου του Δημοκρατικού Κόμματος, υπήρξαν μια σειρά από ενέργειες που φαίνονταν σαν να γίνονταν προετοιμασία για αποσταθεροποίηση. Αναφέρομαι σε μια σειρά από ενέργειες, όπως κλείσιμο δρόμων, εμφάνιση ενόπλων σε διάφορες περιοχές της Αλβανίας, πράγμα που εκείνη τη στιγμή κανένας δεν μπορούσε να αξιολογήσει πλήρως. Φυσικά το εντάσσαμε μέσα στην πολιτική του Δημοκρατικού Κόμματος για ανατροπή του Φάτος Νάνο, αλλά φαίνεται ότι το σχέδιο ήταν ευρύτερο.

Πιστεύω ότι υπάρχουν δυνάμεις που στηρίζουν αυτή τη στιγμή, προς αυτή την κατεύθυνση τον Μπερίσα. Πιστεύω ότι αυτοί που έφεραν την κρίση στο Κοσσυφοπέδιο έχουν βάλει την ουρά τους και στην κρίση στην Αλβανία για μια γενικότερη ανακατανομή στα Βαλκάνια.

Νομίζω ότι η ελληνική κυβέρνηση έχει αναμειχθεί υπερβολικά στα ζητήματα της Αλβανίας. Οι λαοί έχουν μια εσωτερική ζωή και πρέπει να βγουν από την κρίση με τις δικές τους δυνάμεις. Η πραγματικότητα είναι ότι όποιος επιδιώκει εδώ στη Βαλκανική τη δημιουργία ζωνών επιρροής, δε σκέφτεται ούτε την Ελλάδα, ούτε την Αλβανία, σκέφτεται τα δικά του συμφέροντα".

Κατάληψη τανκ από διαδηλωτές

Αυτοσυγκράτηση και ψυχραιμία από όλες τις πλευρές που εμπλέκονται στην αλβανική κρίση "συνέστησε" η ελληνική κυβέρνηση, η οποία υπογράμμισε, επίσης, το ενδιαφέρον της και την ανησυχία της για την ελληνική μειονότητα. Πάντως, σύμφωνα με την εικόνα που σχηματίζει το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών από τις αναφορές των διπλωματικών αρχών στα Τίρανα, η δολοφονία του στενού συνεργάτη του Σ. Μπερίσα θα πρέπει να χαρακτηριστεί περισσότερο σαν πράξη αντεκδίκησης και ξεκαθάρισμα (παρα)οικονομικών λογαριασμών παρά σαν πολιτική δολοφονία.

Σύμφωνα με την εκτίμηση διπλωματικών κύκλων, το Δημοκρατικό Κόμμα αξιοποιεί τη δολοφονία του Χαϊντάρι για να κινητοποιήσει τους οπαδούς του και να κλιμακώσει την πίεση προς την κυβέρνηση του Σοσιαλιστικού Κόμματος, ώστε να την αποδυναμώσει και κυρίως να την αναγκάσει να σταματήσει τις έρευνες και τις δικαστικές διώξεις στελεχών της. Πέραν αυτών των άμεσων στόχων - σύμφωνα με την επικρατούσα εκτίμηση στο ελληνικό ΥΠΕΞ - ο Σ. Μπερίσα και το Δημοκρατικό Κόμμα δεν μπορούν να περιμένουν κάτι περισσότερο, καθώς δεν έχουν - εμφανώς τουλάχιστον - στηρίγματα από το εξωτερικό.

Με βάση αυτές τις εκτιμήσεις, η Αθήνα δεν περιμένει μεγαλύτερη κλιμάκωση της έντασης, αν και πολλοί διπλωμάτες επισημαίνουν δυο εκρηκτικά στοιχεία: Πρώτον, τον "παραδοσιακό" διχασμό της χώρας και, δεύτερον, το γεγονός ότι μεγάλο μέρος του πληθυσμού της είναι εξοπλισμένο, μετά τα περσινά γεγονότα.